Marcin Luter.

1 Marcin Luter
1.1 Wstęp


Marcin Luter urodził się w Eisleben 10 listopada 1483 roku a zmarł 18 lu-tego 1546 roku. Pochodził z prostego ludu, wychował się w bardzo surowych warunkach, ale trudy, niedostatek i surowa dyscyplina przygotowały go do przy-szłej misji. Wykształcenie zdobył
na uniwersytecie w Erfurcie z zamiarem poświęcenia się karierze prawniczej. Tam po raz pierwszy zetknął się z Pismem Świętym. Pewnego dnia uderzył go piorun, ale przeżył. Ten wypadek spowodował, że 1505 r., wbrew woli ojca wstąpił do klasztoru Augustinów. Tam dzień i noc oddawał się modlitwom, praktykom pokutnym, postom i biczowaniom. Tracił siły fizyczne i podupadał na zdrowiu. W klasztorze zajął się studiowaniem Pisma Świętego. Zaopiekował się nim Jan von Staupitz. W 1508 roku Luter znalazł się na uniwersytecie w Wi-tennberdzie na wydziale teologicznym. Studiował tam Pismo święte w języku hebrajskim i greckim. Później udał się na pielgrzymkę do Rzymu. W 1512 roku uzyskał doktorat teologii. Rozpoczął wykłady Pisma Świętego. Za radą Staupit-za rozpoczął głosić Słowo Boże z ambony. W tamtych czasach nikt nie odważył się podnieść głosu przeciw handlowi odpustami. Jako pierwszy zrobił to Marcin Luter, nie bojąc się groźby spalenia na stosie. Wołał, że „tylko skrucha przed Bogiem i wiara w Jezusa Chrystusa może uratować pokutującego grzesznika”. Widząc, że handel odpustami dalej prosperuje, zdecydował się wy-stąpić sku-teczniej.
W dzień poprzedzający “wszystkich świętych”, 31 października 1517 przybił na drzwiach kościoła w Wittenberdze 95 tez przeciw nauce o odpustach. Wezwał także na publiczną dysputę wszystkich zainteresowanych postawionymi tam wnioskami do jednej z sal uniwersyteckich.

