1) Przyczyny kryzysu polski w końcu XVIII w.:
- wzrost siły państw sąsiednich (Rosja, Prusy, Austria)
- wdrożenie zasady "liberum veto", słabość i rozwiązywanie sejmu
- wojny we wcześniejszym wieku
2) Osiągnięcia Stanisława Augusta Poniatowskiego:
- przyczynił się do rozwoju kultury (wprowadzenie Obiadów czwartkowych)
- przyczynił się do rozwoju sztuki (przebudowa łazienek i zamku królewskiego)
- przyczynił się do rozwoju szkolnictwa (wprowadzenie Komisji Edukacji Narodowej)
- był zbyt uległy Rosji
3) Postanowienia Konstytucji 3- ego maja:
- zniesienie "liberum veto"
- powrót do dziedziczenia tronu
- poprawa sytuacji mieszczan i chłopów
- utwierdzenie związków Polski i Litwy
4) Wynalazki XIX wieku i twórcy:
- telefon został wynaleziony przez Alexsandra Grahama Bella w 1876 r.
- żarówka elektryczna została wynaleziona przez Tomasza Edisina w 1879 r.
- samolot został wynaleziony przez braci Wright w 1903 r.
- roentgen został wynaleziony przez Wilhelma Roentgena
- szczepionka przeciwko wściekliźnie i cholerze drobiu została wynaleziona przez Ludwika Pasteura
- polon i rad zostały wynalezione przez Marię Skłdowską- Curie i jej męża Piotra
- w XIX stuleciu zostały wynalezione również: radio, lodówka, ruchome schody, winda, barometr i lornetka.
5) Zabory Polski:
- zabór rosyjski:
Rolnictwo było na niskim poziomie. Nastąpił rozwój przemysłu włókienniczego, metalowego, hutniczego i górniczego. Miasta bardzo szybko się rozwijały (Warszawa, Kalisz, Łódź i Sosnowiec). Właściciele nie dbali o pracowników, których los był bardzo ciężki.
- zabór austriacki (Galicja):
Była zacofana pod względem gospodarczym (zakłady przemysłowe i rolnictwo). Już w połowie XIX wieku przeprowadzono uwłaszczenie. Chłopi mieli bardzo małe ziemie. Budowano domy z drewna, a sieć linii kolejowych i drogi były w kiepskim stanie. Ludzie emigrowali m.in. do Stanów Zjednoczonych. Władze Austriackie pozwalały na rozwój polskiej kutry i sztuki, posługiwanie się językiem ojczystym i działalność niektórych uniwersytetów.
- zabór pruski:
Władze pruskie dbały o rozwój gospodarczy. Przeprowadziły wiele zmian w przemyśle, rolnictwie i handlu. Rolnicy zaczęli stosować płodozmian, maszyny rolnicze i nawozy sztuczne. Była bardzo rozwinięta sieć dróg i linii kolejowych. Zaczęto budować domy z cegieł. Założono wiele nowych szkół. Czytywano więcej książek i gazet.
6) Legiony Polskie zostały utworzone, aby wesprzeć siły zbrojne Francuzów, w 1797 r.
To wojska składające się z polskich emigrantów, działające we Włoszech. Dowódcą Legionów Polskich został Jan Henryk Dąbrowski. Józef Wybicki napisał Pieśń Legionów Polskich we Włoszech.
7) Powstania:
| POWSTANIE | listopadowe | styczniowe | krakowskie | Wiosna Ludów |
|---|---|---|---|---|
| DATA: | 1830 r. | 1863 r. | 1846 r. | 1848 r. |
| ZABÓR: | rosyjski | rosyjski | austriacki | austriacki, pruski |
NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIE LUB FAKT:
listopadowe - bitwa pod Grochowem
styczniowe - obrona Warszawy
styczniowe - walki miały charakter partyzancki
Wiosna Ludów - bardzo szybko stłumione
8) Metody walki z zaborcą:
- strajki (strajk dzieci wrzesińskich)
- polscy artyści (Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki i Fryderyk Chopin) udawali się na emigracje, gdzie mogli swobodnie tworzyć
- praca organiczna (Bolesław Prus: lalka i Eliza Orzeszkowa: Nad Niemnem, Henryk Sienkiewicz: Quo Vadis i Stanisław Wyspiański: Wesele)
- Jan Matejka na swoich obrazach przedstawił wiele doniosłych wydarzeń z dziejów Polski (namalował m.in. "Bitwa pod Grunwaldem")
- Stanisław Moniuszko (jego opery m.in. "Halka" i "Straszny dwór")
- Michał Drzymała walczył z zaborcą zamieszkując w przyczepie
9) Daty:
1772 - pierwszy rozbiór polski (Rosja, Austria, Prusy)
1791 - konstytucja 3- ego maja
1793 - drugi rozbiór polski (Rosja, Prusy)
1794 - powstanie Kościuszkowskie, bitwa pod Racławicami
1795 - trzeci rozbiór, polska znika (Rosja, Austria, Prusy)
1797 - powołanie Legionów Polskich
1848"1849 - Wiosna Lodów
10) Postacie:
Tadeusz Rejtan - własnym ciałem zagrodził wejście do sali obrad
Tadeusz Kościuszko - dowódca powstania Kościuszkowskiego, brał udział w walce o niepodległość Stanów Zjednoczonych
Jan Kiliński - lud pod wodzą Jana Kilińskiego zmusił wojska rosyjskie do opuszczenia stolicy
J. Henryk Dąbrowski - dowódca Legionów Polskich
Michał Drzymała - walczył z zaborcą zamieszkując w przyczepie
11) Wyjaśnienia pojęć:
Komisja Edukacji Narodowej - ministerstwo oświaty (przejęło nadzór nad szkołami jezuitów)
Obiady czwartkowe - spotkania najwybitniejszych Polaków doby oświecenia
kosynier - chłop uzbrojony w pionowo osadzoną kosę
fabryka - nowo powstały zakład (po przewrocie przemysłowym)
proletariat - robotnicy
burżuazja - właściciela hut, kopalń, banków i przedsiębiorstw handlowych
urbanizacja - zjawisko rozwoju miast
uwłaszczenie - nadanie chłopom szereg praw (użytkowana ziemia staje się ich)
Legiony Polskie we Włoszech - wojska złożone z polskich uchodźców
germanizacja - wynaradawianie Polaków prowadzone przez Niemców
rusyfikacja - wynaradawianie Polaków prowadzone przez Rosjan.