Walory turystyczne Sudetów.

Podregion na zachód od Nysy Kłodzkiej odznacza się znaczną atrakcyjnością turystyczną. Decyduje o tym duże zróżnicowanie środowiska naturalnego – bardzo urozmaicona rzeźba, korzystne warunki klimatyczne, wysoki stopień zalesienia, duża ilość potoków, strumieni, źródeł mineralnych itd. oraz bogactwo walorów antropogenicznych – liczne budowle obronne, piękne i ciekawe historycznie i architektonicznie miasta, duża ilość obiektów sakralnych itp. Równocześnie jest to jeden z najlepiej zagospodarowanych turystycznie podregionów Polski, co wynika z bogatych tradycji tego podregionu w tej dziedzinie. Świadczy o tym gęsta sieć właściwie wytyczonych szlaków turystycznych oraz największa w Polsce liczba schronisk górskich i pensjonatów (dane z 1994 roku). Jest to również obszar o najlepiej rozwiniętych liniach kolejowych i drogach o twardej nawierzchni, co ułatwia dotarcie do wszystkich atrakcyjnych miejsc. Cechą charakterystyczną jest stosunkowo niewielka ilość kempingów i pól namiotowych, ale za to większa od średniej krajowej, obiektów całorocznych i ogólnodostępnych takich jak schroniska, domy wycieczkowe itp. Ruch turystyczny koncentruje się w kilku rejonach i miejscowościach. Są to przede wszystkim Kotlina Kłodzka wraz z pasmami górskimi takimi jak: Góry Bystrzyckie, Góry Orlickie, Góry Stołowe i Góry Bardzkie.

Zarys budowy geologicznej i rzeźba terenu.

Sudety Środkowe powstawały w okresie fałdowania alpejskiego. Pod względem geologicznym przedstawiają strukturę nieckowatą, której oś przebiega zgodnie z ogólnym kierunkiem zrębu sudeckiego (z północnego zachodu na południowy wschód). Obrzeże tej niecki tworzą prekambryjskie, metamorficzne bloki Gór Sowich, Gór Orlich i Gór Bystrzyckich. Nieckę wypełniają warstwy dewońskie, karbońskie i permskie, a na nich leży kilkusetmetrowa płyta piasków kredowych, osadzonych w czasie transgresji morskiej. Płyta ta została w trzeciorzędzie zdyslokowana. Część północno-zachodnia uległa wypiętrzeniu i tworzy Góry Stołowe, część południowo-wschodnią wypełnia rów tektoniczny Nysy Kłodzkiej. Występujące w spodzie niecki mało odporne warstwy karbońskie (z zawartością węgla kamiennego) wyłaniają się na jej brzegach tworząc obniżenia śródgórskie. W permie nastąpiły warstwowe i żyłowe intruzje magmy, z której powstały porfiry, budujące wzniesienia Gór Wałbrzyskich i Kamiennych.

Ziemia Kłodzka zalicza się do jednego z najciekawszych regionów w Polsce. Na jej atrakcyjność wpływa w pierwszym rzędzie bardzo urozmaicona rzeźba, tworząca malownicze krajobrazy. Do najwartościowszych pod tym względem należą widoki z gór Stołowych (Szczelińce, Wzgórza Darnowskie), Orlickich (rejon Kotła i Droga Orlicka), Bystrzyckich (Droga Stanisława, Autostrada Sudecka), Krowiarek i Gór Opawskich. Także z obniżeń, zwłaszcza Kotliny Kłodzkiej, Rowu Górnej Nysy i Przedgórza (szczególnie z Masywu Brzeźnicy) podziwiać można urozmaicone partie grzbietowe. Wiele rejonów Ziemi Kłodzkiej zalicza się do unikatów w skali krajowej. Należą do nich między innymi: skalne miasta i labirynty Szczelińca Wielkiego i Błędnych Skał, nagromadzenia pięknych form skalnych między Chocieszowem a Szczelińcem (Skalne Grzyby). Poznaniu ich sprzyja gęsta sieć szlaków turystycznych oraz liczne dukty i ścieżki. Nie mniej piękny jest w Górach Bardzkich malowniczy przełom Nysy Kłodzkiej, której koryto starsze jest od gór. Z innych atrakcji przyrodniczych dostępne są dla turystów rezerwaty: przyrody bagiennej – Topielisko koło Dusznik-Zdrój. Dużymi wartościami poznawczymi odznacza się dydaktyczna ścieżka Skalnej Rzeźby z Karłowa przez Szczeliniec Wielki do Radkowa, otwarta w lipcu 1981 roku jako pierwsza tego typu trasa w Polsce.