1.2 Tezy M. Lutra

Tezy Lutra, które wyjaśniły, że nikt z ludzi nie otrzymał prawa ani mocy przebaczenia grzechów, a cały system odpustów to oszustwo służące do zdobycia pieniędzy poprzez wykorzystanie zabobonności. ludzi, w krótkim okresie czasu obiegły nie tylko księstwa niemieckie, ale prawie całą Europę. Mimo, że wywołały szerokie dyskusje, nikt jednak nie odważył się przyjąć wezwania Lutra. Luter, spodziewał się, że przywódcy, zarówno w sferach kościelnych jak i uczelnianych, złączą się z nim na korzyść dzieła odnowy. W tym wypadku jednak się zawiódł. Wielu przywódców przekonanych o prawdziwości tez, obawiając się, że przyjęcie ich zbyt radykalnie zmieni życie ludzi, a ich pozbawi dochodów, odrzucili dane im przez Boga światło. Ten fakt przeraził reformatora. Luter uświadomił sobie, że nie moc polegać na ludzkiej pomocy, a wyłącznie na Boskiej. Zrozumiał, że w tej walce potrzeba czegoś więcej aniżeli rozumu i ludzkiej mądrości. Jego przeciwnicy byli bezsilni w konfrontacji z poglądami Lutra, gdy ten opierał się wyłącznie na Piśmie Świętym. Jeden z nich zawołał: “Jeżeli ten heretyk przeżyje choćby godzinę dłużej, będzie to największa zdrada dla Kościoła. Natychmiast zbudujcie dla nie-go Stos”. Luter jednak nie padł ofiarom ich wściekłości. Od niechybnej śmierci uratowali Lutra jego przyjaciele szczególnie elektor saski Fryderyk Mądry, który wyjednał mu zgodę na przesłuchanie na terenie Niemiec, a nie w Rzymie, gdzie wezwano go pod zarzutem kacerstwa. Przesłuchiwali go kolejno — Kajetan, Miltitz, dr Eck. Rozmowy te nie przyniosły żadnego skutku.. Przedstawiciele hierarchii kościelnej domagali się odwołania nauk. Luter był to gotów uczynić, ale pod warunkiem, że udowodnią mu, iż jego poglądy nie są zgodne z Pismem Świętym. Skoro zaś tego nie uczyniono reformator dalej trwał na swoim stanowisku. Dzięki dyskusjom, a także pismom Lutra, jego idee szeroko zostały rozpowszechnione na terenie Niemiec i Europy. Podatny grunt znalazły te nauki także na terenie Polski. Na wezwanie Melanchtona, przyjaciela Lutra,
zebrali się 10 grudnia 1520 r. wittenberscy profesorowie, i studenci w ich obecności Luter spalił bullę i szereg innych pism i dekretów.
Decydujący bój miał rozegrać się na zwołanym przez Karola V sejmie w Wormacji w 1521 roku, dokąd Luter został wezwany, wcześniej jednak zaopatrzony został W glejt cesarski gwarantujący mu bezpieczny powrót. Na sejmie w Wormacji po wstępnych przesłuchaniach i jednym dniu czasu do namysłu, na wyraźne pytanie urzędnika cesarskiego — czy odwołuje swoje nauki, czy nie -- oświadczył: „Ponieważ Wasza Wysokość i zebrani tu Panowie żądają ode mnie prostej odpowiedzi, dam więc im taką; nie mogę podporządkować swej wiary ani papieżowi, ani soborom, ponieważ wiadomo wszystkim, że często mylili się i zaprzeczali sobie. Dlatego dopóki nie zostanę przekonany przez świadectwo Pisma Świętego, dopóki moje sumienie nie będzie zgodne ze Słowem Bożym, dopóty nie mogę i nie odwołam swych nauk, gdyż postępowanie przeciw własnemu sumieniu jest niebezpieczne dla chrześcijanina”. Skromność i szacunek reformatora wobec przełożonych świeckich i kościelnych, odwaga i stanowczość w obronie prawdy, a także moc i jasność argumentów zaskoczyła wszystkich, zyskał wiele przyjaciół. Nawet sam cesarz pełen podziwu zawołał: “Ten mnich przemawia z nieustraszonym sercem i niezachwianą wiarą”. Mimo to, sejm pod przewodnictwem cesarza Karola V potępił Lutra i jego nauki. Przeciw reformatorowi wydany został edykt, w którym rozkazano, gdy tylko glejt straci ważność, podjąć zdecydowane kroki celem powstrzymania jego działalności. Zabroniono udzielać mu schronienia, dawać pokarm. a gdziekolwiek by przebywał należało go schwytać i wydać władzom. Te same represje miały spotkać jego zwolenników. Pisma Litra miały być zniszczone. Powszechnie uważano, że los reformatora został już przesądzony, a dni jego życia policzone. W drodze powrotnej, przyjaciele upozorowali napad na Lutra, a następnie przywieźli go do ukrytej górskiej twierdzy — zamku w Wattburgu. Ukrywając się tam odpoczywał po trudach, przygotowywał się do drugiej fazy walki już nie tyle o dalszy rozwój Reformacji, ale utrzymanie istniejącego stanu przed wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Z ukrycia inspirował wielu ludzi pismami polemicznymi. Dokonał także największego dzieła — przetłumaczył Nowy Testament na język niemiecki. Reformacja mimo uwięzienia Lutra zdobywała coraz większą popularność. coraz bardziej rosła w siłę i liczebność. Współpracownicy Lutra odczuli większą odpowiedzialność za dzieło Reformacji. z nową wiarą i większym zapałem czynili wszystko, by rozpoczęte dzieło nie zostało zaprzepaszczone.



