"Pan Tadeusz" - słowniczek postaci

Asesor - właściciel charta Sokoła; konkurent Rejenta w walce o palmę pierwszeństwa w polowaniu; dawniej żyjący dostatnio; roztrwonił majątek na sprawy polityki i (aby odzyskać status) zaangażował się w służbę państwową; miłośnik myśliwstwa; rywal Tadeusza i Hrabiego w staraniach o względy Telimeny;

Bolesta Rejent - właściciel charta Kusego i strzelby Sagalasówki; konkurent Asesora; ze względu na dość żywą gestykulację w czasie rozmowy dawniej zwany Kaznodzieją (księga I, w. 686); dawniej adwokat;

Brzechalski Protazy Baltazar zwany Woźnym - stary służący Sopliców; pozostający w zażyłych stosunkach z Sędzią; żywił niezbyt przyjazne uczucia w stosunku do rodziny Horeszków; opiekował się słuckim pasem Sędziego; zawsze nosił przy sobie trybunalską wokandę - spis spraw, w których przed laty uczestniczył jako woźny;

Buchmann - komisarz z Klecka; Polak, choć ubrany z niemiecka; również uczestnik narady w Dobrzynie;

Dąbrowski Jan Henryk - postać autentyczna; generał; stworzył legiony polskie we Włoszech; wojska polskie pod jego dowództwem walczyły u boku wojsk napoleońskich; pojawiał się w opowieściach (głównie Bernardyna), był też honorowym gościem na weselu Zosi i Tadeusza;

Dobrzyński Bartek zwany Brzytewką - przezwisko otrzymał od cienkiej szabli, którą nosił; podczas narady w Dobrzynie popierał Chrzciciela;

Dobrzyński Bartek zwany Prusakiem - poseł; uczestnik narady w Dobrzynie; zwolennik walki z Rosją;

Dobrzyński Bartek zwany Szydełkiem - walczył szpadą;

Dobrzyński Maciej - Maciek nad Maćkami, Kurek na kościele, Zabok, Królik; dawny konfederat barski; stał na czele rodziny Dobrzyńskich, do których zwrócił się Hrabia chcąc zajechać Sopliców; w chwili narady liczył 72 lata; miał karabelę, którą nazywał Rózeczką; walczył u boku Ogińskiego pod Jakubem Jasińskim;

Dobrzyński Maciej zwany Kropicielem lub Chrzcicielem - jego ulubioną bronią była maczuga zwana Kropidełkiem; zwolennik metod radykalnych;

Dobrzyński Maciej zwany Konewką - nosił sztucer o wyjątkowo szerokiej lufie;

Dobrzyński Sak - syn Chrzciciela, zakochany w Zosi;

Ekonom - podwładny Sędziego (wypowiada się w wersach 676-683 księgi II);

Fiszer - szef sztabu armii polskiej pod Księciem Józefem, od niego to posłaniec przynosi Robakowi wiadomość o wojnie (księga X, w. 880);

Gifrajter - były instruktor pułku; w czasie bitwy w Soplicowie walczył z Maćkiem nad Maćkami i poległ; "...fechmistrz najpierwszy z Moskalów, kawaler trzech krzyżyków i czterech medalów."

Gont - żołnierz moskiewski, który miał zastrzelić Tadeusza (księga IX, w. 650);

Horeszko Hrabia - krwi Horeszków miał on w sobie właściwie niewiele, był jedynie dalekim "...krewnym Stolnika po matce Łowczynie, która się rodzi z drugiej córki Kasztelana, który był, jak wiadomo, wujem mego Pana..." jak mówił Gerwazy, jednak właśnie jego wybrał na właściciela Zamku Klucznik Rębajło; miłośnik francuszczyzny, początkujący malarz; dziwak; procesował się o Zamek z Sędzią;

Horeszko Stolnik - ojciec Ewy, która była wybranką Jacka Soplicy; Stolnik, mając inne plany, nakazał, aby Jackowi podano "czarną polewkę" (symbol odmowy); w czasie gdy odpierał moskiewski atak na Zamek został zastrzelony w porywie gniewu przez Jacka Soplicę;