Ze znajdujących się na tym terenie cennych zabytków architektury na czoło wysuwają się zamki, pałace i dwory między innymi w Międzylesiu, gotyckie kościoły – Bystrzyca Kłodzka, Kłodzko, barokowe w Dusznikach-Zdrój, Międzylesiu i Wambierzycach. Interesujące są również potężne późnobarokowe twierdze w Kłodzku. We wsiach podgórskich zobaczyć jeszcze można relikty ludowego budownictwa drewnianego, wykazującego cechy słowiańskości. Dużą osobliwością są niewielkie, ale urocze drewniane kościółki.

Bardzo poważne znaczenie i to w skali ogólnokrajowej, mają tutejsze wody mineralne, znane od średniowiecza. Ich źródła, podstawa rozwoju czterech uzdrowisk, są skupione w trzech rejonach: na granicy gór Bystrzyckich i Stołowych, w Długopolu – Zdrój. Wypływają one z głębokich spękań, uskoków w starych skałach krystalicznych oraz młodszych osadowych i posiadają podobne właściwości chemiczne i lecznicze. Wody zawierają głównie związki żelaza, wapnia i sodu przy obecności domieszek arsenu (Kudowa – Zdrój), miedzi i tytanu (Polanica – Zdrój) i in. Dużo jest w nich dwutlenku węgla, który wpływa na pienistość i smak. W sumie mają one charakter przeważnie szczaw o dość znacznej wydajności, sięgających ponad 500 dm3/min (Polanica – Zdrój). Niektóre z nich charakteryzują się niewielkim stopniem radoczynności (Kudowa – Zdrój).

Z licznych corocznych imprez kulturalnych szczególną popularnością cieszy się kwietniowa Kłodzka Wiosna Poetycka oraz festiwale muzyczne: Chopinowski w Dusznikach – Zdrój odbywający się w sierpniu, Moniuszkowski w Kudowie – Zdrój w miesiącu lipcu. Biorą w nich udział znani w kraju i na świecie muzycy oraz wykonawcy. Ponadto godne polecenia są odbywające się w Polanicy – Zdrój Ogólnopolski Festiwal Filmów Amatorskich Pol-8 (wrzesień) i Międzynarodowy Memoriał Szachowy im. A.Rubinsteina (sierpień). Natomiast dla miłośników teatru występują gościnnie w Teatrze Zdrojowym im. M.Ćwiklińskiej liczne zespoły teatralne i rozrywkowe

Kłodzko

Urokliwie położone miasteczko na stokach doliny Nysy Kłodzkiej, na geograficznym pograniczu Sudetów Wschodnich i Środkowych, na wysokości 290 m n.p.m., z trzech stron otoczone terytorium Czech. Znajduje się też w sąsiedztwie doskonale zagospodarowanych uzdrowisk (Polanica, Duszniki, Lądek, Kudowa), znanych ośrodków sportów zimowych (Zieleniec), i miejsc kultu religijnego (Wambierzyce, Bardo Śl.). Atrakcje Kłodzka znane są powszechnie. Usytuowanie miasta, jego zabytki, liczne pomniki architektury, masywna bryła Twierdzy Głównej – unikalnego zabytku architektury militarnej, piękno dzielnicy staromiejskiej i zieleń nadnyskich bulwarów stanowią o jego kolorycie i niepowtarzalnej atmosferze. Przez miasto przechodzą główne szlaki komunikacyjne: drogowe i kolejowe połączenia Warszawa – Wrocław – Praga, Jelenia Góra – Kraków.

