Policyjna Izba Dziecka to instytucja diagnostyczna ale przyjmująca całkowitą opiekę nad dzieckiem. Maksymalny czas pobytu w Izbie wynosi 48 godzin.
Trzy kategorie nieletnich, którzy mogą być osadzeni w Policyjnej Izbie Dziecka:
- Nieletni co do których istnieje podejrzenie, że popełnili czyn karalny i istnieje obawa, że mogą się ukryć, bądź zatrzeć ślady czynu.
- Nieletni wobec których nie można ustalić tożsamości: tacy, którzy ukończyli 13 lat, a nie ukończyli 17 lat.
- Nieletni wymagający natychmiastowej opieki, a nie jest możliwe niezwłoczne dostarczenie ich rodzicom, ani umieszczenie w Pogotowiu Opiekuńczym – nieletni między 13, a 18 rokiem życia – mówi się o nich nieletni zagrożeni demoralizacją.
Osoby poniżej 13 roku życia są natychmiast przewożeni do Pogotowia Opiekuńczo – Wychowawczego lub jeśli nie ukończyły 3 roku życia do Domu Małego Dziecka.
Zadania Policyjnej Izby Dziecka:
- Potwierdzenie lub ustalenie tożsamości.
- Zebranie niezbędnych informacji o środowisku rodzinnym nieletniego.
- Obserwacja pedagogiczna w czasie pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka.
O zatrzymaniu nieletniego informuje się:
- Rodziców bądź prawnych opiekunów.
- Jednostkę policji, która działa na terenie zamieszkania nieletniego
- Sąd rodzinny i prokuratura – jeżeli pojawi się przestępstwo
- Władze oświatowe
- Instytucje państwowe i organizacje społeczne kompetentne w zakresie opieki i wychowania
W czasie pobytu w Policyjnej Izbie Dziecka przysługuje:
- Całodzienne wyżywienie
- Czysta bielizna pościelowa i osobista.
- Dresy i obuwie sportowe.
- Środki higieny osobistej.
Nieletni przebywający w Policyjnej Izbie Dziecka ma zapewniony ustalony porządek dnia np. gry świetlicowe, czytelnictwo, pracownicy pedagogiczni prowadzą w tym czasie działalność profilaktyczną (filmy). Prowadzona jest działalność wychowawcza i profilaktyczna. Prowadzi się postępowania w celu przekazania go rodzinie bądź właściwej instytucji
KRYTERIA OSOBOWOŚCI ANTYSPOŁECZNEJ
Kryteria wg DSM - IV
- Brak umiejętności dostosowania się do norm (łamanie prawa)
- Skłonność do oszustwa i kłamstwa dla zysku lub przyjemności
- Impulsywność brak umiejętności planowania
- Drażliwość i agresywność (wyrażająca się w bójkach zaczepkach)
- Lekkomyślne lekceważenie bezpieczeństwa własnego i innych
- Całkowita nieodpowiedzialność wyrażająca się w niezdolności do systematycznej pracy i przestrzegania zobowiązań finansowych
- Brak wyrzutów sumienia, obojętność na zranienie drugiej osoby, jego złe traktowanie czy okradanie.
Kryteria wg ICD - 10
- Nieliczenie się (bezwzględne) z uczuciami innych (psychopatia)
- Silna, utrwalona postawa nieodpowiedzialności, lekceważenia norm, reguł i zobowiązań społecznych.
- Bardzo niska tolerancja frustracji, niski próg wyzwalania agresji, gwałtowność reakcji.