2 Nauka Lutra
2.1 Luter, kontrreformacja i reformacja i jego dzieła.

31 października 1517 r. mnich, augustianin Marcin Luter przekazał biskupowi Moguncji - Albrechtowi 95 tez. Tezy te napisane były w języku łacińskim, skierowane były przeciwko praktyce sprzedawania odpustów, czyli zniesieniu okresowej kary za grzechy. Marcin Luter nie wystąpił przeciwko samym odpustom, wystąpił przeciwko kupowaniu odpustów. W Kościele przełomu średniowiecza i renesansu bardzo często pokutę zastępowano opłatą pieniężną. Było to związane z tym, że budowano bardzo często pałace w stylu renesansowym i papieże, biskupi za odpusty zbierali pieniądze. Marcin Luter zaprotestował przeciwko temu, ponieważ zauważył, że wielu chrześcijan kupując sobie odpust zwalnia się z obowiązku pokuty. Chrześcijaństwo stawało się magią. Później, gdy rozpoczął się już spór i żadna ze stron nie chciała ustąpić Marcin Luter zakwestionował samą instytucję odpustu. Kościół nie może decydować o tym, komu przebacza. W grudniu 1517 r. tezy Marcina Lutra ukazały się drukiem w Norymberdze. Te tezy zaczęły zyskiwać coraz większe poparcie, ale przeciwko Lutrowi narodziła się też opozycja w samym Kościele, zwłaszcza ze strony biskupów. Arcybiskup Moguncji o tezach Marcina Lutra poinformował Rzym. W swoim liście do Rzymu arcybiskup Moguncji zasugerował, że jest podejrzenie o herezję. Wiosną 1518 r. z oficjalnym oskarżeniem o herezję przeciwko Lutrowi wystąpili dominikanie. Jesienią tego roku Luter został wezwany do Rzymu. Wydano nakaz aresztowania go. Wówczas Luter schronienie znalazł w Augsburgu. Następnie odwołał się do papieża, oskarżając swoich sędziów o stronniczość. Warto zauważyć, że Luter nadal jeszcze nie chce zrywać z Kościołem. Dalsza polemika doprowadziła do wydania przez Lutra trzech pism w 1520 r. Pierwsze pismo: "Do chrześcijańskiej szlachty narodu niemieckiego o poprawie stanu chrześcijańskiego". W tym piśmie Luter wskazywał wszystkie nadużycia w Kościele. Przedstawił także w tym piśmie tezę o powszechnym kapłaństwie wiernych, odrzucając tym samym kapłaństwo hierarchiczne. Każdy chrześcijanin ma prawo do wykładu biblii i jest powołany do reformy Kościoła. Drugie pismo nosiło tytuł: "O niewoli babilońskiej Kościoła". W tym dokumencie Marcin Luter podjął temat sakramentów istniejących w Kościele. Zdefiniował, czym jest sakrament i powiedział, że sakrament jest to słowo i czyn dane przez Jezusa Chrystusa. Poprzez szukanie w Piśmie Św. słów ustanowienia popartych gestem Jezusa, wskazał, że takich sakramentów jest niewiele. Takim sakramentem jest: chrzest, pokuta, eucharystia. A zatem odrzucił sakramenty: bierzmowanie, namaszczenie chorych, kapłaństwo i małżeństwo. Trzecie pismo nosiło tytuł: "O wolności chrześcijańskiej". W tym piśmie zawarł główne zasady protestantyzmu. A zatem dopiero wtedy w 1520 r., zaczyna się kształtować nowy Kościół. Rok 1517 jest dopiero próbą reformy, rok 1520 rozpoczyna rozłam. Pisma z 1520 r. bardzo szybko się rozpowszechniły i jakby wywarły wpływ na dalszy bieg wydarzeń. 15 czerwca 1520 r. papież napisał bullę przeciwko Lutrowi. W tej bulli groził papież Lutrowi wykluczeniem z Kościoła, wzywając jednocześnie do odrzucenia tych haseł i pojednania. W ciągu 60 dni, które dostał Luter miał wyprzeć się swoich poglądów i złożyć wyznanie wiary obowiązujące w Kościele. Kiedy Luter otrzymał bullę z groźbą, oburzył się na to, wezwał papieża do wycofania bulli, a następnie sam ekskomunikował papieża. Bullę papieską spalił, spalił także księgi prawa kościelnego. W tej sytuacji 3 stycznia 1521 r. zostało w Rzymie ogłoszona bulla nakładająca na Lutra ekskomunikę. Cesarz Karol V w kwietniu 1521 r. wezwał Lutra na sejm w Wormacji i na tym sejmie cesarz chciał wymusić na Lutrze odwołanie wszystkich pism. Cesarz występuje tu jako zbrojne ramię Kościoła. Luter na sejmie wygłosił mowę obronną i pism nie odwołał. Wówczas cesarz skazał Lutra na banicję. Słowa Lutra padły na podatny grunt i zyskały zwolenników, którzy uznali jego nauki za wyznacznik dla swego postępowania i nie przejmowali się krytyką, czy też niechęcią władców. Do głównych założeń i osiągnięć Lutra należały:
a)powrót do kościoła w pierwszych wiekach chrześcijaństwa,
b) autorytetem czynił Pismo Święte, przekreślając tradycję,
c) Biblię komentować mogli wszyscy wierni,
d) zbawienie wiernych zależy od ich wiary,
e) zredukował liczbę sakramentów do dwóch: chrzest i komunia,
f) głosił likwidację zakonów,
g) był za zniesieniem celibatów,
h) odebranie majątków ziemskich posiadanych przez kościół,
i) decydujący głos w kościele miał król lub książę,
j) głosił bezpośredni kontakt człowieka z Bogiem,
k) przełożył Biblię na język niemiecki i wprowadził ją do liturgii,
Oddano majątek kościoła w ręce wiernych. W początkowej fazie tworzył Luter autonomiczne grupy ludzi, które łączyła jedna wiara, a dopiero po powstaniu chłopskim zdecydował się na stworzenie spójnej organizacji, która to jednak nie miała na celu nakładać obciążeń materialnych na wiernych, a jedynie łączyć wszystkich we wspólnej wierze.


