Azja - najważniejsze informacje

Azja jest największym ze wszystkich kontynentów.
Zajmuje ponad 44 mln km kwadratowych co stanowi około 30% wszystkich lądów na Ziemi. Nie licząc części wysp wszystkich lądów na Ziemi. Nie licząc części wysp Archipelagu Malajskiego, kontynent położony jest na półkuli północnej oraz – z wyjątkiem Półwyspu Czukockiego – na półkuli wschodniej.

Budowa geologiczna

Przeważająca część Azji leży na ogromnej płycie litosfery, zwanej płytą eurazjatycką. Od południa napierają na nią mniejsze płyty, powodując wypiętrzanie się gór fałdowych, które ciągną się od Azji Mniejszej po Półwysep Indochiński (m.in.: Kaukaz, Hindukusz i Himalaje).
Na mapie obok obszar ten oznaczono kolorem czerwonym. Wypiętrzaniu gór towarzyszą trzęsienia ziemi. Wschodnia i południowo-wschodnia krawędź płyty eurazjatyckiej to strefa subdukcji, czyli podsuwania płyty oceanicznej pod kontynentalną. Występują w niej silne trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów.

Wyżyna Tybetańska jest najwyżej wzniesioną wyżyną świata (średnia wysokość 4500–5000 m n.p.m.). Mają na niej źródła wielkie rzeki Azji: Jangcy, Mekong, Indus, Brahmaputra. Wyżyna została wydźwignięta w czasie fałdowania Himalajów. Kontynent azjatycki cechuje się bardzo urozmaiconą rzeźbą powierzchni. Znajdują się tam najwyższe na świecie góry – Himalaje, najgłębsza depresja
(Morze Martwe), najwyżej wyniesiona wyżyna (Wyżyna Tybetańska) oraz rozlegle niziny (np. Nizina Zachodniosyberyjska) i kotliny (np. Kotlina Kaszgarska).

Największa zanotowana amplituda temperatury powietrza: Wierchojańsk (105C)
Najgłębsze jezioro: Bajkał (1620 m)
Największe jezioro: Morze Kaspijskie (ok. 400 tys. km kwadratowych)
Najgłębsza depresja: Morze Martwe (405 m p.p.m.
Największy półwysep: Półwysep Arabski (około 2,8 mln km kwadratowych)
Najwyższe góry: Himalaje (Mount Everest, 8848 m n.p.m.)
Największa roczna suma opadów atmosferycznych: 23 000 mm - Czerapuńdżi (Ćerapundźi) w Indiach.
Największa zatoka: Zatoka Bengalska (około 400 tys. Km kwadratowych)
Największy archipelag: Archipelag Malajski (około 2 mln km kwadratowych)

Ogromna powierzchnia kontynentu oraz znaczna rozciągłość południkowa powodują, że na obszarze Azji występują wszystkie strefy klimatyczne. W ich obrębie wyróżnia się wiele odmian klimatu.

Poszczególnym strefom klimatycznym odpowiadają charakterystyczne strefy roślinne.

Rozciągłość południkowa – odległość między skrajnymi punktami – północnym i południowym jakiegoś obszaru (np. kraju, kontynentu) mierzona wzdłuż południka geograficznego.

Rozciągłość równoleżnikowa- – odległość między skrajnymi punktami wschodnim i zachodnim jakiegoś obszaru (np. kraju lub kontynentu) mierzona wzdłuż równoleżnika geograficznego

Obszar bezodpływowy – obszar z którego wody powierzchniowe nie odpływają wszczechoceanu. Często w najniżej części takiego obszaru tworzy się jezioro lub mokradło

Zlewisko – obszar z którego wody do tego samego zbiornika wodnego (morza, oceanu)

Lodowce Azji: Sjaczen 75 km pasmo górskie Karakoum, Fedczenki 77km pasmo górskie: Pamir

Większość dużych rzek Azji ma źródła w górach i na wyżynach położonych w środkowej części kontynentu. Zwykle są one zasobne w wodę. Rzeki płynące na obszarach o klimacie monsunowym mają najwyższe stany wody latem. Natomiast na wielkich rzekach Syberii, która położona jest w zasięgu klimatu umiarkowanego chłodnego kontynentalnego i subpolarnego, najwyższe stany wody pojawiają się późną wiosną – w czasie roztopów śniegu. Na najsuchszych obszarach Azji, znajdujących się w zasięgu klimatu zwrotnikowego suchego (np. na Półwyspie Arabskim), nie występują rzeki stałe. Wnętrze kontynentu oraz niziny wokół Morza Kaspijskiego to rozległy obszar bezodpływowy