Patriotyzm Polaków – mit czy cecha narodowa. Uzasadnij swój sąd, odwołując się do różnych tekstów kultury

Mit to słowo pochodzące od greckiego słowa mythos i znaczy "słowo - opowieść". Pojęcie to jest różnie definiowane, ma wiele znaczeń bowiem pojawia się w wielu dyscyplinach i pełni różne funkcje. Spotykamy się z różnymi rodzajami mitów: religijne, tłumaczące zjawiska przyrody, próbujące odpowiedzieć na podstawowe egzystencjalne pytania, mówiące o normach moralnych. Są też mity społeczne np. Kopciuszek, czy pucybut, społeczno-polityczne "Solidarność". Można też spotkać się z mitami narodowymi, tłumaczące duszę narodu, ustalające hierarchię ważności spraw. Do nich należą mity osobowe: Poniatowski, Piłsudski, Kościuszko, wskazują one na tak zw. "sprawy święte".

Patriotyzm Polaków jest silnie związany z mitem narodowym. Norwid powiedział, że ojczyzna to: "święty, zbiorowy obowiązek". Myślę, że cytat ten może być mottem w mojej pracy. Patriota to człowiek, który kocha swoją ojczyznę, jest gotów walczyć o nią i zawsze poświęci dobro prywatne na rzecz swojego kraju. Literatura polska zawiera wiele przejawów patriotyzmu i ukazuje bohaterów - patriotów. Dzieje się tak pewnie dlatego, że historia naszego kraju obfitowała w wojny i powstania. W takich wypadkach najbardziej widać patriotyczne czyny i często człowiek kochający ojczyznę poświęca dla niej życie. Nie oznacza to, że w czasie pokoju już nie trzeba być patriotą. Przeciwnie -.trzeba nadal myśleć o swoim kraju, o reformach, o prawie porządku. Jest to może patriotyzm mniej, widoczny, lecz także cenny. Dzięki zbiorowemu patriotyzmowi Polaków Polska mimo, że zginęła z mapy Europy to tak naprawdę wcale nie zginęła. Polacy śpiewali "Jeszcze Polska nie zginęła, póki my żyjemy" to dzięki ich wierze, zbiorowemu działaniu Polska powróciła na mapę i istnieje do dnia dzisiejszego.
W przeszłości gdy Polska był pod zaborami pojęcie patriotyzmu było silniej akcentowane wśród mas społecznych Taka jest mentalność ludzi gdy czegoś nie mają to chcą, gdy mają to im się nudzi.

W literaturze prawdziwego patriotę znajdziemy m.in. w Trylogii Henryka Sienkiewicza. Michał Wołodyjowski to wspaniały i oddany ojczyźnie żołnierz. Przez dwadzieścia lat dzielnie i wytrwale bronił kraju swoich przodków. Nie bez powodu został nazwany najstraszniejszym żołnierzem Rzeczpospolitej, z którym nikt nie mógł się mierzyć. Walczył on bowiem na wojnach tatarskich, kozackich, moskiewskich i szwedzkich. Nie czynił tego bynajmniej dla sławy czy pieniędzy, ale z poczucia odpowiedzialności za ojczyznę. Cechowała go skromność, nie chełpił się swymi wojennymi zwycięstwami. Cenił go król Jan III Sobieski, który pokładał w nim wielkie nadzieje. Zawsze zdyscyplinowany, gotowy do walki, podporządkował się poleceniom zwierzchnika. Kiedy tylko sługa poinformował go o przybyciu nieprzyjaciół pod mury miasta, pan Michał już był gotów do obrony Kamieńca. Był patriotą odważnym i bohaterskim. Świadczy o tym przysięga, którą złożył wraz z Ketlingiem. Ślubowali oni przed ołtarzem, że nie oddadzą twierdzy, że będą jej bronić do końca. Wołodyjowski nie rzucał słów na wiatr. Dotrzymał przyrzeczenia - bronił zamku aż do śmierci.

O patriotyzmie Polaków możemy wyczytać również w twórczości K.K. Baczyńskiego, przedstawiciela Kolumbów. To pokolenie jest pozbawione nadziei, nie można ocalić człowieczeństwa w czasach pogardy i nienawiści. Wojna przynosi przyspieszone dorastanie, niezgodne z rytmem życia, gdyż trzeba rozstać się z młodzieńczymi iluzjami i marzeniami, skonfrontować je z rzeczywistością.