Góry Stołowe

Są jednym z najpiękniejszych i najatrakcyjniejszych krajoznawczo pasm górskich w Sudetach. Góry Stołowe są jedynym w Europie przykładem gór o budowie płytowej. Zbudowane są z kredowych piaskowców, które tworzą płasko leżące ławice na dwóch głównych poziomach. Warstwy piaskowca poprzekładane są warstwami nieprzepuszczalnych margli. Góry Stołowe ciągną się od Obniżenia Mieroszowskiego na pn.-zach. po dolinę Bystrzycy Dusznickiej. Od pd.-zach. sąsiadują z Obniżeniem Kudowy i Wzgórzami Lewińskimi. Od zachodu ograniczają Kotlinę Kłodzką.

Góry Stołowe mają charakter dobrze wykształconego stoliwa o krawędziach opadających prawie 300-metrowym wysokim progiem ku dolinie Bystrzycy Dusznickiej i Kotlinie Kłodzkiej. Cała powierzchnia gór usiana jest licznymi skałkami piaskowcowymi, zbudowanymi z bardziej odpornego materiału, dzięki czemu skałki przybrały fantastyczne kształty. Z dolnego stopnia Gór Stołowych wyrastają na wysokość 100-150 m cztery masywy o pionowych krawędziach. Pierwszym i największym jest masyw Szczelińca Wielkiego - 919m (zdjęcie obok)

Tworzą go wspaniałe skały poprzecinane licznymi szczelinami. Obok wznosi się Szczeliniec Mały (895m). Nieco dalej na zachód kolejne stoliwa to: Błędne Skały (852m) i Skalniak (915m). Dalej są jeszcze masyw Narożnika (851m), a w części południowo-wschodniej masyw Szczytnika, zaliczany już do niższego stopnia Gór Stołowych.
Szatę roślinną tworzą lasy świerkowo-sosnowe. Góry Stołowe posiadają wiele atrakcji dla turystów. Oczywiście największą są same góry.

Interesującą miejscowością jest Kudowa Zdrój - jedno z najstarszych uzdrowisk w Europie, Lewin Kłodzki ze swoim wiaduktem kolejowym, Radków, Wambierzyce z kościołem Nawiedzenia NPM.
Narodowy Park Gór Stołowych
Park Narodowy Gór Stołowych obejmuje polską część Gór Stołowych, które są częścią Sudetów Środkowych. Park leży w Polsce południowo-zachodniej, województwie dolnośląskim, na granicy z Czechami. Utworzony został w 1993 roku. Powierzchnia jego wynosi 6340 ha z czego lasy zajmują 5778 ha. Ochroną ścisłą objętych jest 376 ha.
Rzeźba Gór Stołowych formowała się przez ostatnie 70 mln lat. Po ustąpieniu morza na początku okresu trzeciorzędowego zaczęło się fałdowanie gór systemu alpejskiego, powodując w Sudetach liczne pęknięcia. Powstały uskoki tektoniczne i zapadliska, na przykład Kotlina Jeleniogórska czy Kotlina Kłodzka. Najmłodsze, interesujące nas osady z okresu kredowego zareagowały na te zaburzenia licznymi, głębokimi spękaniami, które odegrały ważną rolę w ukształtowaniu się rzeźby terenu, gdyż wyznaczyły przebieg głównych dolin i grzbietów. Tak więc na początku trzeciorzędu mamy ląd lekko pochylony ku południowemu wschodowi, o powierzchni zbudowanej ze spękanego piaskowca. Długi, trwający do dnia dzisiejszego, proces niszczenia doprowadził w efekcie do podziału płyty na grzbiety i separowane wzgórza, których przykładem są współczesne masywy Szczelińca (919 m n.p.m.), Skalniaka (915 m n.p.m.), Narożnika (851 m n.p.m.) i Mnicha (522 m n.p.m.). Góry Stołowe posiadają unikatową w skali Europy budowę płytową i zachwycają fantastycznymi kształtami skał. Do powszechnie znanych form należą "Kwoka", "Wielbłąd", "Głowa wielkoluda". W obrębie piaskowca ciosowego powstał system korytarzy tworzący labirynty skalne, które są szczególnie znane i atrakcyjne w obrębie "Błędnych Skał".

