Zanieczyszczenia wód

Znaczenie wody występującej na naszym globie w postaci źródeł, rzek, potoków, mórz, oceanów jest ogromne, a zastosowanie wszechstronne. Woda jest czynnikiem życia, składnikiem organizmu człowieka, świata zwierzęcego i roślinnego: jest środowiskiem bytowania licznych gatunków zwierząt, mikroorganizmów i roślin. Jest również przedmiotem konsumpcji oraz niezbędnym warunkiem higieny człowieka, jego miast i osiedli. Drogi wodne służą komunikacji i transportowi.
Jakość wody charakteryzują właściwości fizyczne, czyli mętność, przezroczystość, barwa, smak, oraz zapach i temperatura, właściwości chemiczne- głownie twardość wody, oraz właściwości bakteriologiczne, zawartość bakterii chorobo twórczych , z których najgroźniejszymi są bakterie tyfusu brzusznego, czerwonki, cholery oraz innych, powodujących schorzenia przewodu pokarmowego.

Pod wpływem ciepła woda wyparowuje z powierzchni mórz, oceanów, rzek i innych wód powierzchniowych do górnych warstw atmosfery i tworzy chmury –zbiorniki pary wodnej. Wiatr przenosi chmury na lad i w skutek ich ochłodzenia następuje kondensacja pary wodnej, co powoduje z kolei tworzenie się opadów atmosferycznych. W ten sposób woda powraca na powierzchnie ziemi, która częściowo wsiąka, częściowo spływa do mórz, oceanów, i innych zbiorników wodnych, a częściowo zaś wyparowuje tworząc ponownie chmury .Jest to obieg wody w przyrodzie. Proces ten powtarza się tworząc cykl zamknięty, dzięki, któremu możliwe jest wszechstronne wykorzystanie wody przez człowieka.

Zanieczyszczenia wód naturalnych można podzielić ogólnie na :
-Na zanieczyszczenia fizyczne składają się substancje stałe, znajdujące się w wodzie w postaci mniej lub bardziej rozdrobnionych zawiesin lub cząstek koloidowych. Mogą to być drobne cząstki obumarłych organizmów roślinnych lub zwierzęcych, rozdrobnione cząstki gleby lub substancje nierozpuszczalne, pochodzące ze ścieków przemysłowych.
-Zanieczyszczenia chemiczne są to różne rozpuszczone substancje chemiczne nieorganiczne lub organiczne, dostające się do wód naturalnych najczęściej wraz ze ściekami z zakładów przemysłowych. Wiele z nich ma działanie toksyczne na organizmy żywe: należą do nich sole ciężkich metali, cyjanki, fenole, składniki ropy naftowej. Niektóre wpływają hamująco na naturalne procesy biologiczne zachodzące w wodzie, lub są niepożądane ze względu na pogarszanie jakości smakowych.
-Zanieczyszczenia bakteriologiczne pochodzą od obecności w wodzie bakterii. Większość bakterii znajdujących się w wodach naturalnych nie jest szkodliwa dla zdrowia. Groźne są dla zdrowia i życia bakterie i wirusy chorobotwórcze, mogące żyć w wodzie jakiś czas i wraz z nią dostawać się do przewodu pokarmowego. Do takich należą np. bakterie cholery, duru brzusznego i rzekomego oraz czerwonki.
-Osobny rodzaj stanowią zanieczyszczenia substancjami radioaktywnymi, pochodzącymi najczęściej ze ścieków zakładów wykorzystujących izotopy radioaktywne-względnie z atmosfery, po wybuchach broni nuklearnej.

Zanieczyszczenia wód powierzchniowych
Wody powierzchniowe, szczególnie źródlane, stanowią główne źródło zaopatrzenia w wodę użytkową. Do wód powierzchniowych zaliczamy strumienie, rzeki, jeziora, zbiorniki retencyjne oraz morza i oceany. Wody powierzchniowe, z wyjątkiem górskich nie nadają się do bezpośredniego spożycia. Są mniej lub więcej zanieczyszczone-zwłaszcza, te które znajdują się w pobliżu osiedli ludzkich i okręgów przemysłowych- i mogą zawierać składniki ścieków bytowych oraz przemysłowych, co uwidacznia się zmianą właściwości wody m. in. jej przezroczystości i zabarwienia oraz obecnością bakterii i zakwitów mikroorganizmów wodnych.

W celu ochrony zdrowia ludzi oraz przydatności wody do celów gospodarczych ustalono normy jakimi woda wykorzystywana do celów gospodarczych i pitnych powinna odpowiadać. Obecnie ze względu na stan zanieczyszczenia środowiska coraz więcej wód nie odpowiada wymaganym normom. Najbardziej zarażone na zanieczyszczenia są wody powierzchniowe.

