Monografia Karkonoskiego Parku Narodowego

KARKONOSKI PARK NARODOWY - PODSTAWOWE DANE

HISTORIA

Wyjątkowość i przyrodnicze walory Karkonoszy (a więc ich budowa geologiczna, doskonale widoczne elementy rzeźby lodowcowej, świat roślinny i zwierzęcy) sprawiły, że już w 1933 roku utworzono w nich pierwsze rezerwaty przyrody: Śnieżne Kotły, Czarny Kocioł, Kocioł Łomniczki oraz Kotły Małego i Wielkiego Stawu. Po II wojnie światowej zaczęto czynić starania w celu utworzenia parku narodowego. Profesorowie z Uniwersytetu Poznańskiego i Uniwersytetu Wrocławskiego jako pierwsi podjęli kroki, aby zrealizować zamierzony cel. Po kilkunastu latach przygotowań i uzgodnień 16 stycznia 1959 r. został utworzony Karkonoski Park Narodowy. W 1993 r. stał się on częścią przygranicznego Światowego Rezerwatu Biosfery UNESCO.

TURYSTYKA

Najbardziej atrakcyjną porą wędrówek po Karkonoszach jest okres od połowy maja do połowy października. Zwolennikom turystyki pieszej, rowerowej i narciarskiej udostępnionych jest 112 km znakowanych szlaków turystycznych, w tym osiem szlaków dostępnych również dla rowerzystów i osiem oznaczonych ścieżek przyrodniczych po najciekawszych miejscach w Karkonoszach. Dla narciarstwa zjazdowego wytyczonych zostało 8 nartostrad, funkcjonuje również 10 wyciągów narciarskich. Ruch turystyczny obsługuje 12 schronisk turystycznych oferujących noclegi i wyżywienie.
Warte zobaczenia i najczęściej odwiedzane atrakcje turystyczne na terenie KPN to niewątpliwie jego dwie enklawy, czyli Góra Chojnik oraz Wodospad Szklarski.

Wodospad Szklarski jest drugim co do wysokości wodospadem w polskich Karkonoszach. Leży w malowniczym wąwozie wśród pięknego lasu mieszanego. Ze względu na swe położenie (obok drogi krajowej 3) jest najczęściej odwiedzanym wodospadem w Karkonoszach. Jego charakterystyczną cechą są wody spadające szeroką kaskadą, charakterystycznie zwężające się ku dołowi i skręcające spiralnie. Ciekawostka: w XIX wieku Towarzystwo Karkonoskie postanowiło wybudować ponad wodospadem śluzę, której otwarcie miało za zadanie wywoływać efektowny spadek wody.

Góra Chojnik, o wysokości 627 m n.p.m., jest objęta rezerwatem przyrody. Na jej szczycie niegdyś znajdował się zamek - od 1675 roku, kiedy to spłonął w wyniku uderzenia pioruna, możemy zwiedzać jedynie jego ruiny. Ich wizerunek, wznoszących się dumnie na skałach, Karkonoski Park Narodowy przyjął jako swój symbol. W zamku można zobaczyć: bramę z mostem zwodzonym, dziedziniec, pręgierz i ściany komnat dla służby. Stoi tam również wieża, z której roztacza się piękny widok na Kotlinę Jeleniogórską.

Z zamkiem związana jest legenda o pięknej księżniczce Kunegundzie, która starającym się o jej rękę kazała konno i w pełnym rynsztunku objeżdżać mury zamkowe. Co mądrzejsi rezygnowali, a wszyscy, którzy odważyli się spróbować ginęli w przepaści. Od jej imienia została nazwana Ścieżka Kunegundy, znajdująca się na szlaku prowadzącym do Piekielnej Doliny (to właśnie tam mieli ginąć nieszczęśni rycerze).

U podnóża północnych zboczy Góry Chojnik znajduje się grupa granitowych skałek, czyli tzw. zbójeckie skały oraz dwie niewielkie jaskinie: Dziurawy Kamień i Jaskinia Zbójecka, które również są częstym celem turystów.

