1. Administracja edukacji
W Polsce za system edukacji odpowiedzialna była Komisja Edukacji Narodowej (w skrócie KEN) założona w 1773 roku, która teraz przekształcona została w MEN – Ministerstwo Edukacji Narodowej. Komisja Edukacji Narodowej była państwowym zarządem oświaty w Polsce powołanym z inicjatywy i wspierana przez grono najwybitniejszych przedstawicieli polskiego Oświecenia skupionych wokół króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Komisja ta przejęła prowadzenie szkół przez zakon jezuicki i w 1773 roku przekształciła je w szkoły narodowe. Zreformowała ona strukturę i program nauczania szkół wszystkich szczebli. W latach 1780-1783 wydała „ustawy”, czyli pierwszy w Europie kodeks szkolny regulujący całość spraw związanych z funkcjonowaniem szkolnictwa. Od tego momentu szkoła stała się instytucją społeczną i zarazem podstawową jednostką organizacyjną system oświaty. System oświaty obowiązuje w Polsce po reformie dnia 1 września 1999 i przedstawia się następująco:
- przedszkole,
- sześcioletnia szkoła podstawowa,
- trzyletnie gimnazjum,
- szkoły ponadgimnazjalne min.: trzyletnie liceum profilowane, trzyletnie liceum ogólnokształcące, czteroletnie technikum, dwuletnia szkoła zawodowa, dwuletnie liceum uzupełniające, trzyletnie technikum uzupełniające, dwuletnia szkoła policealna,
- pięcioletnie szkoły wyższe min: studia licencjackie, inżynierskie, magisterskie, magisterskie uzupełniające, doktoranckie, habilitacyjne doktoranckie.
2. Edukacja przedszkolna
Do przedszkola uczęszczają dzieci w wieku od trzeciego do szóstego roku życia. Obowiązkowa jest "zerówka" dla dzieci 6-letnich. "Zerówki" organizowane są w przedszkolach, ale również szkoły mają prawo do utworzenia takiego oddziału. Ustawa o systemie oświaty począwszy od 1991 r. stworzyła możliwość funkcjonowania dwóch rodzajów przedszkoli: publicznych i niepublicznych. Samorządy mają obowiązek zapewnić wszystkim dzieciom 6 letnim możliwość bezpłatnego chodzenia do zerówek. Coraz większą popularność zyskują w Polsce przedszkola realizujące pedagogikę Marii Montessorii, która daje dziecku szansę wszechstronnego rozwoju fizycznego i duchowego oraz kulturowego i społecznego; wspiera jego spontaniczną i twórczą aktywność. Pomaga w rozwijaniu indywidualnych cech osobowości, w formowaniu prawidłowego charakteru, zdobywaniu wiedzy, umiejętności szkolnych i współdziałania. W zajęciach wykorzystują program wspomagania rozwoju psychoruchowego prof. Edyty Gruszczyk-Kolczyńskiej. Ponadto prowadzone są zajęcia plastyczne, muzyka i rytmika, język angielski. Dzieci objęte są opieką logopedyczną, opieką psychologa.
Zerówka ma tylko to wspólne ze szkołą, że przygotowuje dzieci do rozpoczęcia nauki. Znajdziecie tam kącik z półeczkami na zabawki i pomocami dydaktycznymi, dużo miejsca do zabawy i profesjonalną opieka nauczyciela. Minister Oświaty wielokrotnie inicjował chęć i potrzebę wprowadzenia obowiązkowej zerówki czyli obowiązkowego uczęszczania dzieci do przedszkola lub szkoły w roku poprzedzającym rozpoczęcie nauki. Takie przygotowanie pozwala maluchom spotykać się z rówieśnikami, bawić się w dużej grupie, mieć kontakt z książką przygotowującą do nauki czytania i pisania, uczyć się liczb i rozwiązywania zagadek, poznać zasady współżycia społecznego i postępowania w grupie, poznać nowych kolegów i koleżanki, zauważyć różnorodność zainteresowań i wyrównać ewentualne różnice emocjonalne i edukacyjne. Chodzi także o takie przygotowanie dzieci aby bez stresu mogły rozpocząć pierwszy rok nauki. Zerówki z mocy obowiązującego prawa są bezpłatne, a samorządy mają obowiązek zapewnić możliwość chodzenia wszystkim dzieciom. Nie obowiązuje też żadna rejonizacja, co oznacza że można zapisać dziecko do każdego przedszkola, które przyjmie dziecko. Termin zapisywania dzieci zwykle gminy wyznaczają na m-c marzec lub kwiecień, lecz jeśli są wolne miejsca można zapisać dziecko i w późniejszym terminie.
