Starożytny Rzym

Otóż Rzym wedle legendy założony został w 753 r. p.n.e. Pierwsze dwa wieki istnienia upłynęły pod rządami etruskich królów. Schyłek monarchii datuje się na rok 509 p.n.e., kiedy to doszło do buntu arystokracji i wygnania ostatniego króla - Tarkwiniusza Pysznego. Niemałą w tym rolę odegrał Lucjusz Iunius Brutus. Od tego wydarzenia w Rzymie ustanowiono nowy ustrój - republikę arystokratyczną. Res publika, czyli "rzecz publiczna", "rzecz pospolita" to ustrój oparty na rządach wybieranych przez ogół obywateli urzędników. Urzędnicy ci, wybierani są na określony okres czasu, tzw. kadencję, są również odpowiedzialni za prowadzoną przez siebie politykę przed ciałami ustawodawczymi. W republice rzymskiej władza spoczywała w rękach dwóch konsulów, wybieranych na okres jednego roku przez zgromadzenie ludowe. W zasadzie prawa polityczne należały pierwotnie do grupy społecznej patrycjuszy, którzy skupiali w swych rękach większości ziemi uprawnej. W takiej sytuacji niższa grupa społeczna - plebejusze - podniosła w 494 r. p.n.e. bunt, który stał się początkiem wielowiekowej walki plebsu o zrównanie w prawach z patrycjatem. Już podczas pierwszego buntu plebejusze uzyskali prawo powoływania specjalnego urzędnika, reprezentującego interesy plebsu - trybuna ludowego. Trybun miał prawo veta wobec wszystkich niekorzystnych dla ludu uchwał senatu. Stopniowo plebejusze uzyskali dostęp do wszystkich urzędów oraz kolegiów kapłańskich, czego ostatnim aktem było uznanie w 367r. p.n.e., prawa do piastowania przez plebs urzędu konsula. W republice rzymskiej obowiązywało spisane około 450r. p.n.e. prawo XII tablic, które legło u podstaw wszystkich późniejszych systemów prawnych. Oficjalnie władzę w republikańskim Rzymie inspirował lud, a swoją wolę wyrażał na zgromadzeniach ludowych. Zgromadzenie przyjmowało lub odrzucało uchwały senatu, wybierano najważniejszych urzędników państwowych. Wszystkie niemal urzędy były kolegialne i jednoroczne. Wyjątkiem od reguły były urzędy cenzorów i dyktatora. Cenzorów było dwóch i sprawowali urząd przez 5-cio letnią kadencję. W ich kompetencjach leżało przeprowadzanie spisu obywateli według klas majątkowych, sporządzanie listy senatorów oraz czuwanie nad moralnością obywateli. Dyktator był wybierany w nadzwyczajnych sytuacjach zagrożenia państwa na okres 6 miesięcy. Dyktatora wybierał senat i przez okres sprawowania funkcji skupiał w swoich rękach pełnię władzy. Do obowiązków konsulów należała troska o władzę wykonawczą, którą sprawowali. W ich rękach była też władza wojskowa oraz dbanie o życie religijne państwa. Zastępcami konsulów byli pretorzy, których podstawowym obowiązkiem była troska o porządek prawny w państwie. Ważnej jest Mateuszu, że najistotniejszą jednak rolę w ustroju republikańskiego Rzymu odgrywał senat, w skład, którego wchodziło 300 członków, byłych urzędników. Godność senatorska była dożywotnia, co przy jednorocznych kadencjach większości urzędów rzymskich było gwarantem ciągłości władzy. Teoretycznie konsul zwracał się do senatu z prośbą o radę, jednak w praktyce nie mógł zrobić niczego wbrew stanowisku senatu. To senat decydował o wojnie i pokoju, budżecie państwa oraz polityce zagranicznej i właściwie sprawował faktyczną władzę w republice rzymskiej. W II wieku p.n.e. republika pogrążyła się w kryzysie społeczno-politycznym. Wskutek znacznego powiększenia terytorium państwa system polityczny republiki stał się po prostu niewygodny. Prócz tego pojawiły się silne napięcia społeczne, szczególnie żądano reformy agrarnej. Próbę przeprowadzenia takiej reformy podjęli się bracia Grakchowie, jednak ich działania zakończyły się całkowitą klęską. Rozpoczął się okres tzw. "rewolucji rzymskiej", która trwała aż do 27r. p.n.e., a jej ostatecznym efektem była likwidacja ustroju republikańskiego i zastąpienie go monarchicznym cesarstwem. Niemałą rolę w upadku republik odegrał Gajusz Juliusz Cezar, przeciwnik senatu, który ogłosił się dyktatorem, zwycięzca wojny domowej z lat 49-45 p.n.e. Cezar został zamordowany w wyniku spisku 15 marca 44 r. p.n.e., jednak przemiany ustrojowe były już nieuniknione i nawet śmierć dyktatora nie mogła ich powstrzymać. Po usunięciu Cezara rozpętała się wojna o przejęcie władzy po zamordowanym, którą wygrał spokrewniony z Cezarem Gajusz Oktawiusz, który po przyjęciu jedno władztwa przyjął imię Oktawiana Augusta