Horeszkówna Ewa - ukochana Jacka Soplicy, córka Stolnika; później żona Wojewody;

Hreczecha Wojski - "...daleki krewny pański i przyjaciel domu..." (Sopliców); w nieobecności Sędziego on właśnie miał za zadanie przyjmować i zabawiać gości, przygotowywał uczty i polowania; lubił polowania na muchy (był twórcą teorii podziału much na zwykłe i "szlachciców"); wspaniale grał na rogu;

Hreczeszanka Tekla - zaręczona z Asesorem; córka Wojskiego;

Jankiel - żyd, dzierżawił obie soplicowskie karczmy; grał na cymbałach (m.in. na weselu Zosi i Tadeusza); uczestniczył w naradzie w Dobrzynie (księga VII, w. 363);

Płut - major, dowódca wojsk rosyjskich, które odzyskały Sopliców; z urodzenia Polak, pochodził z Dzierowicz (dawniej nazywał się Płutowicz);

Podhjascy, Birbaszowie, Hreczechy, Biergele, Isajewicze, Kotwicze - nazwiska szlachty, która wzięła udział w odsieczy dla Soplicowa (księga IX, w.68 i 205);

Podkomorzy - podobnie jak Sędzia, zwolennik dawnych obyczajów;

Podkomorzyna - żona Podkomorzego; nie odgrywa zbyt dużej roli, jedynie kilka razy wymieniona (np. księga I, w. 212);

Róża Podkomorzanka - starsza z córek Podkomorzego;

Anna Podkomorzanka - młodsza z córek Podkomorzego; z początku przeznaczona Tadeuszowi;

Proporszczyk - kolejny przeciwnik Maćka, zwyciężony przez Chrzciciela (księga IX, w. 411);

Rębajło Gerwazy - szlachcic służący długo u Horeszków; posiadał liczne przezwiska: Półkozic (od herbu Horeszków który widniał na jego liberii), Szczerbiec (od "poszczerbionej" bliznami łysej głowy), Mopanku (od ulubionego sposobu zwracania się do innych); są tytułował się Klucznikiem; uczestniczył w tej samej bitwie, w której zginął Stolnik (nigdy do końca nie wybaczył tego Soplicom); jego opowieść o "dziedzictwie Horeszków" nakłoniła Hrabiego do walki o Zamek; jego bronią był rapier, zwany Scyzorykiem;

Ryków Nikita Nikitycz- kapitan moskiewskiego wojska wspólnie z litewską szlachtą biesiadujący w Zamku (księga I, w. 504), a później uczestniczący w "odbijaniu" Soplicowa Hrabiemu;

Skołuba, Mickiewicze, Terajewicze, Stypułkowscy - uczestnicy narady w Dobrzynie;

Skołuba, Wilbik, Juraha, Żagiel, Podhajski, Birbasz, Mickiewicz, Cydzik, Rymsza, Zubkowski, Terajewicz - szlachcice uczestniczący w rozmowie w karczmie przed polowaniem; zażywszy z tabakiery Robaka, wyrażają swoje poglądy (nie tylko polityczne) (księga IV, wersy 293- 470);

Soplica Sędzia - stryj Tadeusza, brat Jacka; właściciel dworu w Soplicowie; przywiązany do dawnych obyczajów (nabył ich służąc w młodości na dworze Wojewody); procesował się o Zamek z Hrabią;

Soplica Jacek - w młodości cieszący się dużym poparciem szlachty (stąd przezwisko Wojewoda inne przezwisko Wąsal); kandydat na zięcia Stolnika Horeszki, został jednak odrzucony i w porywie gniewu zabił Stolnika podczas ataku Moskali; winę swoją chciał odpokutować jako Bernardyn Robak (kwestarz), walcząc na wojnach i przenosząc wiadomości (co również bywało niebezpieczne); ojciec Tadeusza (po własnej ucieczce wciąż kierował jego wykształceniem);

Soplica Tadeusz - syn Jacka Soplicy, wychowany przez Sędziego Soplicę; imię otrzymał po Kościuszce; od dzieciństwa kształcony w Wilnie; później mąż Zosi; w chwili przyjazdu miał blisko 20 lat (księga I, w. 618); po ślubie postanowił uwłaszczyć swoich poddanych;