- Niezdolność do przeżywania poczucia winy i korzystania z doświadczeń (zwłaszcza z kary, nieumiejętność uczenia się instrumentalnego)
- Wyraźne skłonności do obwiniania innych, do racjonalizowania zadań będących źródłem konfliktów z otoczeniem (obejmuje postacie szczegółowe osobowości antyspołecznej: anomalną, antysocjalną, asocjalną, psychopatyczną, socjopatyczną)
Według L. Pytki (1991, s.20) nieprzystosowanie społeczne - to:
- odmiana rozwoju społecznego dziecka pociągająca za sobą złe skutki dla samego dziecka i jego otoczenia społecznego (D. Wójcik, 1984, s. 12-22),
- brak podatności dzieci i młodzieży na normalne (stosowane powszechnie) metody wychowawcze co skłania rodziców oraz instytucje wychowawcze do poszukiwania specjalnych metod wychowawczych,
- rodzaj zaburzeń w zachowaniu, spowodowany ,,negatywnymi warunkami środowiskowymi- bądź zaburzeniami równowagi procesów ośrodkowego układu nerwowego,
- zaburzenie emocjonalne, wyrażające się w trudności lub niemożliwości współżycia jednostki z innymi ludźmi,
- zaburzenie charakterologiczne spowodowane niekorzystnymi zewnętrznymi lub wewnętrznymi warunkami rozwoju, będące przyczyną wzmożonych trudności w dostosowaniu się do uznanych norm społecznych oraz realizacji zadań życiowych,
- złożone zjawisko (psychologiczno-społeczne) wyrażające się w zachowaniu sprawiającym wiele kłopotów i trudności jednostce i jej otoczeniu i jednocześnie powodujące subiektywne poczucie nieszczęścia,
- swoista rozbieżność między systemem norm i wartości uznawanych przez jednostkę i przez grupę, do której przynależy,
- zespół zachowań świadczący o nieprzystosowaniu przez jednostkę ,,pewnych podstawowych zasad postępowania obowiązujących młodzież w danym wieku?, przy założeniu, że zachowania te powtarzają się, czyli są względnie trwałe.
POLICYJNA IZBA DZIECKA
Owa komórka organizacyjna jest w sposób odpowiedni zabezpieczona przed:
- ucieczką nieletnich
- kontaktowaniem się osób przebywających w Izbie z osobami z zewnątrz
Ważniejsze pomieszczenia ssą monitorowane, zainstalowany jest również system sygnalizacji zagrożeń.
- Należy zauważyć, że wyposażona jest ona w środki audiowizualne, podręczną biblioteczkę, kasety video z filmami np. dydaktycznymi.
- Placówka ta funkcjonuje przez cały tydzień, również w święta, dni wolne od pracy.
Zadania w Izbie realizowane są przez:
- policjantów
- dyżurnych – wychowawców
- kierownika
Do istotnych i ważnych funkcji POLICYJNEJ IZBY DZIECKA należy zaliczyć:
1. FUNKCJĘ OPIEKUŃCZO – WYCHOWAWCZĄ
Po zatrzymaniu nieletniego przez policjantów istotne jest zapewnienie mu opieki. Jednostka po przybyciu do Izby jest przeszukiwana, odbiera się jej przedmioty, które mogą być zagrożeniem dla życia.
Nieletni poddawany jest zabiegom higienicznym. Wydaje mu się czystą bieliznę, pidżamę oraz pełne wyżywienie.
Zatrzymany otrzymuje również strój do zajęć rekreacyjnych, a własne ubrania oddaje do depozytu.
Nieletniemu zapewnia się także możliwość wypoczynku i snu. W tym to też czasie Izba stara się ustalić personalia zatrzymanego i zawiadamia np. opiekunów, w zależności od potrzeby – sąd rodzinny, prokuraturę o sytuacji nieletniego.
Bardzo istotną rolę odgrywają rozmowy indywidualne z nieletnim. Zatrzymani opisując swą sytuację życiową, problemy, pozwalają się poznać. Osoby te często szukają oparcia i zrozumienia wśród wychowawców. Wytworzenie więzi emocjonalnej między zatrzymanym, a „przełożonym” jest bardzo pomocne w kolejnych działaniach wychowawczych. Ważna jest także treść i sposób prowadzenia zajęć i metod wychowawczych winny one:
- umożliwić poznanie nieletniego, jego środowisko,
- rozbudzić pozytywne zainteresowania, umiejętność współżycia w zespole,
- stworzyć warunki umożliwiające nieletniemu wykazanie się poprawną postawą.
