Transpiracja, czynne parowanie wody z nadziemnych części roślin. Rośliny transpirują przez aparaty szparkowe (transpiracja szparkowa) i przez skórkę (transpiracja kutykularna). Transpiracja szparkowa stanowi ok. 75-90% transpiracji ogólnej, transpiracja kutykularna na ogół nie przekracza kilku procent, przy czym u drzew i roślin cieniolubnych udział transpiracji kutykularnej jest większy niż u roślin światłolubnych.
Najważniejszymi czynnikami wpływającymi na wielkość transpiracji są światło oraz temperatura. Transpiracja ma podstawowe znaczenie w przewodzeniu wody przez tkanki roślinne, obniża też temperaturę rośliny chroniąc ją przed przegrzaniem.
Potrzeby wodne rośliny charakteryzuje współczynnik transpiracji, czyli ilość wytranspirowanej wody potrzebnej do wyprodukowania 1 kg suchej masy, może on wynosić np. od 293 l/kg dla prosa, które dobrze rośnie na glebach suchych, do 905 l/kg dla lnu, który wymaga gleb mocno wilgotnych.
Transpiracja, rodzaje transpiracji, parametry transpiracji.
Transpiracja - wyparowywanie wody z rośliny. Odbywa się ona w różny sposób (głównie przez wakuolę). Rozwarcie aparatów szparkowych powoduje utratę wody. W Polsce rośliny najczęściej aparaty szparkowe mają otwarte w dzień, a w nocy zamknięte. W dzień przez aparaty szparkowe odbywa się pobieranie tlenu i wydzielanie dwutlenku węgla, a w nocy odwrotnie. Dlatego ruch aparatami szparowymi jest niezbędny.
Współczynnik T - to ilość wyparowanej (wytranspirowanej) wody na powstanie suchej masy roślinnej. Im mniej roślina pobiera wody tym mniej wody transpiruje. Istnieją takie rośliny, które mają fotosyntetyczny mechanizm, który nazywa się C3 (zboże, ziemniaki, drzewa...) współczynnik T jest stosunkowo wysoki (~400-1000). Rośliny typu C4 (kukurydza...) mają znacznie mniejszy (~200-300) - mało wody pobierają i mało też tracą. Rośliny typu CAN (kaktusy...) - współczynnik T bardzo niski (rzadko przekracza 100).
Woda paruje z całej zewnętrznej powierzchni rośliny, a więc ze skutylizowanej epidermy (transpiracja kutykularna) lub z powierzchni przesyconej suberyną (transpiracja perydermalna) oraz z powierzchni wewnętrznej liści, tzn. z powierzchni ścian komórkowych otaczających przestwory międzykomórkowe gdzie dochodzi najpierw do zmiany fazy wody z płynnej w gazową i dopiero wówczas para wodna ucieka przez otwory aparatów szparkowych (transpiracja szparkowa).
Wpływ czynników zewnętrznych na transpirację.
Intensywność transpiracji mierzymy w mili molach pary wodnej na m2 powierzchni liścia na sekundę.
Oprócz stopnia rozwartości szparek na natężenie transpiracji oddziaływują czynniki klimatyczne, wpływające na parowanie (parowanie zachodzi tym szybciej, im większa jest różnica stężenia pary wodnej między powierzchnią parującą i powietrzem, tzn. im większy jest gradient prężności pary).
Wymienić tu trzeba:
- temperaturę - od której zależy niedosyt wilgotności powietrza (im wyższa temp., tym niższa wilgotność względna atmosfery, czyli wyższa T. (transpiracja)
- ilość pary wodnej w powietrzu
im więcej pary wodnej w powietrzu tym T. niższa
im większy niedosyt tym wyższa T.
- ruch powietrza - wiatr, usuwający z ponad szparek warstewkę bogatego w parę wodną powietrza nad szparkami. T. Podczas wiatru silnie wzrasta.
- zawartość wody w glebie - przy ujemnym bilansie wodnym może dochodzić do podsychania komórek mezofilu graniczących z komorą powietrzną, przy której znajduje się szparka. T. Ulegnie wtedy zmniejszeniu nawet przy otwartych szparkach, czyli im więcej wody w glebie tym wyższa T.
- pora dnia - w nocy transpiracja jest niska (transpiracja ma charakter oscylatora).