"...Ojcze, broń dźwigam pod kurtką,
po nocach ciemno - walczę, wiary więdną.
Ojcze -jak tobie - prócz wolności może i dzieło,
może i wszystko jedno.
Dzień czy noc - matko, ojcze -jeszcze ustoję
w trzaskawicach palb, ja, żołnierz, poeta, czasu kurz.
Pójdę dalej - to od was mam: śmierci się nie boję,
dalej niosąc naręcza pragnień jak spalonych róż."
("Rodzicom" 30.VII.1943)

Ideały, wartości, które wpoili mu rodzice, a nawet święte imię nie są mu potrzebne, bo nie ma żadnej nadziei na lepsze jutro, jest świadomy tego, że w każdej chwili może umrzeć z rąk wroga i dlatego jego los jest tak tragiczny. Ma poczucie beznadziejności i bezsilności wobec losu. Jak wielu młodych ludzi jest świadomy swego tragizmu, skazany na zagładę i niepamięć lub obojętność potomnych.

Baczyński pozostaje w pamięci kolejnych pokoleń jako żołnierz, patriota, mimo braku nadziej na lepsze jutro, który za wolność ojczyzny ofiarował swoje życie. Pozostaje też jako poeta, którego twórczość uchodzi dziś za reprezentatywną dla dorobku całej generacji.

Kolejnym patriotą był Adam Mickiewicz, który napisał "Pana Tadeusza" z przyczyn moralnych. Chciał wyrazić swoją tęsknotę za ojczyzną oraz uciec z emigracji do"kraju lat dziecinnych".

"Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie;
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił..."
(Księga I)

Wieszcz przystępując do pracy nad kolejnym utworem, w którym chciał zawrzeć tęsknotę i ból, jaki czuje emigrant, wcale nie zamierzał stworzyć epopei narodowej.
"...Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie..."
(Księga I)

Przyczyny, dla których powstała późniejsza epopeja zostały wyjaśnione w epilogu i inwokacji. Epopeję cechuje patos, patriotyzm, opisane są dzieje społeczności w danym okresie historycznym, zwykle przełomowym w sposób wszechstronny.

Jacek Soplica jest wzorem prawdziwego patrioty, który wszystko poświecił w służbie ojczyźnie, podobnie jak Konrad Wallenrod czy Konrad z "Dziadów". Mimo to zwykło się mówić o Soplicy, że jest przykładem nowego typu bohatera w literaturze polskiej. Ta nowość polegała przede wszystkim na tym, że on nie działał już samotnie, tak jak jego wielcy poprzednicy, lecz poparcia dla swej idei niepodległościowej szukał wśród szerokich mas szlacheckich oraz wśród ludu. Ta przemiana polskiego bohatera romantycznego, obserwowana na przykładzie Soplicy, znamienna jest dla całego pokolenia polskich rewolucjonistów, którzy po kiesce powstania listopadowego zrozumieli, jak wielkim błędem była idea samotnej walki szlachty, która nie zdecydowała się szukać poparcia i pomocy wśród polskiego ludu.

Prawdziwych patriotów możemy zobaczyć również w filmie z 1947 r. Leonarda Buczkowskiego pt. "Zakazane Piosenki". Pierwszy powojenny film fabularny. Historia okupowanej Warszawy i piosenek śpiewanych przez jej mieszkańców. Piosenek, które podnosiły na duchu ludność, pomagały przetrwać trudne chwile zwątpienia i depresji. Nieśmiertelny przebój polskiego kina: okupacyjne losy warszawiaków w zwierciadle piosenki.

Zbliżona w nastroju do podwórzowej ballady fabularyzowana antologia patriotycznych i satyrycznych piosenek okupacyjnych wpleciona w typowe sytuacje z życia wojennej Warszawy. Akcja filmu rozgrywa się w czasie od września 1939 roku po wyzwolenie Warszawy w 1945 roku. Muzyk, Roman Tokarski, opowiada historię okupacji i swoje przeżycia młodemu żołnierzowi polskiemu, repatriantowi z Anglii. Roman zorganizował uliczną orkiestrę. Wraz z siostrą Haliną i kolegami byli też członkami organizacji podziemnej - przewozili broń i nielegalne wydawnictwa, brał udział w akcjach dywersyjnych i bojowych, walczyli w powstaniu warszawskim i w partyzantce.

Prawdziwym bohaterem filmu są autentyczne piosenki okupacyjne - patriotyczne, żartobliwe, satyryczne - które, jak pisała prasa, podnosiły ludność na duchu, pomagały przetrwać trudne chwile zwątpienia i depresji.

Patriotyzm Polaków - mit czy cecha narodowa? - Myślę jednak, że cecha narodowa. Mamy wielu w naszych dziejach prawdziwych patriotów, tych walczących o wolność swojego kraju i tych emigrantów, którzy mimo, że tak daleko to całym sercem ze swoją ojczyzną. Polacy to ludzie, po których na pierwszy rzut oka nie widać patriotyzmu, ludzie, których życie w większości polega na narzekaniu na swój kraj, ludzi, którzy nie robią nic, aby żyło im się lepiej. Ale Polacy to też ludzie, którzy, jak ich ojczyzna jest w dużym niebezpieczeństwie, potrafią zjednać wszystkie swoje siły i iść walczyć za nią, a nawet oddawać życie jak prawdziwi patrioci.