Należy zauważyć, że w Policyjnej Izbie Dziecka realizowany jest dzienny plan pracy z nieletnimi. Jego celem jest:
- zapoznanie nieletnich z konsekwencjami i szkodliwością negatywnych zachowań,
- zapoznanie nieletnich z ich prawami,
- wykształcenie u nieletniego umiejętności właściwej oceny swego postępowania i rozpoznania znaczenia czynów, postaw.
Z każdym nieletnim wychowawca przeprowadza rozmowę wstępną, która pozwala poznać zatrzymanego, a także jego problem. Dzięki zdobytym informacjom dyżurny – wychowawca, prowadzi zajęcia o odpowiednim charakterze i programie.
Schemat zajęć:
1. rozmowa wstępna z nieletnim,
2. sporządzenie kwestionariusza osobowego nieletniego,
3. prezentacja filmu dydaktycznego, który opatrzony jest komentarzem wychowawcy,
4. wypełnienie ankiety przez nieletniego, w której pytania ukierunkowane są na jego poglądy, zainteresowania, sytuację rodzinną,
5. rozmowa i dyskusja dotycząca postawy i problemów nieletniego, nawiązanie do oglądanego filmu oraz ankiety,
6. realizowanie zajęć świetlicowych przy pomocy środków tj:
- czytanie prasy, książek
- telewizja, gry planszowe.
Wychowawcy pracujący w Izbie winne odznaczać się:
- spokojem,
- opanowaniem,
- życzliwością,
- konsekwencją.
Metody wychowawcze stosowane wobec nieletnich muszą być zindywidualizowane. Ważne by wychowawca w sposób umiejętny i przemyślany umiał przedstawić nieletniemu pozytywne rozwiązania, tak by zatrzymany wcielił je w swe życie.
2. FUNKCJĘ SELEKCYJNĄ
Stanowi podstawę działania Izby i jest przydatna do celów praktycznych w zakresie stosowania diagnozy. Jest to zwykle diagnoza sytuacji rodzinnej, stanu zdrowia i trudności pojawiających się w nauce.
Informacje te można uzyskać dzięki:
- rozmowie wychowawcy z nieletnim, podczas której sporządzany jest kwestionariusz, w którym znajdują się dane o rodzinie nieletniego czy jego sytuacji szkolnej,
- dokumenty urzędowe policji, sądu, prokuratury oraz pochodzące z placówek wychowawczych i resocjalizacyjnych, w których nieletni przebywał.
3. FUNKCJĘ DIAGNOSTYCZNĄ
Zebrany materiał służy do określenia wniosków dotyczących dalszych losów nieletniego.
W zależności od tego, co stanowiło przyczynę zatrzymania, jednostkę przekazuje się:
- rodzicom, opiekunom,
- kierownikowi zakładu opiekuńczego lub wychowawczego,
- funkcjonariuszom policji,
- do instytucji opiekuńczo – wychowawczych.
Materiały i informacje o nieletnim przekazywane są w zależności od potrzeb:
- sądowi rodzinnemu i jednostce policji,
- szkole,
- zakładowi lub placówce do której nieletni zostaje skierowany.
4. FUNKCJĘ PROFILAKTYCZNĄ
Do profilaktyki w Izbie zaliczyć można rozmowę profilaktyczno – wychowawczą policjanta z nieletnim. Podczas rozmowy wychowawca stara się dowiedzieć o problemach nieletniego, które są podłożem określonych zachowań. Taka rozmowa winna zmobilizować wychowanka do modyfikacji jego postępowania, jej zadaniem jest pełnienie funkcji diagnostycznej oraz rozwiązanie problemu. Jest to głównie rozmowa bezpośrednio kierowana, nawiązana jako reakcja na negatywne zachowania, często wyzwala reakcje obronne u wychowanka, które przejawiać się mogą w biernej bądź agresywnej postawie wobec policjanta. Dlatego też funkcjonariusz winien dokładnie przygotować się do rozmowy, a więc:
- rozeznać się w sytuacji wychowawczej nieletniego,
- przeanalizować posiadane o nim informacje,
- korzystać z pomocy rodziców, pedagogów, wychowawców, kuratora.
