Renesans - podsumowanie wiadomości

Renesans - odrodzenie, trwał we Włoszech od XIV w. do XVI w., a w krajach północnej Europy od końca XV w. do końca XVI w. (w Polsce od XVI w. do lat trzydziestych XVII w.).

Wielcy mistrzowie renesansu
- Leonardo da Vinci Mona Lisa, Dama z łasiczką, Ostatnia wieczerza
- Michał Anioł rzeźba Pietà i Dawid
- Piotr Bruegel
- Tycjan
- Rafael Santi Szkoła ateńska
- Dante Alighieri Boska Komedia
- William Szekspir Romeo i Julia, Makbet
- Mikołaj Rej Żywot człowieka poczciwego
- Jan Kochanowski Treny
- Andrzej Frycz Modrzewski O poprawie Rzeczpospolitej
- Piotr Skarga Kazań sejmowe

Koncepcja Boga i człowieka
- człowiek jednostką wybitną, której nie może pokonać fortuna, ponieważ posiada cnotę
- Bóg jako hojny i wszechobecny dawca niezmierzonych dóbr, pochwała Pana poprzez zachwyt nad harmonią i doskonałością świata

Topos ojczyzny - tonącego statku
Piotr Skarga w „Kazaniach sejmowych” przepowiada upadek Polski, porównuje ojczyznę do tonącego okrętu, klęska państwa jest równoznaczna z klęską jej obywateli. Bowiem na dno nie idzie sam tonący okręt, ale również jego bohaterowie. Wzywa, więc Skarga do ratowania kraju, bo ojczyzna to matka, wobec której każdy ma obowiązek troski i opieki.

Wzorce osobowe proponowane w epoce renesansu
+ Wzór ziemianina (bohater „Żywota człowieka poczciwego” Mikołaja Reja)
- rozważnie gospodaruje i zarządza, majątkiem
- dba o umiar i harmonię życia
- jest zapobiegliwy, ufa rozumowi i naturze, dba o rodzinę, czeladkę, jest spokojny o przyszłość
- nie jest zbyt oczony
+ Ideał patrioty (Antenor z „Odprawy posłów greckich” J. Kochanowskiego)
- miłuje ojczyznę ponad własne sprawy i spełnia powinności obywatelskie
- jest nieprzekupny, nie szczędzi dla ojczyzny sił, majątku, a gdy trzeba życia.
+ Wzór dworzanina („Dworzanin polski” Łukasza Górnickiego)
- wykształcony
- włada językami obcymi
- zna się na muzyce
- dba o dobre maniery, piękno mowy i o swoje szlachectwo
- rycerski wobec dam.
+ Renesansowy Poeta Doctus (Leonardo da Vinci, Mikołaj Kopernik, Klemens Janicki, Jan Kochanowski)
- poeta doctus, czyli renesansowy uczony, umysł wszechstronny. Artysta i wynalazca, astronom i medyk – światłe osobowości łączyły różne specjalizacje.

Nowela - utwór o prostej i precyzyjnej budowie. Nie ma w niej miejsca na poboczne wątki i dygresje. Jej fabuła musi być jasna i mało skomplikowana. Akcja ma zmierzać do wyraźnego punktu kulminacyjnego, w którym nastąpi rozstrzygnięcie losu bohatera.

Pieśń - jest to gatunek liryczny, którego pochodzenie ściśle łączy się z muzyką.

Sielanka - gatunek literacki służący opisywaniu życia wiejskiego, najczęściej w sposób wyidealizowany.

Fraszka - odmiana epigramatu(zwięzłego utworu poetyckiego), w której cechą dominującą jest zabawny lub efektowny (ale niezbyt poważny) pomysł, najczęściej także wyraźna puenta, czyli zaskakujące, celne, zazwyczaj dowcipne zakończenie utworu.

Tren - gatunek poezji żałobnej, wyrażającej żal z powodu czyjejś śmierci.
Sonet - kunsztowna kompozycja stroficzna złożona z 14 wersów, dzieli się na 2 czterowiersze o powtarzających się rymach odmiennych.

RENESANS
Odkrycia i wynalazki: *odkrycie Ameryki przez Kolumba, *wynalezienie druku przez Gutenberga
Człowiekiem jestem i nic co ludzkie nie jest mi obce: Te słowa stają się sztandarem epoki, która skupia się na wszystkich aspektach życia człowieka, nie tylko na tych chwalebnych, ale tez zauważa ciemne strony ludzkiej natury.

Filozofia epoki: Wśród filozofów odrodzenia na szczególna uwagę zasługują postacie: Erazma z Rotterdamu, humanisty, autora satyry Pochwała głupoty, Tomasza Morusa, autora dzieła Utopia, w którym zaprezentował on idealny model państwa.

Rozwój języków narodowych: Powstają dzieła pisane nie po łacinie, tak jak w średniowieczu, ale w poszczególnych językach narodowych. Jan Kochanowski pisał swe utwory po polsku; powstaje także polskie tłumaczenie Biblii

Reformacja: ruch religijny, kulturalny i społeczny zapoczątkowany ogłoszeniem w Wittenberdzie przez Marcina Lutra dotyczących konieczności zreformowania bogacącego się i odchodzącego od zasad wiary kościoła katolickiego. Postulaty zostały poparte przez chłopów w wojnie chłopskiej.

Antropocentryzm i humanizm: W opozycji do średniowiecznego teocentryzmu, człowiek i jego potrzeby stają się głównymi ośrodkami zainteresowań kultury. Humanizm poprzez powrót do kultury antycznej stara się zrozumieć zainteresowania i naturę człowieka.

Odrodzenie myśli antycznej: Renesans powraca do antyku. Oznacza to, że obowiązkowa jest znajomość starożytnej filozofii i literatury. W utworach renesansowych znajdziemy odwołania do stoicyzmu, epikureizmu, myśli horacjańskiej; pojawiają się imiona mitycznych postaci, autorzy tworzą w gatunkach znanych już w antyku: pieśni, treny, tragedie.

Styl klasyczny w literaturze i sztuce: Powrót do antyku spowodował między innymi wzorowanie się na starożytnej architekturze i starożytnym wzorcu pisania.
Twórczość renesansowa jest harmonijna, jasna. Artyści czerpią swe inspiracje ze wzorców antycznych, starając się projektować budowle zgodnie z antycznym kanonem ładu i proporcji. Odchodzą od gotyckiego wyrafinowania na rzecz klasycznych, spokojnych i wyważonych brył.

Humanizm to kierunek ukształtowany na początku XV w przeciwstawiający się średniowiecznemu nauczaniu nawiązujący do antyku. Jego hasłem był aforyzm. Nic co ludzkie nie jest mi obce.