Psychologia rozwojowa teoria piageta, rozwój poznawczy

1. Rozwój poznawczy wg Piageta w tym: stadia rozwoju; ich charakterystyka; ważne pojęcia na poszczególnych stadiach
Stadia rozwoju poznawczego – zasadniczą cechą teorii Piageta jest przekonanie o etapowym charakterze rozwoju. W teorii Piageta dziecko występuje jako twórca własnego rozwoju, a zredukowany został wpływ środowiska społecznego, edukacji i kultury na kształtowanie intelektualne. dzieci przechodzą przez każde z tych stadiów kolejno, w stałym porządku i w podobnym wieku. Tempo przechodzenia jest zależne od indywidualnego doświadczenia dziecka. Rozwój nie może zostać przyśpieszony.

Piaget zbudował swą teorię na podstawach biologicznych – na adaptacji- aby przeżyć, każdy zaadaptować się do wymagań środowiska. Adaptacja zachodzi poprzez procesy asymilacji i akomodacji.
Asymilacja - to proces w którym nowy przedmiot lub idea zostaje zrozumiany w kategoriach pojęć lub czynności( schematy) jakie dziecko już zna

Akomodacja jest komplementarnym procesem, który umożliwia jednostce modyfikowanie pojęć i czynności tak by pasowały one do nowych sytuacji, przedmiotów lub informacji

Stadium 1: sensoryczno –motoryczne – od urodzenia do końca drugiego roku życia, dziecko poznaje świat za pomocą bezpośredniego spostrzegania i aktywności motorycznej, bez udziału myślenia w formie znanej dorosłym. Wiedza jest uzyskiwana poprzez ssanie, chwytanie, obserwowanie, głaskanie gryzienie.

Piaget podzielił te stadium na serię podetapów:
Od sztywnych do elastycznych wzorców czynności – dzieci rodzą się ze sporą liczbą wzorców reakcji, które od początku umożliwiają im wejść w kontakty z otoczeniem, początkowo radzą sobie na niewielki zakres określonych bodźców. Np. ssanie obecne od urodzenia najpierw jest wywoływane odruchowo tylko przez odruch sutka, natomiast wszystkie inne obiekty wchodzące w kontakt z ustami są odrzucane. sztywność tych zasad ulega uelastycznieniu, gdyż dziecko stopniowo staje się zdolne do prezentowania tych samych zachowań w reakcji na coraz większą liczbę bodźców.
Od pojedynczych do skoordynowanych wzorców czynności- na początku przedmioty służą patrzeniu, chwytaniu lub ssaniu. Później dziecko uczy się że jednocześnie, Ew sposób skoordynowany na tym przedmiocie można dokonywać całej serii różnych działań.

Od zachowania reaktywnego do intencjonalnego- zachowania dziecka są przypadkowe,

Od zewnętrznych czynności do reprezentacji umysłowych- pod koniec okresu niemowlęctwa pojawia się oznaki procesów umysłowych, około 1 roku życia rozwiązywanie problemów pozostaje na poziomie metody prób i błędów. Dopiero około 2 roku życia dzieci uzmysławiają sobie osiągniecie pożądanego celu

Stałość przedmiotu - uświadomienie sobie że przedmioty są bytami niezależnymi, które nie przestają istnieć nawet gdy jednostka nie jest świadoma jego istnienia

Stadium 2 przedoperacyjne od około drugiego do ósmego roku życia. Dzieci podejmują zabawy z wyobraźni. Dziecko staje się zdolne do myślenia opartego na reprezentacjach, które umożliwiają mu umysłowe manipulowanie obrazami, przedmiotów. Dziecko potrafi posługiwać się symbolami ( słowami, obrazami) w cel zrozumienia świata. Możliwa zabawa oparta na wyobraźni, dzieci umieją oddzielić wyobraźnie, fantazje od rzeczywistości. Myślenie na początkowe myślenie ma charakter egocentryczny i pod koniec tego okresu dzieci stają się zdolne do uwzględnienia punktu widzenia innych osób.
Operacja w teorii Piageta to każda procedura umysłowego działania na przedmiocie, jest to uwewnętrznione działanie, dzięki któremu docierającymi z otoczenia informacjami można manipulować według indywidualnego uznania

Piaget opisał ograniczenia, jakim podlega dziecięce myślenie na:

Egocentryzm polega na dziecięcej niezdolności do ujmowania świata z punktu widzenia innego niż własny

Centracja- oznacza zwrócenie uwagi na jedną tylko właściwość sytuacji i pomijaniu innych, nawet najbardziej istotnych

Nieodwracalność- brak zdolności przekształceń

Stadium 3 – operacje konkretne od około siódmego do jedenastego roku życia . dzieci przyswajają sobie rozmaite operacje umysłowe, takie jak wielokrotna klasyfikacja- zdolność do porządkowania elementów według jakiegoś porządku np. według koloru czy wielkości. odwracalność, szeregowanie, zasadę zachowania stałości. Pojawia się myślenie logiczne, lecz rozwiązywanie problemów ogranicza się do przedmiotów konkretnych a nie abstrakcyjnych,