Innym rodzajem profilaktyki prowadzonej przez pracowników Izby są kontakty i oddziaływania na rodziny zatrzymanych nieletnich. Najczęściej są to rodziny:
- patologiczne,
- niewydolne wychowawczo,
- o zaburzonych więziach emocjonalnych.
W rozmowach wychowawcy starają się poznać sytuację rodziny i dążą do rozwiązania problemu poprzez:
1. mediację pomiędzy nieletnimi i rodzicami,
2. udzielanie porad w jakiej instytucji można znaleźć pomoc,
3. sugerowanie potrzeby terapii rodzinnej bądź indywidualnej.
Pracownicy Izby wychodzą również poza placówkę uczestnicząc w realizowaniu programów profilaktycznych o zasięgu lokalnym, regionalnym czy krajowym.
Udział policjanta Izby Dziecka w takim programie to przede wszystkim zapoznanie młodzieży z:
1. pracą Policji,
2. sposobem zachowania się w sytuacjach trudnych i unikaniem zagrożeń,
3. edukacją prawną w zakresie ustawy o postępowaniu w sytuacjach nieletnich.
Szkoła jest miejscem stwarzającym warunki do prowadzenia działań profilaktycznych i tam też są one najczęściej realizowane.
W spotkaniach z młodzieżą przekazywanie treści odbywa się metodami podającymi, tj. pogadanka, wykład i dyskusja. Metody te stosowane są gdy młodzież reprezentuje znaczny stopień dojrzałości i samodzielności w zdobywaniu wiedzy. Są to uczniowie starszych klas szkół podstawowych i szkół średnich.
III. ZAŁOŻONE I RZECZYWISTE FUNKCJE POLICYJNEJ IZBY DZIECKA
Policyjna Izba Dziecka stara się realizować wszystkie funkcje w jak największym, najszerszym zakresie. Jeżeli przyjrzymy się funkcji opiekuńczo – wychowawczej oraz diagnostyczno – selekcyjnej, dostrzeżemy pierwsze rozbieżności.
Jak wiadomo Izba Dziecka przyjmuje dzieci i młodzież, która znajduje się na różnych poziomach nauczania, a jej stopień dojrzałości w zdobywaniu wiedzy jest także różnoraki. Dlatego też nie może być mowy o konkretnej pracy dydaktycznej z zatrzymanymi nieletnimi. Zajęcia przeprowadzane przez wychowawców mają na celu przede wszystkim:
- wypełnić czas pobytu nieletniego,
- przyczynić się do wszechstronnego poznania zatrzymanego.
Olbrzymich trudności Izbie Dziecka przysparza:
- niemożność realizacji zajęć ruchowych na powietrzu z nieletnimi (brak odpowiednio zabezpieczonego i przygotowanego do tego celu terenu),
- brak odpowiednio przygotowanych pomieszczeń do prowadzenia bardziej urozmaiconych zajęć wychowawczych.
Kolejne rozbieżności wynikają ze sposobów pełnienia roli dyżurnego – wychowawcy przez personel pedagogiczny. Należy zdać sobie sprawę z tego, że mogą pojawić się różnice między kwalifikacjami rzeczywistymi a formalnymi. Kwalifikacje uzyskane na drodze kształcenia w szkole wyższej, na studiach mogą nie współgrać z tymi, które wynikają z predyspozycji osób podejmujących pracę z młodzieżą i dziećmi nieprzystosowanymi społecznie. Osoba o doskonałym przygotowaniu, o wysokich notach, może się nie sprawdzić jako wychowawca w placówce jaką jest Policyjna Izba Dziecka.
Istnieją rozbieżności w realizacji funkcji diagnostyczno – selekcyjnej. Personel pedagogiczny Policyjnej Izby Dziecka winien:
- poznać sytuację nieletniego i w sposób umiejętny zadecydować o przekazaniu opiekunom,
- przestrzegać czasu zatrzymania (48 godzin w przypadku czynu karalnego, 72 godziny w przypadku braku opieki).