Wśród ok. 600 gatunków roślin naczyniowych występujących w parku, 46 objętych jest ochroną gatunkową. Szata roślinna parku należy do piętra regla dolnego. Obecnie jest to głównie las złożony ze świerka obcego pochodzenia, wprowadzonego na przełomie XIX i XX wieku, w miejsce wyciętych lasów bukowo-jodłowych. Na niewielkich obszarach (3% powierzchni lasów) zachowały się zbliżone do naturalnych zbiorowiska leśne.
W okolicach Pasterki, wzdłuż potoku Pośna znajduje się dobrze zachowany zespół żyznej buczyny, w której dominują buki z pojedynczymi okazami starych jodeł i wiązów. Taki, prawie niezmieniony ekosystem leśny występuje także w okolicach Darnkowa i Rogowej Kopy, na której znajduje się jedyne w Polsce stanowisko skalnicy zwodniczej - rośliny osiągającej tu północno - wschodnią granicę zasięgu. Na środkowym stopniu zrównania Gór Stołowych, na poziomie margli turońskich wytworzyły się torfowiska wysokie, z których jedno (39,3 ha) zostało uznane w 1958 roku za ścisły rezerwat przyrody pod nazwą "Wielkie Torfowisko Batorowskie". Na terenie parku występują także interesujące ekosystemy łąkowe, a wśród nich, z szczególnie bogatą roślinnością - łąki bagienne. Rozległy kompleks łąk, na obszarze mioceńskiego zrównania w okolicach Łężyc, z rozrzuconymi piaskowcowymi ostańcami, posiada wybitne walory krajobrazowe. Duża liczba odkrytych powierzchni skalnych sprzyja występowaniu mszaków i porostów. Na terenie parku stwierdzono występowanie 272 gatunków mchów i 112 gatunków wątrobowców.

W rozległych, zwartych kompleksach leśnych na terenie parku narodowego pospolicie występuje jeleń, sarna, dzik, lis, wiewiórka (czarnej i rudej odmiany) oraz drobne gryzonie. Z ssaków owadożernych częsty jest jeż, a rzadkie ryjówka malutka i typowa dla obszarów górskich ryjówka górska. Cennym elementem fauny ssaków są małe wiewiórkopodobne zwierzęta nocne, zamieszkujące głównie fragmenty lasów liściastych: orzesznica, bardzo rzadka popielica oraz koszatka. Leśnym rarytasem ornitologicznym jest tu jarząbek, słonka, bocian czarny, trzmielojad, kobuz oraz charakterystyczne dla obszaru tajgi sóweczka i włochatka. W skałach gnieździ się puchacz, pustułka, kruk a także kopciuszek i kowalik. Rozległe powierzchnie trawiaste są miejscem lęgowym rzadkich w skali Europy przepiórki i derkacza. Wśród ptaków związanych z wodą na uwagę zasługuje żyjący nad wartkimi strumieniami pluszcz i pliszka górska. Spośród pospolitych w Polsce gatunków gadów, w Górach Stołowych występują: żmija zygzakowata, zaskroniec, jaszczurka zwinka i padalec. Z rzadszych płazów zdarza się salamandra oraz traszki górska i zwyczajna. Świat owadów jest jeszcze słabo poznany, tym niemniej warta uwagi jest obfitująca w gatunki rodzina kózkowatych oraz chronione gatunki biegaczowatych. Bardzo interesująca jest fauna naśnieżna oraz fauna pajęczaków torfowisk i wilgotnych zimnych szczelin w piaskowcach.