Czas przebywania dziecka w zerówce to 5 godzin zajęć. Zatem rodzic czy opiekun musi o wyznaczonej godzinie dziecko przyprowadzić i odebrać. Jeśli rodzice zdecydują, że korzystniejsze będzie w ich sytuacji aby dziecko przebywało dłużej w przedszkolu muszą zgłosić dziecko nie do zerówki, a do normalnej grupy przedszkolnej. Wówczas jednak rodzice będą musieli ponosić odpłatność dziecka za pobyt i za żywienie wg zasad obowiązujących w tej placówce.
3. Szkoła podstawowa
Sześcioletnia szkoła podzielona jest na dwa trzyletnie etapy. Pierwszy etap obejmuje klasy od I do III; zasadniczą część stanowi blok zajęć zwanych "kształceniem zintegrowanym” – zajęcia te prowadzone są przez jednego nauczyciela pełniącego również funkcję wychowawcy. Nauczyciel nie musi przestrzegać lekcyjnego czasu pracy, tj. dzielić czasu pracy uczniów na 45 minutowe jednostki lekcyjne, tak jak to się robi w klasach wyższych. Uczniowie uczestniczą również w zajęciach religii lub etyki. O uczestnictwie dziecka w zajęciach religii decydują ich rodzice. Na tym etapie edukacyjnym mogą zostać wprowadzone do szkolnego planu nauczania dodatkowe zajęcia edukacyjne, takie jak np. język obcy. Część uczniów uczestniczy również w zajęciach dydaktyczno-wyrównawczych oraz zajęciach gimnastyki korekcyjnej. Możliwe jest również wprowadzenie innych dodatkowych zajęć dla wszystkich lub grupy uczniów. Decyzję o tym podejmuje dyrektor szkoły, przeznaczając na ten cel tzw. godziny do dyspozycji dyrektora. Limit godzin do dyspozycji dyrektora jest przyznawany szkole na każdy oddział klasowy do wykorzystania w ciągu trzech lat.
W klasach IV-VI przedmiotów uczą różni nauczyciele, z czego jeden (wychowawca) odpowiedzialny jest za swoją klasę. Naucza się:
- języka polskiego
- języka obcego nowożytnego
- matematyki
- przyrody
- historii i społeczeństwa
- muzyki
- plastyki
- techniki
- informatyki
- wychowania fizycznego
- religii (o uczestnictwie dziecka w tych zajęciach decydują rodzice) lub etyki
W tych klasach również dyrektor szkoły, dysponujący limitem tzw. godzin do dyspozycji dyrektora, może wprowadzić dodatkowe zajęcia edukacyjne dla wszystkich lub dla grupy uczniów, w tym m.in. dodatkowy język obcy i zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze. Od klasy V uczniowie za zgodą rodziców uczestniczą w zajęciach z wychowania do życia w rodzinie. W klasie VI uczniowie przystępują do sprawdzianu poziomu wiedzy i umiejętności, który jest jednakowy dla wszystkich uczniów. Uczniowie o specjalnych potrzebach edukacyjnych otrzymują dostosowane arkusze. Mogą oni także zdawać egzamin w indywidualnie przystosowanych warunkach Sprawdzian organizowany jest przez Centralną Komisję Egzaminacyjną. Sprawdzian ten nie ma wpływu na ukończenie szkoły podstawowej jak i na przyjęcie do gimnazjum.