Należy zauważyć, że opiekunowie, rodzice, a także placówki opiekuńczo – wychowawcze często „zgłaszają” się po wychowanka „po czasie”, tłumacząc się różnorakimi trudnościami. W takich przypadkach dziecko może pozostać w Policyjnej Izbie Dziecka do 14 dni. Niestety i tu również mamy do czynienia z tzw. „naginaniem prawa”. Często sędziowie umieszczają nieletnich w Izbie na długi czas traktując tym samym pobyt w Izbie jako samoistny środek wychowawczy.
Policyjna Izba Dziecka stara się zrealizować założone funkcje(funkcje: opiekuńczo – wychowawczą, selekcyjną, diagnostyczną, profilaktyczną). Niestety nie zawsze jest to możliwe. Walka z biurokracją, brak finansów, źle przystosowane budownictwo, uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie Izby.
Umieszczanie:
Jeśli jest to koniecznie ze względu na okoliczności sprawy Policyjna Izba Dziecka zatrzyma nieletniego, co do którego istnieje uzasadnione podejrzenie, że popełnił czyn karalny, a zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów tego czynu lub gdy nie można ustalić tożsamości nieletniego- dotyczy to nieletnich którzy ukończyli 13 lat ale nie ukończyli 17- lat.
Gdy wymagane jest zapewnienie nieletniemu natychmiastowej opieki, lecz nie możliwym jest przekazanie go rodzicom (opiekunom) albo umieszczenie w pogotowiu opiekuńczym lub w innej placówce opiekuńczo-wychowaczej(dotyczy to nieletnich, którzy ukończyli lat 13 a nie ukończył lat 18- stu).
Zatrzymanego w trakcie samowolnego pobytu poza schroniskiem dla nieletnich lub zakładem poprawczym na czas niezbędny do przekazania nieletniego właściwemu zakładowi, nie dłużej jednak niż 5 dni.
Czas zatrzymania: Umieszczenie w izbie nastąpić ma na okres:
- 48 godzin w przypadku czynu karalnego
- 72 godzin w przypadku braku opieki
Dłuższy pobyt nieletniego może nastąpić jedynie za zgodą sędziego rodzinnego na czas przez niego określony, nie przekraczający 14 dni.
Powiadomienie: o zatrzymaniu Policja niezwłocznie zawiadamia:
- rodziców lub opiekunów- zawiadomienie zawiera informacje o przyczynach zatrzymania, prawie do złożenia zażalenia i innych przysługujących prawach
- sąd rodzinny (nie później niż 24 godz. od chwili zatrzymania)
ZADANIA POLICYJNEJ IZBY DZIECKA:
- zapewnienie doraźnej opieki nieletnim zatrzymanym w związku z popełnieniem czynu karalnego lub w związku z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym czy przekonwojowaniem go do innej jednostki
- ustala przyczyny moralnego zagrożenia w celu ich likwidacji
- prowadzi działalność profilaktyczno- wychowawczą wobec nieletniego zatrzymanego w izbie
- ustala przyczyny lub potwierdza tożsamość zatrzymanego nieletniego
- zbiera informacje o sytuacji środowiskowej i rodzinnej nieletniego
- informuje o sytuacji nieletniego instytucje państwowe zajmujące się opieką, wychowaniem np. szkoły, poradnie wych.- zawod. itp. w celu udzielenia nieletniemu pomocy
- utrzymanie stałego kontaktu z sądem rodzinnym
ZWOLNIENIE:
Zatrzymanego nieletniego należy natychmiast zwolnić i przekazać rodzicom lub opiekunom jeżeli:
- ustanie przyczyna zatrzymania
- poleci to Sąd Rodzinny
- nie został zachowany termin powiadomienia Sądu Rodzinnego o zatrzymaniu nieletniego niezwłocznie, nie później niż 24 godz. od chwili zatrzymania
- w ciągu 72 godz. od chwili zatrzymania nie ogłoszono nieletniemu postanowienia o umieszczeniu w placówce opiekuńczo- wychowawczej albo w zakładzie poprawczym