Historia Gór Stołowych połączona jest z dziejami Ziemi Kłodzkiej położonej na styku Śląska, Czech i Moraw. Już w starożytności poprzez Ziemię Kłodzką, wzdłuż głównych dolin pomiędzy Górami Stołowymi a Orlickimi, wiodły szlaki komunikacyjne łączące Kotlinę Czeską z dorzeczem Odry. Do nadzorowania owych szlaków służyły warowne grody: Homole (obecnie zachowane ruiny), Ratno i Radków, o których pierwsze wzmianki pochodzą z przełomu XIII i XIV wieku. Po ustaniu wojen husyckich, wiek XVI stał się prawie stuletnim okresem odbudowy i rozwoju regionu. Wówczas rozpoczęły swój "leczniczy żywot" działające do chwili obecnej zdroje w Kudowie, Dusznikach i Polanicy oraz narodziło się płóciennictwo i sukiennictwo. W Dusznikach zaś rozwinęło się papiernictwo, gdzie zachowana została jedna z najstarszych w Europie, pochodząca z 1605 roku papiernia.

Góry Bystrzyckie i Orlickie


Północna część Gór Bystrzyckich składa się z dwóch pasm rozdzielonych doliną Bystrzycy. Zbudowane są one z piaskowców ciosowych i margli ułożonych na podłożu gnejsowym i łupkowym. Część południowa, zbudowana z gnejsów i łupków, oddzielona jest od północnej Przełęczą Spaloną (778 m) i ciągnie się do Przęłęczy Międzyleskiej (534 m). Góry te są długim pasmem górskim osiągającym 50 km długości. Od północy ogranicza je dolina Bystrzycy Dusznickiej (obraz), a od południowego-zachodu dolina Dzikiej Orlicy. Od wschodu opadają do Rowu Górnej Nysy, a od północnego zachodu do Kotliny Kłodzkiej. Północna część Gór Bystrzyckich ma charakter rozległego, równego spłaszczenia, przedzielonego Bystrzycą na dwie części. Najwyższym wzniesieniem tego masywu jest Łomnicka Równia z 898 m wysokości. Południowa część od Przełęczy Spalonej ma charakter grzbietu. Najwyższą kulminacją, a zarazem najwyższą w całych Górach Bystrzyckich jest Jagodna (977m). W części północnej Góry Bystrzyckie zbudowane są z gnejsów kambryjskich, i łupków mikowych, pokrytych piaskowcami. Natomiast część południowa zbudowana jest z gnejsów i granitognejsów. Ciekawą rzeczą jest fakt, że Góry Bystrzyckie stanowią wododział pomiędzy zlewiskiem Morza Bałtyckiego (Bystrzyca, Bystrzyca Dusznicka) i Morza Północnego (Dzika Orlica). Dolne części zboczy przeznaczone są pod uprawy, a pozostałe zarastają lasami. Dawniej doliny były gęsto zasiedlone, przede wszystkim dolina Dzikiej Orlicy, którą zajmował zwarty ciąg wsi. Obecnie większość z nich wyludniła się, stąd Góry Bystrzyckie należą do najbardziej odludnych obszarów Sudetów. Do największych atrakcji należą rozległe torfowiska wysokie w północno-zachodniej części Topielisko-Czarne Bagno, jaskinia Solna Jama i tzw. "autostrada sudecka", którą uważa się za jedną z najpiękniejszych górskich szos w Polsce. W wielu wsiach zachowały się dobre przykłady budownictwa ludowego, w tym największe w Sudetach zgrupowanie drewnianych kościołów.