Stadium to jest nazwane stadium operacji konkretnej gdyż dziecko aby rozwiązać problem w sposób logiczny, potrzebuje manipulacji i eksperymentowania na rzeczywistych przedmiotach.
Osiągnięcia rozwojowe stadium operacji konkretnej:

Szeregowanie- jednym z wyróżników myślenia operacyjnego jest zdolność do umysłowego podporządkowania przedmiotów pod względem pewnej wielkości

Klasyfikacja- zdolność dzieci do grupowania przedmiotów pod względem określonego kryterium

Pojęcia liczbowe. zdolność szeregowania i klasyfikowania pomagają zrozumieć pojęcia liczb

Zasada zachowania stałości wg Piageta oznacza zrozumienie, że pewne podstawowe cechy przedmiotu takie jak np. waga i objętość pozostają niezmienne nawet wtedy gdy ich wygląd w aspekcie percepcyjnym uległ zmianom

Stadium 4 operacje formalne od około jedenastego roku życia . dzieci są już zdolne do operacji umysłowych na pojęciach abstrakcyjnych i do myślenia logicznego. Potrafią rozważać różne możliwe rozwiązania problemu bez ich wykonywania. Stadium te stanowi najwyższy poziom jaki dzieci potrafią osiągnąć. Myślenie staje się systematyczne, abstrakcyjne i racjonalne,
operacje formalne różnią się od operacji konkretnych kilkoma aspektami:
rozumowania abstrakcyjne. Dzieci potrafią już rozumować na temat rzeczy, których nigdy wcześniej nie doświadczyły. Dzieci potrafią sobie radzić z problemami hipotetycznymi i abstrakcyjnymi. Są zdolne myśleć o przyszłości stosowanie logiki. Możliwe jest rozumowanie dedukcyjne. Potrafią przyjąć jakieś ogólne założenia i wyobrazić sobie jego skutki na zasadzie jeżeli … to..
zaawansowany poziom rozwiązywania problemów. Stwarzanie hipotez, opracowywanie w umyśle różnych wyników

2. Rozwój poznawczy wg. Wygotskiego
Czym jest wg niego rozwój i jak kształtują się kompetencje poznawcze; czym się różni od teorii Piageta

3. Rodzaje zabaw, zabawa symboliczna, symboliczna reprezentacja w rysunku
Zabawa symboliczna rozwija się biorąc początek z prostszych form aktywności dziecka i zawsze zakłada zastępowanie jednych przedmiotów drugim, rekwizyty w zabawie otrzymuje nowe znaczenie. Zabawa symboliczna służy ćwiczeniu wyobraźni,

W rozwoju zabawy dziecięcej Piaget wyróżnia dwa stadia :

W stadium 1 (od 1 do 4 roku życia) zachodzi :
- projekcja symbolicznych schematów na nowe obiekty-
- rozdział między indeksami a działaniami –dziecko naśladuje zachowania działania zaobserwowane u innych w odniesieniu do nowych obiektów
- kombinacja symboli – dzieci wytwarzają całe sceny zabaw i tworzą nowe postacie

W stadium 2 ( od 4 do 7 roku życia) zabawa symboliczna staje się uporządkowana , następuje odtwarzanie rzeczywistości w zabawie, a role stają sie nawzajem dopełniające. Zabawy takie są stopniowo wypierane przez gry z regułami. W zabawach symbolicznych dzieci używają wielu przedmiotów. W zabawie dzieci poznają różne role społeczne ( rodzinne, zawodowe) które jednocześnie są związane z płcią co pomaga dziecku w zdobywaniu tożsamości płciowej. Szczególną rolę odgrywa zabawa z zabawkami do przytulania – mają znaczenie emocjonalne,

Rodzaje zabaw:
Zabawy tematyczne (naśladowanie) -polegają na odgrywaniu określonych ról. Dziecko naśladuje różne osoby, typowe dla nich czynności, nawet to, co mówią.
Zabawy konstrukcyjne - typowym przykładem takiej zabawy jest układanie klocków, konstruowanie z nich różnych obiektów. Rozwija to wyobraźnię, koncentrację uwagi, cierpliwość, a także zwiększa precyzję i koordynację ruchów.
Zabawy dydaktyczne - o charakterze werbalnym lub niewerbalnym. Mają na celu zwiększenie zasobu słownictwa dziecka, rozwijanie twórczego myślenia.
Zabawy ruchowe - rozwijają umiejętności motoryczne dziecka, zabawy są bardziej złożone w zależności od wieku dziecka i jego możliwości lokomocyjnych. Tego typu zabawy służą również socjalizacji, wykształcaniu u dziecka umiejętności współpracy.

