Rozprawka - dłuższa forma wypowiedzi, której celem jest wyjaśnienie problemu, uzasadnienie poglądów.
W rozprawce przedstawiamy problem i wątpliwości, które mu towarzyszą, w związku z tym:
- jeśli chcemy zaproponować określone rozwiązania problemów, przedstawiamy wówczas gotową odpowiedz, a następnie formułujemy argumenty, które uzasadnią tę odpowiedz,
- jeśli nie znamy rozwiązania problemu, przedstawiamy wówczas nasze wątpliwości (formułujemy hipotezę), a następnie zbieramy dokumenty dotyczące rozwiązania danego problemu.
Rozwiązanie problemu możemy przedstawić jako:
- tezę - w formie zdania orzekającego o której słuszności jesteśmy przekonani,
- hipotezę - w postaci zdania nie w pełni uzasadnionego wyrażającego nasze przypuszczenie, które wymaga dopiero pełniejszego rozwiązania - występuje najczęściej w postaci zdania pytającego.
Kompozycja rozprawki
1.
a) wstęp: teza,
b) rozwinięcie: argumenty,
c) zakończenie: potwierdzenie tezy.
2.
a) hipoteza,
b) argumenty,
c) teza.
Język rozprawki
1. Słownictwo pomagające w uzyskaniu spójności wypowiedzi:
poza tym, ponad to, oprócz tego, przede wszystkim, tym czasem, natomiast, tak więc, chociaż, mimo to, mimo tego, mimo że, ponieważ, dlatego, gdyż, z powodu, o czym świadczy, przy tym, o tuż, jednakże, zatem, głównie, w dodatku, w gruncie rzeczy.
2. Słownictwo sygnalizujące porządek argumentowania:
- po pierwsze, z jednaj strony, z drugiej strony, zacznę od, chciałbym na początku przedstawić, z kolei, przejdę do, to kolejny argument, kolejna sprawa, przedstawię kolejny argument, teraz przejdę do omówienia, na wstępie, na zakończenie, reasumując, jako ostatni przytoczę argument, z całą pewnością mogę stwierdzić że, z rozważań wynika, sumując.
3. Słownictwo wyrażające opinie piszącego:
- sądzę, uważam, według mnie, w mojej opinii, z całą pewnością, moim zdaniem, jestem zdania, jestem przekonany, nie mam wątpliwości, śmiało można wyciągnąć wniosek, niewątpliwie, z całą pewnością, słusznie, nie mam pewności, moją wątpliwość budzi, nie znam w tej chwili odpowiedzi, nie zadawałem sobie wcześniej tego pytania, na pewno, naturalnie, niezawodnie, niechybnie, istotnie, bez wątpienia, na prawdę, rzeczywiście, jasne że, wiadomo, niewątpie, prawdopodobnie, przypuszczalnie, widocznie, możliwe, przypuszczam, wydaje mi się że.
Cytaty krótkie wplatamy zwykle w tekst, dłuższe umieszczamy w oddzielnych akapitach i wyróżniamy je znakami interpunkcyjnymi:
- ":" stawiamy przed cytatem,
- cały cytat bierzemy w cudzysłów (" "),
- w miejscach "," gdzie opuszczamy fragment tekstu stawiamy wielokropek w nawiasach (...),
- wielokropkiem kończymy cytat który nie jest końcem zdania.
Pisząc rozprawkę pamiętamy o
1. Ustalić, jaki problem jest zawarty w temacie, na jakie wątpliwości i pytania masz szukać odpowiedzi.
2. Zebrać jak najwięcej materiału rzeczowego, na podstawie którego możesz rozwiązać zagadnienie, wyciągnąć wnioski, uzasadnić racje, podać przykłady.
3. Pamiętaj o wybranej formie rozprawki (teza, argumenty, potwierdzenie tezy)
4. Ustalenie kolejności przytaczających argumentów, stosuj zasadę pradacji (stopniowania argumentów od najważniejszego do najmniej ważnego)
5. O trójdzielnej kompozycji (o akapitach w rozwinięciu - każdy argument w osobnym akapicie)
6. Spójności tekstu i podkreśleniu własnego zdania, stanowiska, stosuj słownictwo spajające tekst.
7. Wyrażaniu własnego zdania.
8. O wnioskowaniu, wyciąganiu wniosków.
9. Poprawności językowej i ortograficznej.
Hipoteza
uważam, twierdzę, myślę, sądzę, wydaje mi się
Teza
postaram się udowodnić moje zdanie, racje
Plan rozprawki
1. Wstęp:
a) nawiązanie do tematu
b) sformułowanie tezy lub hipotezy
2. Rozwinięcie:
a) argument pierwszy przykład
b) argument drugi przykład
c) argument trzeci przykład
d) wniosek
3. Zakończenie:
a) potwierdzenie tezy,
lub
b) sformułowanie tezy.