Charakterystyka Gustawa "Dziady" cz. IV.

Jednym z dwóch głównych bohaterów czwartej części dziadów Mickiewicza jest Gustaw. Jest on uczniem księdza, który uważał go za jednego z najlepszych, traktował go jak własnego syna. Klecha podsuwał mu do czytania dzieła wielkich romantycznych mistrzów. Dzięki temu Gustaw stał się gorącym zwolennikiem romantyzmu. Młody mężczyzna był przeświadczony o tym że miłość o której czytał w powieściach jest właśnie prawdziwym uczuciem i takiego szukał.

W początkowej części dramatu poznajemy księdza, który z życzliwością przyjmuje pustelnika którego uważa za obłąkanego. Przychodzi on w ciemną noc wydawał się zziębnięty, strudzony długą drogą którą zapewne przebył. Sprawia wrażenie wyczerpanego, znużonego. Ubiór pustelnika jest w opłakanym stanie – składa się on z różnych strzępków materiałów. Na jego twarzy znajdują się liście i trawa. Owy wygląd tak rozśmiesza dzieci, że zaczynają się z niego śmiać przyrównując go do stracha na wróble.

Ksiądz nie umie zrozumieć Gustawa przez co ten patrzy na niego jak gdyby postradał zmysły, uważał go za obłąkanego. Nie wie jednak, że to określone cechy charakteru – nadmierna wrażliwość, wybujała uczuciowość oraz skrajny indywidualizm doprowadziły go do tego stanu. Młody mężczyzna objawia się nam jako typowo romantyczny bohater. Za młodu zaczytywał się w romantycznych utworach dzięki czemu ukierunkował myślenie o świecie, uwrażliwił się. Młody Gustaw idealizował świat, a zwłaszcza miłość. Uczucie owo traktował jako niemal boską, mistyczną więź pomiędzy kochającymi się osobami. Takie postrzeganie otaczającego świata nie znalazło jednak odzwierciedlenia w rzeczywistości. Wybranka jego serca odtrąciła go i poślubiła innego mężczyznę, kierując się względami obyczajowymi i majątkowymi. Gustaw nigdy nie pogodził się z tym. Popadł w obłęd, ciągle rozpamiętując spotkania z ukochaną, w końcu popełnił samobójstwo. Po śmierci powraca jako upiór, by jako karę za pogwałcenie praw boskich i naturalnych (odebranie sobie życia) na nowo odgrywać misterium nieodwzajemnionej miłości, zdrady, żalu, śmierci. W drugiej godzinie przeklina swą ukochaną:
„Kobieto! Ty puchu marny! Ty wietrzna istoto!
Postaci twojej zazdroszczą anieli,
A duszę gorszą masz, gorszą niżeli!...”
Wizyta Gustawa u Księdza pozwala mu opowiedzieć swoją historię, dać upust nagromadzonemu żalowi, złości, smutkowi. Początkowo czyni to w sposób spokojny, pewny siebie, uporządkowany. Stopniowo dochodzą jednak u niego do głosu silne emocje. W końcowych scenach dramatu wzburzony Gustaw przebija się sztyletem. Uważa że miłość stała się dla niego przekleństwem
„Kto miłości nie zna, ten żyje szczęśliwy,
I noc ma spokojną, i dzień nietęskliwy”

Gustaw jako bohater romantyczny jest rozdarty pomiędzy miłością a cierpieniem z nią związanym. Popełnia samobójstwo z miłości. Nie morze pojąć jak ukochana może woleć luksusy od prawdziwej i szczerej miłości. Rany na jego duszy są tak wielkie że nie może zapomnieć o tym co się stało i żyć dalej.