Rysunek łączy w sobie ikoniczne i symboliczne aspekty oznaczania, trend prowadzi od bazgrot do symboli graficznych bazgroty dziecka na początku mają charakter nieprzedstawiający, są wynikiem pozostawiania śladów na papierze później bazgroty są w formie prostych kształtów geometrycznych i ich kombinacji (rolę dużą pełni głowonóg – przedstawiać może postacie ludzkie, zwierzęta;
wiek przedszkolny – rozwój symbolicznego przedstawiania rzeczywistości w postaci rysunku – jest to okres idioplastyki, okres schematu, okres realizmu intelektualnego (rysuje to, co wie); odkrywa typowe formy symboliczne, służące do przedstawiania reprezentantów danej kategorii (np. człowieka)
- rysunki wyrażają wiedzę dziecka o rzeczywistości, rysują to co wiedzą o danym obiekcie,
- rysunki dziecięce charakteryzuje pasowe lub topologiczne uporządkowanie przestrzeni;
- dziecko zaznacza subiektywny stosunek do rysowanych obiektów , afektywne przekształcanie (zamazana zła czarownica);
- następnie rysunek ma więcej elementów;
- starsze dzieci odrysowują znaną im rzeczywistość rysunki cechuje dążenie do naśladowania natury – powolna zmiana z indywidualizmu na rzecz wierności odtwarzania oraz łączenie wiedzy o rzeczywistości i konwencji kulturowej;
przejście do wizualnego realizmu – rysuje to, co widzi
- rozwój rysunku postępuje wraz z rozwojem umysłowym;
Około 8-9 roku życia dzieci rysują raczej to co wiedzą o czymś, niż to widzą, co dokładnie jest widzoczne.

4. Moralność człowieka
model Piageta, model Kohlberga – stadia, charakterystyka, wiek
Moralność – zbiór zasad (norm), które określają co jest dobre (prawidłowe, nieszkodliwe), a co złe (nieprawidłowe, szkodliwe).

Model piageta
1. Stadium moralności heteronomicznej albo realizmu moralnego- dzieci charakteryzuje automatyczne posłuszeństwo wobec zasad ,bez rozumowania lub oceniania. Dziecko traktuje wszystkie dorosłe osoby mające autorytet jako wszechpotężne i stosuje się do nałożonych przez nie zasad, nie kwestionując ich słuszności. W tym stadium dzieci oceniają czyny jako dobre lub złe biorąc pod uwagę raczej ich konsekwencje niż ukrytą za nimi motywację. Zupełnie pomijają intencjonalność czynu ,a czynią to ponieważ po prostu inaczej nie potrafią ,takie po prostu są prawa rozwoju moralnego.

2. Stadium moralności autonomicznej lub relatywizmu moralnego (ok.7 - 12 rokiem życia) dzieci oceniają zachowania biorąc pod uwagę jego intencje. W tym stadium pojęcia dzieci o tym co słuszne zaczynają się zmieniać. Surowe i nieelastyczne pojęcia dobra i zła przejęte od rodziców stopniowo ulegają modyfikacji, w jej wyniku dziecko uznaje np. iż okłamywanie w niektórych sytuacjach jest usprawiedliwione i dlatego niekoniecznie złe. Dziecko potrafi już bowiem patrzeć na świat z różnych punktów widzenia ,a to na skutek rozwoju intelektu.

U Lawrenca Kolberga stadia są stałe i każdy człowiek przechodzi przez nie w rozwoju zawsze w tej samej, niezmiennej kolejności, poczynając od poziomu najniższego
Poziom I przedkonwencjonalny Wiek przedszkolny i młodszy wiek szkolny, Dziecko kieruje się chceniem, tym, co dla niego przyjemne i przykre,

Stadium 1: kary i posłuszeństwa – reguły są przestrzegane w celu uniknięcia kary. Skutki czynności określają, czy jest ona dobra czy zła. Interesy i punkt widzenia innych nie są brane pod uwagę –dziecko jest egocentryczne

Stadium 2: relatywizm instrumentalnego – Działanie dobre to działanie, które ma na celu dobro własne, a nie innych. Potrzeby innych są brane pod uwagę, jeśli rezultat ich działania jest korzystny dla własnego dobra.

Poziom II konwencjonalny – orientacyjny wiek ok. 13-16 rok życia
Stadium 3: "dobrego chłopca/dziewczyny" Działania moralne, to takie, które odpowiadają oczekiwaniom rodziny, czy innej ważnej grupy. Cenione są społecznie akceptowane standardy zachowania. Czynność jest oceniana jako dobra albo zła ze względu na intencje jednostki.

Stadium 4: prawa i porządku Pojawia się szacunek dla autorytetów oraz przekonanie, że reguły społeczne muszą być przestrzegane. Zwraca się uwagę nie tylko na motywy działania jednostki, ale również na standardy zewnętrzne

Poziom III postkonwencjonalny orientacyjny wiek- 16-20 lat
Stadium 5 umowy społecznej i legalizmu To, co jest słuszne, zależy od opinii większości w danej grupie społecznej. Świadomość ze czasami moralny i prawny punkt widzenia mogą pozostawać konflikcie.

Stadium 6 uniwersalnych zasad sumienia O postępowaniu decydują wybrane przez jednostkę zasady etyczne. Gdy obowiązujące prawo wchodzi w konflikt z tymi zasadami jednostka postępuje zgodnie z tymi drugimi