2.2 Podstawowe założenia nauki Lutra

W 1517 wezwał teologów do debaty w sprawie odpustów i innych nadużyć w Kościele. Za czyn ten został ekskomunikowany przez. Obłożony klątwą sformułował trzy podstawowe zasady:
1) jest najwyższym autorytetem w sprawach wiary i życia chrześcijańskiego i nie może ona podlegać dogmatycznym interpretacjom ani papieża, ani instytucji Kościoła.
2) człowiek jest usprawiedliwiony przed Bogiem jedynie dzięki łasce przez wiarę.
3) każdy wierzący ma bezpośredni dostęp do Boga, z czego wynikają dwa wnioski natury praktycznej:
A) spowiedź jest wymysłem i służy nie wierze, lecz interesom Kościoła, zaprzecza bowiem bezpośredniej możności obcowania z Bogiem.
B) każdy wierzący jest kapłanem (powszechne kapłaństwo wierzących).
31 X 1517 Luter przybił na drzwiach katedry w Wittenberdze 95 tez potępiających handel odpustami uprawiany przez dominikanina J. Tetzela. Datę tę uważa się za początek reformacji na zachodzie Europy.
Dla Lutra chrystianizm ma znaczenie, jest religią zbawienia, uwolnienia od grzechu, zbawczej łaski, usprawiedliwiającej grzesznika w oczach Boga. Luter nie odrzuca społecznego charakteru christianizmu, nie zrywa z pojęciem instytucji Kościoła, pragnie jedynie, by Kościół poddał się jedynemu autorytetowi - Biblii.
Nie odrzuca również sakramentalno-obrzędowego kultu, pragnie go tylko zreformować. Broni doktryny o obecności ciała i krwi Chrystusa w chlebie i winie konsekrowanych podczas uczty eucharystycznej (co go różni od), przy czym obecność tę pojmuje jako współistnienie postaci eucharystycznych z fizycznym ciałem Chrystusa (co go różni od oficjalnej doktryny katolicko-scholastycznej).