Góry Orlickie zbudowane są ze skał metamorficznych, tworzą grzbiet o długosci ok. 50 km, którego część na odcinku od Przełęczy Polskie Wrota do przejścia granicznego przy Masarykowej Chacie leży po stronie polskiej. Kiedyś grzbiet był w większości zalesiony. Klęska ekologiczna w latach 80-tych przetrzebiła znacznie drzewostan. Obecnie jednak jest on odtwarzany. Najwyższym szczytem jest, znajdująca się po stronie czeskiej Velka Destna (1115 m). Pasmo to jest położone równolegle do Gór Bystrzyckich. Jest oddzielone od nich dolinami Bystrzycy Dusznickiej i Dzikiej Orlicy. Na terytorium Polski znajduje się jedynie mały północno-zachodni fragment Gór Orlickich. Reszta bowiem leży po stronie Republiki Czeskiej. W wyższych partiach prawie cały grzbiet porośnięty jest lasem świerkowym. Należy tutaj wspomnieć o warunkach klimatycznych. Otóż Góry Orlickie charakteryzują się najwyższą pokrywą i najdłuższym okresem zalegania pokrywy śnieżnej - po Karkonoszach - w całych polskich Sudetach. Właśnie to sprawia, że Góry Orlickie cieszą się dużą popularnością wśród miłośników nart. Znanym ośrodkiem sportów zimowych jest Zieleniec.

Bystrzyca Kłodzka - miasto położone nad Nysą Kłodzką w południowej częsci Ziemi Kłodzkiej. Powstalo prawdopodobnie w XI wieku, jedanak jego rozwój nastąpił dopiero 200 lat później, kiedy stanowiło ważny punkt na szlaku z Czech na Śląsk. Prawa miejskie otrzymało z rąk Jana Luksemburczyka w 1319 roku. Dalsze dzieje miasta są bardzo podobne do dziejów wielu innych miast Sudeckich, przez które przetaczały się wojska podczas wojen husyckich czy wojny 30-letniej. Taka więc Bystrzyca nie uniknęła zniszczeń i okresów upadku, obok których na szczeście pojawiały się także okresy prosperity.
W mieście warto zobaczyć Muzeum Filumenistyczne z kolekekcją eksponatów związanych z krzesaniem ognia, w tym krzesiwa, etykiety zapałczane i przedmioty wykorystywane przy produkcji zapałek. Najcenniejszym zabytkiem miasta jest, wzmiankowany już w 1336 roku, Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła. Ponadto interesujące są pozostałości murów obronnych pochodzące z przełomu XIV i XV wieku, z zachowanymi wieżami Bramy Wodnej, Kłodzkiej i Rycerskiej. W centrum sporo jest też obiektów renesansowych i barokowych, w tym, oprócz licznych kamieniczek, kolumna Trójcy Św.

Zieleniec - osada założona w 1747 roku na wschodnich stokach Serlicha (1026 m) jako osada pastersko-leśna. Funkcjonowała tu również huta żelaza. W XIX wieku rozpoczął się okres rozwoju turystyki w tej części Sudetów. Jednym z jej pionierów był Heinrich Rubartsch (1852 - 1930), który m.in. zostawił pierwsze ślady nart w Górach Orlickich oraz zbudował i prowadził schronisko pod Orlicą. Obecnie w sezonie zimowym w Zieleńcu, będacym dzielnicą Dusznik funkcjonują na 8 stokach 23 wyciągi o łącznej przepustowości 11000 osób/h.

Rezerwat ”Torfowisko pod Zieleńcem” - rezerwat przyrody utworzony w 1954 roku z Topieliska i fragmentu Czarnego Bagna. Ma powierzchnię 123 ha. Położony jest na wierzchowinie Gór Bystrzyckich na wysokości 750 - 770 m. Powstanie torfowiska umożliwiło nieprzepuszczalne podłoże w postaci iłów, na kórym gromadził się torf. Grubość warstwy torfu wynosi od 3,5 do 8,5 metrów, a wiek obszaru oszacowano na 7600 lat. Do osobliwości florystycznych zaliczono brzozę karłowatą (relikt epoki lodowcowej), turzycę bagienną i skąpokwiatową, rosiczkę, sosnę błotną, żurawinę drobnolistną. Pęknięcia warstwy torfowej spowodowały powstanie malowniczych jeziorek. Przez rezerwat przebiega zielony szlak łączący Zieleniec z Polanicą.