Klasyfikacja rzek w Polsce według zanieczyszczeń fizyko-chemicznych:
KLASA I (wody czyste nadające się do picia, do wykorzystania przez przemysł spożywczy i farmaceutyczny oraz do hodowli ryb) około 3%
KLASA II (wody nadające się do chowu i hodowli zwierząt gospodarczych oraz do potrzeb rekreacyjnych) około 20%
KLASA III (wody nadające się do zaopatrzenia zakładów przemysłowych z wyjątkiem przemysły spożywczego i farmaceutycznego oraz nawadniania terenów rolniczych i ogrodniczych) około 34 %
WODY POZAKLASOWE (wody nadmiernie zanieczyszczone, nie odpowiadające normom) około 43%

Ścieki i ich typowe składniki:
Ściekami nazywamy zanieczyszczone usuwane z terenów miast, osiedli, zakładów przemysłowych i innych obiektów związanych z działalnością człowieka.
Składniki ścieków możemy podzielić na sześć zasadniczych grup:
1. zawiesiny łatwo opadające
2. zawiesiny trudno opadające i nie opadające
3. substancje rozpuszczone
4. substancje toksyczne
5. składniki trwałe
6. składniki łatwo ulegające rozkładowi biochemicznemu

Ścieki dzielimy w zależności od pochodzenia na:
1. bytowo-gospodarcze (komunalne) powstają w wyniku codziennej egzystencji społeczeństwa
2. przemysłowe, to ścieki z zakładów przemysłowych, produkcyjnych
3. rolne związane z odchodami zwierząt, mogą też być stężone zanieczyszczeniami chemicznymi
4. deszczowo-burzowe powstają z wód opadowych i topnienia śniegu
5. toksyczne np. siarczany, metale ciężkie i promieniotwórcze (uran, pluton)

Uzdatnianie wód
Woda dla potrzeb ludności oraz do celów przemysłowych musi odpowiadać ściśle określonym wymogom- wobec tego surowe wody dostarczane przez przyrodę poddaje się odpowiednim zabiegom, które określa się ogólnie terminem uzdatniania. Polega ono na usuwaniu z wody niepożądanych składników- domieszek szkodliwych i występujących w nadmiernych ilościach oraz na dodawaniu do wody pewnych substancji poprawiających jakość wody.
-Jednym z najważniejszym sposobów uzdatniania wody jest klarowanie.Ma ono na celu usunięcie mechanicznych zanieczyszczeń, jakie znajdują się w jeziorach i rzekach. Zanieczyszczenia mechaniczne można podzielić na następujące grupy:
1. lekki zawiesiny grube (szczątki roślin, liście, glony itp.) unoszące się na powierzchni wody, które usuwa się za pomocą krat
2. zawiesiny mniejsze usuwane za pomocą sit metalowych
3. zawiesiny drobne (mikro zawiesiny) usuwane za pomocą mikrolit i w osadnikach
-Filtrowanie. Polega na usuwaniu zanieczyszczeń mechanicznych w których wielkość przekracza 10-4 cm i ma zastosowanie zarówno do oczyszczania wód surowych jak i wstępnie uzdatnionych.
-Innym ze sposobów uzdatniania wody jest koagulacja. Koagulacja służy do usuwania z wody bardzo drobnych zawiesin- takich jak cząstki gliny, bakterie, glony. Polega na dodaniu do wody określonych substancji chemicznych tzw. koagulantów wytrącających się w postaci kłaczkowatych, łatwo opadających zawiesin.

Wnioski:
Nie da jednak się wyeliminować zupełnie zanieczyszczeń. Czystość wody jest niewątpliwie problemem w skali światowej W krajach rozwiniętych nie wchodzi już w rachubę nie tylko picie wody bezpośrednio z rzek, ale i jakość z wody z kranu często budzi wątpliwości skażenia i wód gruntowych, z których człowiek czerpie wodę pitną stale rośnie. W krajach ubogich na problem zanieczyszczenia wody nakładają się trudności dostępu do niej. Jedynie ¼ ludności planety korzysta z wody bieżącej. Jeżeli półtora miliarda osób nie ma dziś wody pitnej, to aż 1.8 mld ludzi w tym 330 mln w krajach OECD, nie ma nawet instalacji sanitarnych. Aby zapewnić wodę pitną ludności miejskiej w trzecim świecie w roku 200, potrzeba środków finansowych przekraczających absolutnie możliwości tych krajów. Trudno zatem się dziwić, że choroby związane ze złą jakością wody znajdują się tam na czołowych miejscach listy przyczyn śmiertelności.