3. Szkoła Gimnazjalna
Reforma systemu oświaty z 1999 r. wprowadziła gimnazjum. Uczniowie uczęszczający do gimnazjum to młodzież w wieku 13-16 lat. Kształcenie na tym etapie ma charakter ogólny, naucza się następujących przedmiotów:
- języka polskiego
- historii
- wiedzy o społeczeństwie
- plastyki
- muzyki
- języka obcego nowożytnego
- matematyki
- fizyki z astronomią
- chemii
- biologii
- geografii
- informatyki
- techniki
- wychowania fizycznego
Jeśli rodzice wyrażą taką wolę, również religii. Dla uczniów, którzy nie uczęszczają na religię, dyrektor gimnazjum winien zorganizować zajęcia etyki. Uczniowie uczęszczają również na zajęcia z wychowania do życia w rodzinie, które nie są jednak obowiązkowe.
Nauka w gimnazjum kończy się egzaminem gimnazjalnym, pisanym przez uczniów klas III w kwietniu. Termin corocznie ustala dyrektor Centralnej Komisji Egzaminacyjnej. Egzamin składa się z dwóch części pisemnych: humanistycznej i matematyczno-przyrodniczej (a od roku szkolnego 2008/2009 również z języka obcego). Wynik egzaminu nie ma wpływu na ukończenie gimnazjum, ale ma znaczenie przy rekrutacji do szkół ponadgimnazjalnych.
4. Szkoły ponadgimnazjalne
a) zasadnicze szkoły zawodowe o okresie nauczania nie krótszym niż 2 lata i nie dłuższym niż 3 lata, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także dalsze kształcenie w dwuletnim uzupełniającym liceum ogólnokształcącym, trzyletnim technikum uzupełniającym,
b) trzyletnie licea ogólnokształcące, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
c) trzyletnie licea profilowane kształcące w profilach kształcenia ogólnozawodowego, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
d) czteroletnie technika, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
e) dwuletnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
f) trzyletnie technika uzupełniające dla absolwentów zasadniczych szkół zawodowych, których ukończenie umożliwia uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu, a także umożliwiające uzyskanie świadectwa dojrzałości po zdaniu egzaminu maturalnego,
g) szkoły policealne o okresie nauczania nie dłuższym niż 2,5 roku, których ukończenie umożliwia osobom posiadającym wykształcenie średnie uzyskanie dyplomu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe po zdaniu egzaminu,
h) trzyletnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz dla uczniów z niepełnosprawnościami sprzężonymi, których ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa potwierdzającego przysposobienie do pracy.
5. Skala ocen
Roczne (semestralne) oceny klasyfikacyjne z zajęć edukacyjnych, począwszy od klasy IV szkoły podstawowej, ustala się w stopniach według następującej skali:
- celujący - 6
- bardzo dobry - 5
- dobry - 4
- dostateczny - 3
- dopuszczający - 2
- niedostateczny - 1
Roczne oceny klasyfikacyjne z zachowania:
- wzorowe
- bardzo dobre
- dobre
- poprawne
- nieodpowiednie
- naganne
W klasach I-III szkoły podstawowej obowiązuje ocena opisowa. Ocenianie bieżące w ciągu roku oraz oceny śródroczne określa statut szkoły.
