Wielkie idee europejskich myślicieli oświeceniowych i omów ich echa w wybranych dziełach literatury polskiej XVIII wieku. (Wolter, Rousseau, Diderot)

Wolter – właściwie Francois Maria Arouet – zajmuje w filozofii i literaturze francuskiej czołowe miejsce. Jest typowym reprezentantem epoki, wybitną, intelektualną jednostką, głosi swobodę przekonań, racjonalizm, (choć nie ateizm), potrzebę dążenia do szczęścia i do dobrobytu.
Wpływ myśli Woltera na epokę był tak duży, że utworzono nawet pojęcie wolterianizmu – która to nazwa obejmowała wszelakie tendencje w literaturze, filozofii, publicystyce ukształtowane pod wpływem poglądów Woltera. Oprócz poglądów, wolterianizm to także formy wypowiedzi (np. powiastka filozoficzna) używane przez myśliciela i rozpowszechnione wśród ludzi pióra. To także wolterowski typ osobowości – człowieka wolnomyśliciela, odważnie głoszącego swoje poglądy.
Wyraźna aprobata dla poglądów francuskiego pisarza i myśliciela była w polskim oświeceniu dość rzadka (pojawiła się np. w twórczości Jakuba Jasińskiego czy Trembeckiego).

Jan Jakub Rousseau uważany jest za europejskiego ojca sentymentalizmu. Nazwa nurtu pochodzi od powieści Lawrence’a Sterne’a pt. „Podróż sentymentalna”. Ten nurt jest bardziej „uczuciowy”, nastawiony na wnętrze człowieka, na jego indywidualizm niż na cele publiczne i polityczne. Literatura ma ukazywać wewnętrzne życie człowieka, kształtować więzi międzyludzkie, ukazywać, jakie konflikty i napięcia przeżywa człowiek, gdy odszedł od natury w stronę cywilizacji. Gatunki typowe dla tego nurtu to sielanka, wiersze i powieść sentymentalna.
Głównym przedstawicielem polskiego sentymentalizmu jest Franciszek Karpiński, inni to Salezy Jezierski, Stanisław Bogusławski, Jakub Jasieński.
Denis Diderot – był jednym z najwybitniejszych filozofów oświecenia francuskiego, zwolennikiem materializmu i deizmu, eseistą, krytykiem sztuki i literatury, komediopisarzem i autorem powieści; był też głównym redaktorem „Encyklopedii”, której poświęcił 27 lat życia.
W swojej powieści „Kubuś Fatalista i jego pan” zawarł ogół przemyśleń dotyczących takich problemów jak: wolna wola człowieka, rola przypadku w życiu ludzkim, zagadnienia miłości i – przede wszystkim – teorię predestynacji. Tytułowy Kubuś jest wyznawcą fatalizmu, wierzy, co często podkreśla, w scenariusz odgórnie ustalony, który człowiek w swoim życiu tylko realizuje. Wszystko jest już ustalone: czy koń złamie nogę czy tylko się potknie, czy spotka człowieka radość czy cierpienie. Oto hasło fatalizmu i zarazem zagadnienie filozoficzne: „Kroczmy w ciemnościach pod tym, co zapisane na górze”.