Orlica (1084 m) - w literaturze występuje jako najwyższy szczyt polskiej części Gór Orlickich i Sudetów Środkowych. Zarosnięty wierzchołek jednak znajduje się tuż za granicą, a próba jego zdobycia może być ryzykowna (i kosztowna) o ile wcześniej nie poinformujemy o swoich zamiarach Straży Granicznej. Atrakcyjne widoki możemy również podziwiać z odsłoniętych polan pod szczytem. Pod szczyt prowadzi zielony szlak z Zieleńca do Lewina.



Złota Sztolnia - 200 metrów poniżej Orlicy znajduje się wlot do wykutej w łupkach Złotej Sztolni, będącej efektem XVIII-wiecznych poszukiwań drogocennych kruszców. Niestety wejście do sztolni zostało zablokowane i dziś możemy obejrzeć jedynie kaskadę potoku spływającego z Orlicy.

Kozia Hala - łąka na grzbiecie Gór Orlickich położona na wysokości ok. 700 m. Od maja do lipca kwitnie tu złocistożółty pełnik europejski, znany także jako róża kłodzka, symbol całej Ziemi Kłodzkiej. Na Halę dojdziemy szlakami zielonym (Zieleniec-Lewin) i czerwonym (Zieleniec-Duszniki). W pobliżu znajduje się wyeksploatowany kamieniołom wapieni, w którym odkryto 15 metrową jaskinię. Została ona zniszczona podczas prac górniczych.
Schronisko "Pod Muflonem" - położone na wysokości 740 m, w północno-zachodniej części Gór Bystrzyckich na stoku Ptasiej Góry (745 m). Po pożarze w 1966 roku zostało odbudowane i jest obecnie uważane za jedno z ładniejszych schronisk w Sudetach. Przy budynku schroniska rośnie, będący pomnikiem przyrody, wiekowy jesion Bolko. Z polany w okolicy schroniska widoki na obniżenie Dusznik i Góry Stołowe. Do schroniska prowadzą szlaki czerwony z Polanicy, niebieski z Dusznik oraz żółty (Szczytna-Duszniki).

Kamienna Góra (704 m) - szczyt w północno-wschodniej części Gór Bystrzyckich wznoszący się nad Polanicą Zdrojem. Na szczycie i stokach liczne skałki i blokowiska. W pobliżu wierzchołka ruiny wzniesionego w 1790 roku fortu Nesselgrund, będącego elementem linii obronnej, do której należał też Fort Wilhelma i Fort Karola. W ruinach zobaczyć można tablicę upamiętniającą skok weterana wojny francusko-pruskiej Augusta Ponzla z murów fortu. Najbliżej do fortu jest szlakiem zielonym z Polanicy.

Przełęcz Spalona - nie przypominająca przełęczy rozległa łąka na wierzchowinie Gór Bystrzyckich, będąca ważnym węzłem szlaków turystycznych (zielony z Bystrzycy Kłodzkiej do Starej Łomnicy, czerwony (im.Orłowicza) z Zieleńca do Długopola Zdrój, niebieski z Dusznik do Międzylesia). Prowadzi tędy droga łącząca dolinę Nysy Kłodzkiej i Dzikiej Orlicy. Przy drodze schronisko Jagodna wybudowane w 1895 roku w miejscu przydrożnej karczmy oraz hodowla owiec. W pobliżu przełęczy stok i wyciąg narciarski. Dostrzec można także dwa przebudowane bunkry.

Jagodna - 977 m (zdjęcie)- najwyższy szczyt Gór Bystrzyckich zbudowany z granito-gnejsów. Dojście szlakiem niebieskim z Przełęczy Spalona.

Solna Jama - jaskinia o długości ok. 40 m w soczewie marmuru na zboczach
Czerńca. W jaskini znajduje się jeziorko, w którym żyje endemiczny gatunek ślepego raczka. Aby trafić do jaskini należy zboczyć ze szlaku niebieskiego tuż za skrzyżowaniem z żółtym biegnącym z Niemojowa.