Telimena - podobnie jak Hrabia zwolenniczka obcej mody; długo mieszkała w Petersburgu; osoba obyta, światowa; uważana za siostrę Sędziego; opiekunka Zosi; to ją z początku Tadeusz wziął za Zosię; próbowała z początku usidlić Tadeusza, później Hrabiego, ale zaręczyła się z Rejentem; miłośniczka sztuki;

Tomasz - sługa Podkomorzego (księga V, w. 682);

Wania - służący Asesora, okazał się użyteczny w momencie, gdy gajowy przyniósł wiadomość o niedźwiedziu (księga III, w. 754);

Zan i Czeczotowie - trzej szlachcice, którzy ruszyli na odsiecz Mickiewiczowi i Prusakowi pod koniec narady w Dobrzynie (księga VII, w. 540), a później przyjechali do Soplicowa wraz z Robakiem;

Zosia - wywodziła się z Horeszków; pozostawała pod opieką Telimeny, jednak utrzymywana przez Jacka Soplicę; późniejsza żona Tadeusza;

Bohaterowie opowiadań (nie biorący udziału w akcji lub nie mający wpływu na akcję):

Bartochowski - ksiądz; opowieść Wojskiego (księga VIII, w. 179);

Binion - Francuz, członek rady Napoleona; dzięki niemu książę Józef dowiedział się o prawdopodobnym niepowodzeniu układy Francja - Rosja (księga VI, w. 269);

Borzdobochaci i Łopot, Krepsztulowie i Kupściowie, Putrament z Pikturną, Mackiewicz z Odyńcami, Turno z Kwileckimi - strony w procesach, które w Czarnobacki - podczas obrony Częstochowy miał ponoć zabić moskiewskiego generała Dejowa i w pojedynkę rozbić cały pułk Kozaków;

Denassów - książę, postać autentyczna; naprawdę nazywał się Karol de Nassau - Siegen bohater opowiadania Wojskiego rozpoczętego w czasie uczty w księdze VI, a zakończonego w VIII;

Domejko i Dowejko, Rupejko - bohaterowie opowieści Wojskiego, która miała pogodzić zwaśnionych Asesora i Rejenta (księga IV, w. 759);

Dymsza - proboszcz, który wygrał proces z Rymszą (w czasach, gdy Protazy pełnił swój woźnieński urząd (księga XI, w. 333);

Gorecki, Pac, Obuchowicz, Piotrowski, Obolewski, Rożycki, Janowicz, Mierzejewscy, Brochocki, Bernatowicze, Kupść, Giedymin - przykłady szlachciców, którym udało się przekroczyć Niemen i w ten sposób dotrzeć do Księstwa Warszawskiego (księga I, w. 936);

Grabowski Józef - przyjaciel Prusaka, mieszkaniec Wielkopolski (księga VII, w. 20);

Hieronim Król Westfalski - razem z Księciem Józefem dowodził w walkach na Litwie (księga XI, w. 81);

Hrabia na Tęczynie, Karol - Kochanku - Radziwiłł - obaj korzystali, podobnie jak Wojski, z księgi "Kucharz Doskonały" (księga XI, w. 119);

Jabłonowski Stanisław - postać autentyczna; hetman wielki koronny; jeden z dowodzących w bitwie pod Wiedniem; opowiada o nim Wojski (księga VIII, w. 175);

Kaszyc z Jatra - przygotowywał fajerwerk na przyjęciu Rejtana (księga VIII, w. 221);

Kniaziewicz generał - postać autentyczna, wysoki rangą dowódca wojskowy (księga I w. 921); brał udział m.in. w bitwie pod Hohenlinden (księga XI, w. 248); w czasie uczty w Soplicowie (XII księga) stał się właścicielem Scyzoryka;

Kozietulski - razem z Robakiem zdobywał grzbiet Samosiery (księga XI, w. 253);

Kozodusin Kiryło Gawrylicz - Wielki Łowczy Dworu (rosyjskiego); bohater opowiadania Telimeny; on to ukarał czynownika, którego charty zagryzły ukochanego Bonończyka Telimeny;

