Ład Wersalsko-Waszyngtoński

Ład wersalsko-waszyngtoński był pewnego rodzaju porządkiem międzynarodowym ukształtowanym po I wojnie światowej. Jego początek sięga 1919 roku gdy to na konferencji w Paryżu zebrali się przedstawiciele zwycięskiej koalicji i przegranych państw centralnych. Spotkanie to miało na celu ustalenie warunków pokoju i ustanowienie nowego ładu w Europie.

Dnia 28 czerwca w Wersalu zostaje podpisany traktat pokojowy (wersalski) pomiędzy ententą a Niemcami. Następnie ów traktat został także zawarty z pozostałymi krajami z państw centralnych. Głównymi założeniami tego traktatu było przestrzeganie zasady samostanowienia narodów, a także przeprowadzenie plebiscytów na terenach będących przedmiotem sporów. W ostateczności traktat wersalski, kończący formalnie I wojnę światową, nie zadowolił żadną ze stron. Niemcy nie zamierzali przyjąć na siebie całej odpowiedzialności za wybuch wojny i nie chcieli płacić kontrybucji. Traktat także zapoczątkował działalność Ligi Narodów, która miała do spełnienia podobną rolę, jak dzisiejsza ONZ. Wpływ Ligi na strony konfliktów międzynarodowych okazał się jednak znikomy.

Na papierze traktat wersalski wydawał się zwycięstwem demokracji i nacjonalizmu. Jednym z efektów było powstanie Republiki Czechosłowacji, Jugosławii, Węgier, Albanii i odrodzonej Polski. Pojawiły się także brutalne dyktatury. W Związku Radzieckim komunizm pod władaniem Stalina zmienił się w okrutny system totalitarny. Każdy przejaw opozycji był tłumiony w zarodku. We Włoszech reakcja na doznania wojenne przybrała formę faszyzmu – ustroju równie brutalnego i stanowiącego władzę ponad prawem. Rządy totalitarne powstały także na Węgrzech, w Hiszpanii i w Niemczech.

Poniesienie fiaska było także spowodowane ingerencją Anglii i Francji. Państwa te próbowały osłabić Ligę, ponieważ obawiały się, że za jej pośrednictwem Stany Zjednoczone obejmą władze nad Europą. W konsekwencji Liga nie otrzymała uprawnień wykonawczych, a o jej słabości przesądziły USA nie przystępując do niej, a także nie zatwierdzając traktatu wersalskiego. Wszystkie te wydarzenia spowodowały, że USA zaczęły się izolować od spraw europejskich nie pozostając obojętnymi wobec budowy ładu w skali globalnej. Doprowadziło to do zorganizowania konferencji waszyngtońskiej, na której nie tyko ustalono stosunek sił morskich głównych mocarstw ale także rozstrzygnięto niektóre problemy związane z obszarem wschodniej Azji i Pacyfiku. Porozumienia te stworzyły Stany Zjednoczone równe Anglii, a także wprowadziły Japonię do grona mocarstw światowych. Znaczenie zawartych porozumień było naprawdę duże, a z powodu, iż obejmowały zarówno USA jak i kraje europejskie zostały nazwane właśnie ładem wersalsko-waszyngtońskim.