Szczerba - ruiny zniszczonego podczas wojen husyckich zamku obronnego wzniesionego w 1294 roku na grzebieniu skalnym pomiędzy dolinami Głowni i Gołodolnika w południwej częsci Gór Bystrzyckich, w okolicy miejscowości Gniewoszów (przy szlaku niebieskim).

Diabelskie Głazy - liczne skałki zbudowane z łyszczyków i amfibolitów w okolicy Szczerby.

Czeska linia umocnień - ciąg umocnień w Górach Orlickich zbudowany w 1938 roku. W jego skład wchodzą małe bunkry strzeleckie i większe artyleryjskie w sumie 4 odmiany. Cała lina ciagnie się wzdłuż granicy z Polską między twierdzą w Nachodzie a Twierdzą Hanicka. Najwięcej różnej wielkości obiektów z tej linii zobaczymy schodząc z Velkej Destny asfaltową scieżka do miejscowości Destne lub wędrując czerwonym szlakiem (Jiraskova cesta) w kierunku południowym grzbietem Gór Orlickich. (Obraz – kaplica i bunkier)

Velka Destna (1115 m) - najwyższy szczyt Gór Orlickich zwieńczony drewnianą wieża widokową. Pod wierzchołkiem żelbetonowy bunkier i stanica Horskiej Sluzby.

Masarykova chata - duże czeskie schronisko nazwane tak ku pamięci Tomasza Garrigue Masaryka, twórcy przedwojennego państwa czechosłowackiego. Jego popiersie na wysokim cokole stoi przy budynku schroniska.


Góry Bardzkie

To pasmo górskie o długości ok. 18 km. ciągnące się z północnego-zachodu na południowy-wschód. Góry Bardzkie zamykają od północy Kotlinę Kłodzką. Są najdalej wysuniętym na północ pasmem Sudetów Środkowych. Od zachodu, od Gór Sowich, oddziela je Przełęcz Srebrna. Natomiast Przełęcz Kłodzka na wschodzie oddziela je od Gór Złotych. Na południu przechodzą bardzo łagodnie w Kotlinę Kłodzką, a na północy opadają stromym progiem ku Przedgórzu Sudeckiemu. Góry Bardzkie przedzielone są piękną doliną przełomową Nysy Kłodzkiej zwaną Przełomem Bardzkim.
Zachodnia część gór, pomiędzy Przełęczą Srebrną a Przełomem Bardzkim, nosi nazwę Grzbietu Zachodniego, a część między Przełomem Bardzkim i Przełęczą Kłodzką - Grzbietu Wschodniego. Najwyższym wzniesieniem Grzbietu Zachodniego jest Słup (667m).
Grzbiet Wschodni jest wyższy od Zachodniego i ma kształt pojedyńczego mocno zarysowanego pasma, z najwyższymi szczytami Gór Bardzkich: Kłodzką Górą (765m)i Ostrą Górą (751m).

Pod względem budowy geologicznej Góry Bardzkie są bardzo zróżnicowane. Występują tutaj piaskowce, skały zmetamorfizowane, a nawet skały wulkaniczne.
Na tym terenie osadnictwo występowało już w czasach prehistorycznych. Tędy przebiegała jedna z odnóg szlaku bursztynowego (Przełomem Bardzki).


LITERATURA

1. Anna Dylikowa, Geografia Polski. Krainy Geograficzne, Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych, Warszawa 1973;
2. Ryszard Chanos, Janusz Czerwiński, Sudety – Przewodnik, Sport i Turystyka, Warszawa 1979;
3. Jerzy Kondracki, Geografia Polski. Mezoregiony fizyczno-geograficzne, PWN, Warszawa 1994;
4. Zbygniew Martynowski, Krzysztof R. Mazurski, Sudety. Ziemia Kłodzka i Góry Opawskie, Sport i Turystyka, Warszawa 1998;
5. www.gory.com.pl
6. www.przewodnik.labnet.pl
7. www.sudety.pulsar.net.pl