6. Szkolnictwo wyższe
Zgodnie z Prawem o szkolnictwie wyższym, wyższe uczelnie mają prawo używać w swoich nazwach następujące wyrazy w zależności od posiadanych uprawnień:
uniwersytet – uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w co najmniej 12 dyscyplinach, w tym co najmniej po 2 uprawnienia w następujących dziedzinach nauk:
- humanistycznych
- społecznych lub teologicznych
- matematycznych
- fizycznych lub technicznych
- przyrodniczych
- prawnych lub ekonomicznych
- uniwersytet techniczny – uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w co najmniej 12 dyscyplinach, w tym co najmniej 8 uprawnień w zakresie nauk technicznych
uniwersytet uzupełniony przymiotnikiem w celu określenia profilu – co najmniej 6 uprawnień do nadawania stopnia naukowego, w tym co najmniej 4 uprawnienia w dziedzinach objętych profilem uczelni
- politechnika – uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora w co najmniej 6 dyscyplinach, w tym co najmniej 4 uprawnienia w zakresie nauk technicznych
akademia – co najmniej 2 uprawnienia do nadawania stopnia naukowego doktora
Obecnie w Polsce istnieje 340 różnego rodzaju Szkół Wyższych, na które składa się:
- 17 uniwersytetów
- 18 politechnik
- 5 akademii ekonomicznych
- 7 wyższych szkół pedagogicznych
- 7 akademii rolniczych
- 6 akademii wychowania fizycznego
- 25 państwowych wyższych szkół zawodowych
- 6 uczelni teologicznych
- 136 uczelni niepaństwowych
- 91 niepaństwowych wyższych szkół zawodowych
- 11 akademii medycznych
- 9 uczelni wojskowych
- 1 Wyższa Szkoła Policji
- 1 Szkoła Główna Służby Pożarniczej
Polska może się poszczycić posiadaniem najstarszego uniwersytetu w tej części Europy Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W roku 1364 król Kazimierz Wielki uzyskał po latach starań zgodę papieża na założenie uniwersytetu w Krakowie, stolicy królestwa. Był to drugi, po powstałym w 1348 r. w Pradze, uniwersytet w środkowej Europie. Wkrótce powstały uniwersytety w Wiedniu (1365), Peczu (1367) oraz w Heidelbergu (1386). Studium Generale - taka była oficjalna nazwa uniwersytetu w Krakowie – rozpoczęła ona swoją działalność faktycznie nie wcześniej niż w 1367 r. i składała się z trzech tylko wydziałów: sztuk wyzwolonych, medycyny i prawa. Na utworzenie czwartego, najbardziej prestiżowego - teologii, papież Urban VI nie wyraził zgody. Uniwersytet Jagielloński posiada unikatową strukturę w Polsce. Wśród 13 wydziałów znajdują się trzy tworzące Collegium Medicum, a to wydział lekarski ze stomatologią, farmacji i ochrony zdrowia. Jest to, więc jedyny uniwersytet polski posiadający wydziały medyczne. Polska posiada jedną z najbardziej prestiżowych i najbardziej rozwiniętych sieci uniwersytetów. Wiele osób z najróżniejszych części świata przybywa do Polski w celu pobierania nauk na różnego rodzaju wyższych uczelniach, do najsłynniejszych z nich należą, poza Uniwersytetem Jagiellońskim: Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, Katolicki Uniwersytet Lubelski, Politechnika Wrocławska, Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wojskowa Akademia Techniczna w Warszawie, Akademia Morska w Gdyni, Akademia Medyczna w Poznaniu, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie, Akademia Rolnicza w Poznaniu, Akademia Świętokrzyska w Kielcach, Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, Telewizyjna i Teatralna im. Leona Schillera w Łodzi itd.
Polski rynek wyższej edukacji jest fenomenem na światową skalę, ponieważ w żadnym innym kraju w ciągu dwunastu lat nie powstało prawie 300 prywatnych uczelni. Uczelnie te są nowoczesne, mobilne i przygotowujące studenta pod kątem przyszłej pracy. Jest to najszybciej rozwijający się sektor szkolnictwa w Polsce. Uczelnie te powołują nowe kierunki, uatrakcyjniają programy nauczania, szczycą się lepszym doborem kadr i coraz częściej wygrywają walkę o studenta z uczelniami publicznymi.
7. Szkolnictwo dzieci niepełnosprawnych:
Każde dziecko niepełnosprawne ma prawo do nauki.
Najważniejsze zasady dotyczące kształcenia w Polsce, w tym kształcenia osób niepełnosprawnych, reguluje ustawa z 7 września 1991r. o systemie oświaty. Część zasad dotyczy wszystkich uczniów, w tym także niepełnosprawnych, a niektóre z nich dotyczą jedynie osób niepełnosprawnych. System oświaty powinien zapewniać:
- realizację prawa każdego obywatela Rzeczypospolitej Polskiej do kształcenia się oraz prawa dzieci i młodzieży do wychowania i opieki, odpowiednich do wieku i osiągniętego rozwoju;
- każdemu uczniowi warunki niezbędne do rozwoju;
- możliwość pobierania nauki we wszystkich typach szkół przez dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, zgodnie z indywidualnymi potrzebami rozwojowymi i edukacyjnymi oraz predyspozycjami;
- dostosowanie treści, metod i organizacji nauczania do możliwości psychofizycznych uczniów, a także możliwość korzystania z pomocy psychologiczno-pedagogicznej i specjalnych form pracy dydaktycznej;
- opiekę nad uczniami niepełnosprawnymi przez umożliwianie realizowania zindywidualizowanego procesu kształcenia, form i programów nauczania oraz zajęć rewalidacyjnych.
Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, wymagające stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy, dostosowanej do potrzeb i możliwości tych uczniów.
Podstawą kształcenia specjalnego uczniów we wszystkich typach szkół jest orzeczenie o potrzebie:
- kształcenia specjalnego,
- nauczania indywidualnego
- zajęć rewalidacyjno-wychowawczych,
wydane uczniowi na prośbę rodziców lub opiekunów dziecka przez zespół orzekający poradni psychologiczno-pedagogicznej. Orzeczenie jest wskazaniem najodpowiedniejszej formy kształcenia, z uwzględnieniem potrzeb dziecka oraz wskazaniem właściwych form pomocy specjalistycznej. Nie jest równoznaczne ze skierowaniem dziecka do jakiejkolwiek szkoły. Obowiązujące ustawodawstwo pozwala rodzicom lub opiekunom dziecka decydować o wyborze szkoły (specjalnej lub ogólnodostępnej). Dzięki temu uczniowie niepełnosprawni mają możliwość spełniania obowiązku szkolnego i obowiązku nauki jak najbliżej ich miejsca zamieszkania w szkołach:
- ogólnodostępnych,
- integracyjnych,
- oddziałach integracyjnych,
- szkołach specjalnych,
- oddziałach specjalnych,
- specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych.
Natomiast dzieciom i młodzieży, których stan zdrowia uniemożliwia lub znacznie utrudnia uczęszczanie do szkoły zapewnia się nauczanie indywidualne.
Uczniom niepełnosprawnym stworzono możliwość wydłużenia obowiązku szkolnego, jednakże nie dłużej niż do ukończenia przez nich 18 lat na poziomie szkoły podstawowej, do 21 roku życia na poziomie gimnazjum i do 24 lat na poziomie szkoły ponadgimnazjalnej. Rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci niepełnosprawne może zostać odroczone do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.
Dla uczniów niepełnosprawnych można przedłużyć okres nauki na każdym etapie edukacyjnym co najmniej o jeden rok, zwiększając proporcjonalnie liczbę godzin zajęć edukacyjnych.
Uczeń niepełnosprawny ma prawo do korzystania z bezpłatnego transportu oraz opieki w czasie przewozu do najbliższej szkoły podstawowej i gimnazjum, a uczniowie z niepełnosprawnością ruchową, upośledzeniem umysłowym w stopniu umiarkowanym lub znacznym - także do najbliższej szkoły ponadgimnazjalnej, nie dłużej jednak niż do ukończenia 21 roku życia.
Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim uczestniczący w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych oraz dzieci i młodzież z upośledzeniem umysłowym ze sprzężonymi niepełnosprawnościami mają prawo do korzystania z bezpłatnego transportu i opieki w czasie przewozu do ośrodka umożliwiającego tym dzieciom i młodzieży realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, nie dłużej jednak niż do ukończenia 25 roku życia.
Uczniowie niepełnosprawni są zobowiązani razem z innymi uczniami przystąpić do sprawdzianu w szkole podstawowej i egzaminu w gimnazjum. Z tego obowiązku zostali zwolnieni jedynie uczniowie z upośledzeniem w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Dostosowanie sprawdzianu i egzaminów do specjalnych potrzeb edukacyjnych uczniów niepełnosprawnych polega między innymi na:
- wprowadzeniu innych arkuszy dla różnych grup uczniów: niewidomi (pisane alfabetem brajlowskim), słabo widzący (pisane powiększonym drukiem), niesłyszący oraz uczniowie z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim (test dostosowany do ich możliwości);
- zaznaczeniu na arkuszu dysleksji stwierdzonej w opinii poradni psychologiczno-pedagogicznej;
- pomocy ze strony zespołu nadzorującego;
- wydłużeniu czasu zdawania egzaminu;
- możliwości skorzystania ze sprzętu specjalizacyjnego;
- możliwości korzystania z nieodzownych lekarstw i urządzeń medycznych;
- udziale w komisjach egzaminacyjnych specjalistów kształcenia specjalnego.