Mejen - postać autentyczna; generał za czasów Kościuszki (księga II, w. 823);

Mokronowski - szlachcic zabity przez Rykowa w bitwie pod Maciejowicami; chwalony przez niego za męstwo (księga X, w. 135);

Napoleon - postać historyczna; cesarz francuski, król Włoch i wielki dowódca wojskowy; od niego właśnie Litwini oczekiwali pomocy w wyzwoleniu spod panowania Rosji;

Ogiński, Wyzygird, Rymsza, Radziwiłł, Wereszczaka, Giedrojć, Rdułtowski, Obuchowicz, Juraha, Piotrowski, Maleski, Mickiewicz - pozywający i pozwani w sprawach, w których uczestniczył Protazy;

Orłowski - malarz, którego wymieniła Tełimena widząc zachwyt Tadeusza nad pięknem rodzimej przyrody; postać autentyczna (księga III, w. 620);

Pac, Małachowski prawdopodobnie generałowie - goście na weselu w XII księdze;

Parafianowicz - szlachcic, który przyszedł Stolnikowi z odsieczą w czasie bitwy o Zamek, "...przywiódłszy Mickiewiczów dwiestu z Horbatowicz ...";

Pinety - wędrowny kuglarz, sławny w całej Polsce; postać autentyczna (księga XII, w. 189);

Pociej Aleksander - hrabia; uratowany przez Macieja pod Pragą (księga VI, w. 524);

Poczobut - ksiądz, rektor Akademii Wileńskiej (księga VIII, w. 145);

Podczaszyc - bohatr opowieści Podkomorzego (księga I, w. 437); na jego przykładzie przedstawiony został negatywny wpływ kultury francuskiej na polskie społeczeństwo;

Puzynina - opowiadał o niej Podkomorzy; przeznaczyła dochód z dwustu chłopów na rozwój Akademii Wileńskiej (w VIII księdze, w. 142);

Radziwiłł Dominik - postać autentyczna; książę; znakomity myśliwy (księga II, w. 822);

Rejtan Tadeusz - postać autentyczna, szlachcic; w jego domu wychował się Wojski; poseł nowogrodzki; urządził przyjęcie, o którym opowiadał Wojski w VIII księdze (wersy 211-259);

Rejtan, Lachowicz, Niesiołowski, Białopiotrowicz, Żegota, Budrewicz, Terajewicz, Ogiński - sławieni w opowieściach Wojskiego jako wspaniali, niezrównani myśliwi (księga I w. 788 i księga II, w. 789);

Rymsza - wspólnie z Rębajłą uczestnik zajazdu na Korelicze (księga II, w. 351) w czasie którego zginął jeden z Sopliców;

Ryszpans - generał, którego w bitwie pod Hohenlinden Robak uratował od całkowitej klęski (księga XI, w. 246);

Sapieha - bohater opowieści Wojskiego; nadworny marszałek królewski (księga VIII, w. 170);

Sukin - książę, Rosjanin; bohater opowieści Telimeny; od niego dostała psa, którego śmierć spowodowała, iż dostała "... mdłości, spazmów, serca palpitacji..." (księga II, w. 620);

Śniadecki - astronom (księga VIII, w. 149);

Tułoszczyk - również wspomniany przez Wojskiego jako znakomity strzelec (księga V, w. 463);

Tyzenhauz - podskarbi litewski, z którym trzymał Maciej do czasu Targowicy (księga VI, w. 504); on też prawdopodobnie przysłał tancerzy na ucztę którą Rejtan urządził dla Denassowa (księga VIII, w. 222);

Wilczek - hrabia, poseł austriacki do króla Jana III Sobieskiego przed bitwą pod Wiedniem; opowieść Wojskiego (księga VIII, w. 179);

Witenes, Mindowa, Giedymin, Kiejstut, Olgierd - wielcy kniaziowie litewscy wspomniani w pierwszych wersach IV księgi;

Wołodkowicz, Dzindolet - przypomniał ich sobie Protazy, gdy zanosił pozew Hrabiemu (księga VI w. 333);