Układ nerwowy składa się z miliardów komórek nerwowych, znajdujących się w mózgu, rdzeniu kręgowym i nerwach. Układ ten stanowi złożoną sieć komunikacyjną, obejmującą całe ciało. Sygnały nerwowe, zwane impulsami, stale przebiegają do mózgu i rdzenia kręgowego oraz w przeciwnym kierunku. Odbierając, przetwarzając i wysyłając impulsy nerwowe, mózg pełni rolę ośrodka kontrolującego większość z funkcji ciała.
Rdzeń kręgowy i mózgowie tworzą razem układ ośrodkowy. Zbudowany z tkanki nerwowej, ok. 45 cm rdzeń kręgowy jest grubym jak palec słupem. Otaczają go, i tym samym ochraniają, kości zwane kręgami, składające się na kręgosłup. 31 par nerwów rdzeniowych, odchodzących z rdzenia kręgowego, to obwodowy układ nerwowy, czyli główne łącze między mózgowiem a resztą ciała.
Układ nerwowy można podzielić na dziesięć części:
1. Nerwy głowy
W głowie znajduje się najbardziej skomplikowany układ nerwów ciała. Nerwy połączone z mózgowiem, to nerwy czaszkowe. Jest ich 12 par i unerwiają narządy głowy. Nerwy połączone z rdzeniem kręgowym, to nerwy rdzeniowe i jest ich 31 par. Unerwiają one cały tułów oraz kończyny. Do nerwów głowy zaliczamy także nerw wzrokowy, który odbiera sygnały z czujników oka. Największą częścią mózgowia jest mózg. Stanowi ok. 80% jego masy. Dzieli się na dwie połowy – prawą i lewą półkulę mózgową. Każda półkula zbiera informacje i kieruje mięśniami przeciwległej do niej strony ciała. Mózg to także źródło inteligencji, pamięci, mowy i świadomości. Zewnętrzna warstwa mózgu, nazywana korą mózgową, układa się w liczne fałdy i szczeliny. Zbudowana jest z miliardów neuronów tworzących tzw. Istotę szarą. Wnętrze mózgu stanowi gruba istota biała, którą tworzą połączone włókna nerwowe. Najniższą częścią pnia mózgu, sąsiadującą z rdzeniem kręgowym jest rdzeń przedłużony. Ma zaledwie 2,5 cm długości. Tutaj krzyżują się włókna nerwowe, w wyniku czego półkule mózgu otrzymują informacje z przeciwległych połówek ciała. Rdzeń kręgowy kieruje także niektórymi ważnymi dla życia funkcjami, np. reguluje rytm pracy serca i ciśnienie krwi oraz ustala częstość i głębokość oddechów.
2. Nerwy szyi
Nerwy, które biegną z mózgowia i rdzenia kręgowego do wszystkich części ciała, tworzą obwodowy układ nerwowy, 8 par nerwów rdzeniowych szyi to nerwy szyjne. Unerwiają szyję, tył głowy, barki, ramiona, a także przeponę – płaski mięsień klatki piersiowej. Splot nerwów szyjnych unerwiających ramię, przedramię i rękę to splot ramienny.
3. Nerwy ramienia
Główne nerwy, które biegną przez bark do ramienia, to nerw promieniowy, pośrodkowy i łokciowy. Nerw promieniowy odbiera bodźce z tylnej części ramienia i ręki oraz unerwia mięśnie prostujące ramię, nadgarstek i palce. Nerw pośrodkowy unerwia skórę ręki oraz mięśnie zginające nadgarstek i palce, a także mięśnie obracające przedramię. Nerw łokciowy unerwia mięśnie kciuka i palców oraz odbiera bodźce z ręki.
4. Nerwy przedramienia
Nerwy unerwiające ramię biegną dalej w dół aż do dłoni. Unerwiają mięśnie przedramienia i przekazują sygnały wzbudzane przez bodźce działające na zakończenia nerwowe w skórze.
5. Nerwy dłoni
Nerwy biegnące do dłoni unerwiają mięśnie zginające i prostujące palce. Przekazują również impulsy z receptorów czuciowych skóry dłoni do rdzenia kręgowego.
6. Nerwy klatki piersiowej
Nerwy piersiowe, których jest 12 par, wychodzą z rdzenia kręgowego i biegną wokół klatki piersiowej, unerwiając mięśnie poruszające żebrami w czasie oddychania, mięśnie brzucha oraz skórę klatki piersiowej i brzucha.
7. Nerwy brzucha
Nerwy brzuszne to 11 par najniższych nerwów rdzeniowych, które dzielimy na nerwy lędźwiowe, krzyżowe i guziczne. Pięć par dużych nerwów unerwiających nogi, stopy, narządy płciowe i pośladki to nerwy krzyżowe.
Nerwy lędźwiowe unerwiają dolne części pleców oraz brzucha i jest ich 5 par.
8. Nerwy uda
Grupa nerwów, które biegną w dół z dolnego końca rdzenia kręgowego, a następnie rozgałęziają się, unerwiając udo. Głównymi mięśniami uda są nerw kulszowy i nerw udowy. Unerwiają mięśnie nogi i przekazują do rdzenia kręgowego impulsy z receptorów czuciowych skóry.
9. Nerwy podudzia.
Główne nerwy podudzia to nerw odpiszczelowy, nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny. Nerw piszczelowy unerwia mięśnie prostujące stopę i odbiera bodźce z tylnej części podudzia i stopy. Nerw odpiszczelowy odbiera bodźce ze skóry, a nerw strzałkowy wspólny unerwia mięśnie zginające stopę i odbiera bodźce z przedniej części podudzia.
10. Nerwy stopy
Biegną przez całą nogę do stopy, unerwiając mięśnie zginające i prostujące stopę i palce. Odbierają również informacje z receptorów czuciowych skóry stopy. Informacje te są następnie przekazywane do rdzenia kręgowego i mózgowia, które tworzą ośrodkowy układ nerwowy.