Pomoc materialna
Świadczeniami pomocy materialnej są:
- stypendium szkolne - może być przyznane uczniowi, który znajduje się w trudnej sytuacji materialnej wynikającej z niskich dochodów w rodzinie. W ramach stypendium uczeń może się ubiegać o całkowite lub częściowe pokrycie kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych oraz pomoc rzeczową o charakterze edukacyjnym, takie jak zakup podręczników i przyborów szkolnych. Pomoc materialna przyznawana jest przez wójta albo burmistrza gminy (prezydenta miasta), według regulaminu udzielania pomocy materialnej uchwalonego przez Radę Gminy.
- Zasiłek szkolny - może być przyznany uczniowi znajdującemu się przejściowo w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego. Zasiłek szkolny może być przyznany w formie świadczenia pieniężnego na pokrycie wydatków związanych z procesem edukacyjnym lub w formie pomocy rzeczowej o charakterze edukacyjnym raz lub kilka razy do roku. Zasiłek przyznawany jest przez wójta albo burmistrza gminy (prezydenta miasta).
Stypendium za wyniki szkolne lub za osiągnięcia sportowe – przyznawane przez szkołę, za wyniki w nauce lub za osiągnięcia sportowe.
Stypendium Prezesa Rady Ministrów - stypendystą może zostać jeden uczeń publicznej szkoły (lub niepublicznej z uprawnieniami szkoły publicznej), której ukończenie umożliwia uzyskanie świadectwa dojrzałości, a który w wyniku rocznej klasyfikacji uzyskał najwyższą średnią ocen, uprawniającą do otrzymania świadectwa promocyjnego z wyróżnieniem i co najmniej dobrą ocenę zachowania. Alternatywnie stypendystą może zostać uczeń o wybitnych, wyraźnie ukierunkowanych uzdolnieniach, poświadczonych ocenami celującymi w jakiejś dziedzinie wiedzy i mający, co najmniej oceny dobre z pozostałych przedmiotów. Stypendium Prezesa Rady Ministrów jest wypłacane ze środków budżetu państwa.
- Stypendium Ministra Edukacji Narodowej dla wybitnie uzdolnionych uczniów - może być przyznane wybitnie uzdolnionemu uczniowi szkoły średniej, w szczególności: laureatom olimpiad międzynarodowych i krajowych, konkursów na pracę naukową lub uczniowi uzyskującemu celujące i bardzo dobre wyniki w nauce wg indywidualnego programu lub toku nauczania.
- Stypendium Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego za osiągnięcia artystyczne - może być przyznane uczniowi szkoły artystycznej, który uzyskał za semestr bardzo dobrą średnią z przedmiotów artystyczno - zawodowych oraz uczniowi – laureatowi krajowego lub międzynarodowego konkursu.
Uczniowie niepełnosprawni mogą uzyskać dodatkowe wsparcie w ramach niektórych programów celowych Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych:
8. Nauczyciele
Nauczyciel - jeden z zawodów zgodnie z polską klasyfikacją zawodów przy czym należy odróżnić nauczyciela (akademickiego) w szkolnictwie wyższym od nauczyciela ujętego w ustawie Karta Nauczyciela. Doborem kandydatów do zawodu nauczycielskiego zajmuje się pedeutologia. Zawód nauczyciela regulowany jest w dwóch zupełnie odmiennych aktach prawnych.
Dyrektorzy szkół, kierownicy placówek oświatowo - wychowawczych, decydują o zatrudnieniu nauczyciela. Od 5 kwietnia 2000 roku we wszystkich szkołach publicznych i placówkach im równoważnym nauczyciele podlegają systemowi awansu zawodowego. Na poszczególnych szczeblach uzyskują kolejno tytuły:
- nauczyciel stażysta,
- nauczyciel kontraktowy,
- nauczyciel mianowany,
- nauczyciel dyplomowany.
Istnieje także tytuł honorowego profesora oświaty, przyznawany najbardziej zasłużonym nauczycielom dyplomowanym.