Dramat rodzinny, dramat poezji i poety, dramat historyczny- różne tematy "Nie-Boskiej komedii" Zygmunta Krasińskiego.

"Nie-boska komedia" Zygmunta Krasińskiego to utwór wieloznaczny, łączący różne tematy przedstawione w dwóch przenikających się planach- metafizycznym i realistycznym. Obok postaci rzeczywistych występują w nim duchy, zjawy, anioły i demony, które często wpływają na losy ludzkie. Ze względu na poruszoną problematykę możemy podzielić "Nie- boską komedię" na dwie zasadnicze części: pierwsza mówi o prywatnym życiu hrabiego Henryka (cz. 1 i 2), druga- o jego działalności społecznej oraz historii (cz. 3 i 4). Podział ten tłumaczy także pierwotny tytuł utworu- "Mąż", sugerujący dwa poziomy działania i przedstawiania głównego bohatera.
Temat rodziny łączy się ściśle z problemem poezji i poety. Hr. Henryk jest bowiem poetą. Poetą jest również jego syn Oricio, przedstawiony przez autora jako "błogosławiony" prorok, wieszcz mający dar dany mu przez Boga. Inaczej rzecz przedstawia się u hr. Henryka. Jest on "fałszywym" poetą, doprowadzającym przez swe zadufanie do tragedii rodzinnej.
W części 1 Mąż zostaje wystawiony na pokusy fałszywej sztuki i fałszywego natchnienia. Chór Złych Duchów nasyła nań piekielne majaki: "Dziewicę" (miłość), "Sławę" (pychę i wzgardę dla ludzi) i "Eden" ( utopijne marzenie o szczęśliwym życiu na łonie natury). Uwiedziony wizjami Mąż żyje w nierealnym świecie marzeń, nie rozumiejąc zupełnie otaczającej go rzeczywistości. Z tego właśnie powodu zaniedbuje codzienne domowe obowiązki, dla Żony i syna jest człowiekiem bez serca. Prowadzi to do wielkiej tragedii:Żona jego popada w obłęd, a syn Orcio traci wzrok i skazany jest na przedwczesny zgon. Los dziecka naznaczonego piętnem poezji jasnowidzącej ujawnia Głos Anioła w części 2. Nie jest bowiem możliwe, aby w tak skonstruowanym świecie mógł przetrwać ktoś tak delikatny, wrażliwy i niezrozumiany. W "Nie- boskiej komedii" oskarza Krasiński poezję o oderwanie od normalnego życia. Jako ideał jest ona pięknem i prawdą, daje ludziom możność docierania do rzeczy ukrytych, rozumienia przeszłości. Mówi o tym we wstępie otwierającym 1 część dramatu. Ale nie wolno zapominać, że ideał ten realizuje człowiek- istota ułomna, często nieszczęśliwa z powodu swego daru natchnienia, niezrozumiana i cierpiąca. Na przykładzie rodzinnego dramatu hr. Henryka ukazuje Krasiński tragedię poety i romantycznie pojmowanej poezji. Ostatecznie zostanie ona przeklęta przez Męża w chwili samobójczej śmierci. Uznał ją za główne źródło nieszczęść i przyczynę własnej klęski.
W części 3 i 4 dramatu hr. Henryk staje się przywódcą skupionej w okopach Św. Trójcy ginącej arystokracji. Przeciwko nim wystąpili "biedni i głodni" rewolucjoniści dowodzeni przez Pankracego- głównego antagonistę hrabiego. Zaistniały konflikt "dwóch pryncypiów: arystokracji i demokracji"- jak mówi sam autor- jest rzeczą nieuniknioną. Rewolucja społeczna wpisana jest w porządek historii, w dążenie różnych warstw społecznych do przywództwa nad pozostałymi. O zasadniczych racjach obydwu stron konfliktu dowiadujemy się z rozmowy Pankracego z hr. Henrykiem. Pankracy, przedstawiciel ludu, oskarza klasę rządzącą o zbrodnie popełnione w ciagu wieków. Zarzuca jej skostnienie. Jako forma przestarzała musi więc odejść, by ustąpić miejsca nowym, rodzacym się siłom społecznym. Pankracy traktuje swe działanie jako misję karania starego porządku i wprowadzenie nowego ładu oraz stworzenie warunków do rozwoju przyszłych pokoleń. Z tego przekonania bierze się siła i wiara Pankracego i rewolucjonistów.
Mąż natomiast broni wartości i zasług własnej klasy. Przytacza argumenty dowodzące jej roli we wszechstronnym rozwoju kraju, dbaniu o bezpieczeństwo obywateli oraz staniu na straży religi chrześcijańskiej. Nie potrafi jednak obronić konkretnych osób, przedstawicieli arystokracji. Henryk zdaje sobie sprawę z nikłych szans na zwycięstwo. Oskarza jednak rewolucjonistów o fałsz i "ubieranie starych zbrodni w świeże szaty". Idee Pankracego są utopijne. Marzenie o wolności i dobrobycie ludu niewiele ma wspólnego z tym, co obserwuje Mąż w obozie przeciwnika. Bluźniercze obrzędy i orgie są wyrazem zwykłej zemsty tłumu i nie mogą doprowadzić do równości. Co najwyżej zmienią się role- lud będzie rzadził, a ci, co rzadzili, będą uciskani. Ta okrutna prawda wiąże się z małostkowością jednostkowych racji, prowadzących w konsekwencji do zbrodni i tragedii. Taki porzadek historii przypisuje Krasiński ułomnej działalności człowieka. Nie jest to więc porządek boski, lecz ludzki. Ten pierwszy pozostaje dla nas ciągle ukryty.
Dzieło Krasińskiego jest jednym z najwybitniejszych utworów polskiego romantyzmu. Zrozumienie problemów historycznych i społecznych pozwoliło autorowi stworzyć niepowtarzalny i prawdziwy obraz rewolucji, rozumianej jako konieczność społeczna oraz przedstawić rozterki poety dostrzegajacego ułudę i nierealność romantycznych haseł.