Reformy Juliusza Cezara

Cezar w celu uzyskania poparcia wprowadził szereg reform, przyznających prowincjom większe prawa. Najważniejszą reformą było wprowadzenie ustawy o zdzierstwach oraz rozpoczęcie pobierania podatków bezpośrednio przez państwo, co ograniczyło znacznie wyzysk prowincji. Nadal wielkie ciężary ponosiła ludność wiejska, ale znacznie poprawiło się położenie arystokracji prowincjonalnej, na której poparcie liczył Cezar.
Dążąc do wzmocnienia i większego zbliżenia podbitych ziem z Rzymem Cezar osiedlał w prowincjach licznych kolonistów. Ta polityka w sposób znaczny przyspieszyła proces
rozwijania i romanizacji prowincji. Wolni obywatele prowincji otrzymali prawa obywatelskie, dzięki czemu od tej pory arystokracja prowincjonalna mogła wchodzić w skład senatu.
Reformy Cezara wobec prowincji miały na celu zespolenie posiadłości rzymskich w jedno imperium oraz zmianę dotychczasowego ustroju państwa – miasta na ustrój dostosowany do potrzeb państwa światowego, jakim stawał się Rzym.
Również w sprawach plebsu Cezar był skłonny do kompromisów dla uzyskania popularności wśród ubogiej ludności Rzymu. Dla złagodzenia obciążeń spowodowanych przez wysokie komorne oraz zadłużenie plebsu Cezar doprowadził do umorzenia komornego za okres jednego roku i zaliczenie spłaconych procentów na poczet długów.
Ważnym posunięciem Cezara jako dyktatora była wprowadzona przez niego reforma agrarna. Spowodowała ona dwukrotne zmniejszenie liczby korzystających z darmowego rozdawnictwa zboża, a 80 tysięcy bezrobotnych mieszkańców otrzymało ziemie w koloniach. Dzięki reformie agrarnej Cezar osiągnął istotne cele polityczne i ekonomiczne poprzez usunięcie z Rzymu niebezpiecznego politycznie i bezużytecznego społecznie proletariatu miejskiego.
Najostrzejszą politykę stosował wobec niewolników. Głównym jego celem było zapewnienie warstwie panującej władzę nad niewolnikami. Pomimo wszystko stara rzymska arystokracja nie akceptowała władzy Cezara, opierającej się głównie na stanowisku dyktatora, z którego Cezar uczynił trwałą podstawę swojej władzy.
Wykorzystując swoje stanowisko otaczał się zaufanymi ludźmi. Zmniejszył rolę senatu, który został powiększony do 900 członków i do którego Cezar wprowadził 400 nowych, popierających go osób spośród byłych żołnierzy, oficerów oraz przedstawicieli prowincji.
Do ostatecznego umocnienia władzy Cezara doprowadziło mianowanie go na dyktatora wieczystego. Cezar nie próbował ukrywać istoty swej władzy i pogardy dla fikcji republikańskich. Zdawał sobie sprawę, że powstające imperium potrzebuje silnej ręki i zupełnie nowej polityki wobec zdobytych terenów.
Jego władza była silniejsza niż władza współczesnych mu królów, a jego imię stało się ostatecznie w niedalekiej przyszłości tytułem cesarskim.
Patrząc na Cezara widzimy jednak nie tylko uzurpatora, ale również doskonałego organizatora i reformatora państwa. Cały twórczy wysiłek dyktatora kierował się ku uregulowaniu politycznego i gospodarczego życia Rzymu, które popadło w groźny rozstrój, spowodowany wieloletnią anarchią oraz późniejszą wojną domową.
W trosce o dobro państwa zapewnił byłym żołnierzom środki egzystencji poprzez nadziały ziemskie; aby zapobiec zawiązywaniu się tajnych spisków rozwiązał wszystkie stowarzyszenia z wyjątkiem istniejących od dawna; zabronił piastowania namiestnictwa jakiejkolwiek prowincji dłużej niż dwa lata, aby nie dopuścić do nowej wojny domowej.