Najważniejsze dzieła Lutra
Biblia przełożona przez Lutra na język niemiecki ośmieliła wielu twórców do przekładu jej na języki narodowe i swobodnego czerpania inspiracji twórczych z jej treści, co znalazło wyraz w literaturze okresu.
Do najważniejszych dzieł Lutra należą: Duży i Mały katechizm (1529), Wyznanie augsburskie (Konfesja augsburska) (1530), opracowane wspólnie z innymi teologami, a zwłaszcza z F. Melanchtonem, Artykuły Szmalkaldzkie (1537).


3 Co chciał przekazać M. Luter ?
3.1 Spowiedź i zadośćuczynienie

Marcin Luter tak wyjaśnia sprawę spowiedzi: “Spowiedź zawiera w sobie dwa elementy. Jeden to to, że wyznaje się grzechy, drugi to to, że otrzymuję się absolucję lub odpuszczenie grzechów od spowiednika jak od samego Boga i że się nie wątpi, lecz mocno wierzy, iż grzechy są odpuszczone przez Boga w niebie”. Również w jednej ze swoich tez pisze: “W żaden sposób nie można pod wyrazem ,,pokutujcie' rozumieć Sakramentu pokuty, to jest spowiedzi i zadośćuczynienia, które kapłan sprawuje”. Już podczas przybijania tej tezy do drzwi kościoła w Witenberdze dnia 31 X 1517 r. słowa te były oczywistą herezją. Również inne propozycje Lutra nie zgadzały się z oficjalną nauką Kościoła. Kwestiami spornymi były przede wszystkim
interpretacja Biblii – Luter chciał, aby każdy wierzący interpretował Biblię na swój sposób (sola Scriptura) i dlatego nie są wcale potrzebne kryteria rozumienia natchnionych tekstów, podawane przez tradycję i autorytet wspólnoty Kościoła. O prawidłowym rozumieniu Pisma Świętego wg Lutra decyduje prywatny osąd. W ten sposób Luter odrzucił naukę katolicką, że cała prawda objawiona dociera do nas przez Pismo Święte i Tradycję Kościoła co jest sprzeczne nie tylko z Biblią, ale i z historią Kościoła pierwszych wieków (porównaj Mt 7,24-25). O doktrynie sola Scriptura nigdzie nie ma mowy w Piśmie Świętym, nie da się jej w żaden sposób z Biblii wywnioskować. Pan Jezus nigdy nie obiecał apostołom autorytatywnej Księgi, natomiast obiecał autorytatywny Kościół (Mt 16,18; 1Tym 3,15)
kwestia dobrych uczynków – Luter twierdził, że dobre uczynki nie są koniecznie (sola fide) do zbawienia potrzebne, zaś Kościół jasno mówi, że “wiara bez uczynków martwą jest”. Twierdzenie Lutra jest sprzeczne z nauczaniem św. Pawła który mówi o wierze działającej przez miłość (Ga 5,6).
Jeśli chodzi o sakramenty, które ustanowił Chrystus i przekazał Kościołowi, to w protestantyzmie ich znaczenie zostało zredukowane do samego symbolu. Natomiast w Kościele katolickim sakrament jest rozumiany jako widzialny znak niewidzialnej obecności Chrystusa.
W związku z doktryną Kościoła ewangelickiego podstawową zmianą moralno-społeczną było lekceważenie dobrych uczynków i sakramentu pokuty, co w rezultacie prowadziło do zepsucia i życia w grzechu. Doprowadziło to również do powstania bardzo różniących się między sobą interpretacji tekstów Pisma Świętego, co było przyczyną powstania wielu zwalczających się odłamów protestantyzmu. Bez kontynuacji tradycji pierwotnego Kościoła protestantyzm zaczął się jawić jako skrzydło bez ptaka, lub gałąź bez drzewa.
W świetle tych faktów jasnym i oczywistym wnioskiem staje się potępienie człowieka który te herezje głosił i wprowadzał ludzi w błąd. Sprawiał, że żyli oni w grzechu, doprowadził do podziałów między katolikami i wojen religijnych.