W okresie swego panowania Cezar przeprowadził liczne reformy wpływające na funkcjonowanie państwa rzymskiego. Najważniejszą z nich było wprowadzenia kalendarza juliańskiego, w którym po raz pierwszy uwzględniono rok przestępny, co bardzo uprościło system datowania. Wprowadzony przez Cezara kalendarz obowiązywał w większości państw Europy prawie do końca XVI wieku.
Zarządzenia Cezara rozwinęły wymianę handlową. Rozpoczął także przebudowę
Rzymu, kreśląc śmiałe plany urbanistyczne. Chciał uczynić Rzym centrum kulturalnym całego regionu. Wykonanie prac melioracyjnych i budowa systemu komunikacyjnego miały zapewnić Italii pomyślność ekonomiczną. Rozpoczęto wtedy budowę wielu potężnych budowli. Żeby jednak je wznieść trzeba było usunąć inne, gdyż ówczesny Rzym był miastem gęstym i ciasnym. Na Forum zaczęła powstawać hala sądowa – Basilica Julia. Na stokach Kapitolu świątynia Venus Genetrix, która zarazem miała stanowić ośrodek nowego Forum, zwanego Julium. Wszystkie te budowle nosiły rodowe nazwisko Cezara. Ich monumentalność miała ukazać ludowi moc i potęgę Cezara. Dodatkowo dyktator chciał również zbudować olbrzymią świątynię Marsa i teatr u stóp Kapitolu. Planował specjalnym kanałem poprowadzić przez miasto Tybr. Kolejnym punktem jego plany była rozbudowa portu w Ostii i osuszenie bagien na południe od stolicy i spuszczenie wody z jeziora Fucinus.
Cezar chciał nie tylko rozbudowywać i powiększać miasto. Chciał również poszerzyć całe imperium. Planował zorganizowanie dwóch wypraw wojskowych : przeciw Drakom – na północ od Dunaju oraz przeciw Partom – stale zagrażającym Syrii. Armia miała liczyć 16 legionów i 10000 jazdy. Cezar wyznaczył już swoich urzędników na rok 43, i 42. Marzeniem Cezara było pójść w ślady Aleksandra Wielkiego. Chciał stworzyć imperium sięgające od Atlantyku aż po wschodnie morza i oceany.
Plany Cezara sięgały daleko w przyszłość, lecz z powodu jego przedwczesnej śmierci nie udało się ich wszystkich zrealizować.
Cezar był człowiekiem wszechstronnym. Potrafił dowodzić armią i kontrolować zdobyte tereny. Pomimo przeciwności losu zawsze był energiczny, pracowity i pomysłowy.
Najlepiej charakteryzuje Cezara wypowiedź Cycerona, który był jego przeciwnikiem politycznym: „te są przymioty Cezara: usposobienie łagodne i życzliwe; ogromnie się rozkoszuje wybitnymi umysłami; ustępuje prośbom słusznym i wypływającym z poczucia obowiązku, ale nie próżnym i karierowiczowskim; jest człowiekiem bardzo bystrym i wiele przewidującym... Podziwiam powagę, sprawiedliwość i mądrość Cezara”.
Jako wódz armii i polityk wyzbył się wszelkiej nienawiści do wrogów. Niektórzy otrzymali od niego wysokie stanowiska i majątki.
Cezar był nie tylko politykiem. Pisał pamiętniki, interesował się zagadnieniami gramatycznymi, kolekcjonował dzieła sztuki. Do jego wybitnych dzieł można zaliczyć:
„Pamiętniki o wojnie z Galami”, „Pamiętniki o wojnie domowej”. Oba te dzieła mają nieskazitelną formę i są napisane piękną łaciną. Przez całe wieki były dla wielu pokoleń wzorem sztuki poprawnego wyrażania swych myśli.
Te wszystkie cech ukazują Cezara jako prawdziwego geniusza. Mimo że Cezar posiadał nieograniczoną władzę nie wykorzystywał jej tylko dla siebie. Najważniejsze dla niego było dobro Rzymu i jego mieszkańców. Ale właśnie za śmiałość i nowatorstwo swoich myśli oraz niedocenianie pokonanych przeciwników zapłacił życiem.