FLORA I FAUNA

Pod względem florystycznym Karkonoski Park Narodowy charakteryzuje się roślinnością o układzie piętrowym. W reglu dolnym (400-800 m n.p.m.) prym wiodą lasy świerkowe wprowadzone sztucznie na ten teren przez człowieka w XIX i XX w. W okolicach zamku Chojnik, Zachełmia i Przesieki zachowały się fragmenty pierwotnych karkonoskich lasów bukowo-jodłowych. Naturalnie występujący świerk oraz nieco urozmaicające krajobraz jawory i jarzębiny porastają karkonoskie zbocza do wysokości 1300-1400 m (regiel górny). Piętro subalpejskie jest najbogatsze florystycznie i najbardziej zróżnicowane pod względem zbiorowisk roślinnych. Dominują tu zarośla kosodrzewiny ? rozpoznawalny symbol Karkonoszy. Oprócz kosówki występują także ziołorośla, krzewy z wierzbą lapońską i śląską, brzozą śląską i karpacką oraz czeremchą skalną. Typowe dla znacznie wyższych gór piętro alpejskie obejmuje w Karkonoszach głównie szczyty Śnieżki i Wielkiego Szyszaka.

Elementem charakterystycznym dla Karkonoszy jest roślinność źródliskowa i torfowiskowa. W piętrze regla górnego i subalpejskim spotykamy dwa rodzaje torfowisk ? torfowiska wiszące, rozwijające się na zboczach w obrębie piętra kosodrzewiny i górnoreglowych borów świerkowych oraz wierzchowinowe torfowiska wysokie powstałe na płaskich powierzchniach zrównań w okolicach Śnieżki i Szrenicy.

Flora polskich Karkonoszy liczy ok. 650 gatunków roślin naczyniowych, 450 gatunków mszaków i 400 gatunków porostów. O ogromnej wartości świadczy występowanie gatunków chronionych (ok. 40 gatunków), a także reliktów i endemitów (skalnica bazaltowa, dzwonek karkonoski, jarząb sudecki). Wiele taksonów ma tu jedyne lub jedno z nielicznych stanowisk w kraju.

W Parku występuje wiele gatunków zwierząt leśnych Kręgowce niższe to 4 gatunki ryb (m.in. pstrąg potokowy), 5 gatunków gadów (jaszczurki: żyworodna i zwinka oraz padalec, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata) i płazy (traszki, ropuchy i żaba trawna). Występuje ok. 40 gatunków ssaków, m. in. bobry i sarny, lisy oraz 16 gatunków nietoperzy. Ciekawostką Parku jest muflon introdukowany na początku XX wieku z Korsyki. Oprócz niego z fauny do gatunków rzadkich zaliczyć trzeba ryjówkę górską i siewkę górską. Ponadto żyje tu 90 gatunków ptaków, między innymi włochatka, sóweczka, cietrzew, głuszec, drozd obrożny, płochacz halny.

W parku ochronie podlegają najcenniejsze przyrodniczo i najpiękniejsze krajobrazowo tereny: torfowiska wysokie, zarośla kosówki, gołoborza, kotły polodowcowe - wypełnione niekiedy stawami, zbiorowiska traworośli, ziołorośli, borówczysk.

EDUKACJA

W Karkonoskim Parku Narodowym znajduje się Centrum Informacyjne KPN ? Domek Myśliwski. Dla zwiedzających udostępnione jest także Karkonoskie Centrum Edukacji Ekologicznej w Szklarskiej Porębie oraz Muzeum Przyrodnicze KPN - wystawa stała obejmuje działy: ochrona przyrody w Polsce, geologia Sudetów Zachodnich, flora i fauna Karkonoszy oraz alpinarium - rośliny Karkonoszy. W Muzeum prezentowane są także ekspozycje czasowe, związane tematycznie z obszarem Karkonoszy.
Formami edukacji biernej realizowanymi w KPN są publikacje, filmy, prezentacje, wystawy fotograficzne i plastyczne, tablice i pulpity informacyjne. Park organizuje także m. in. ścieżki i wycieczki dydaktyczne, warsztaty dla dzieci, młodzieży i nauczycieli, szkolenia dla przewodników turystycznych i GOPR oraz badania terenowe dla uczniów przygotowujących prace na olimpiady biologiczne i uczestników programu czynnej ochrony płazów.

BADANIA NAUKOWE

Karkonoski Park Narodowy stanowi swoiste laboratorium przyrody. Tereny objęte ochroną ścisłą nie podlegały ingerencji człowieka od ponad czterdziestu lat. Naukowcom daje to możliwość obserwowania naturalnych procesów w ekosystemach oraz śledzenia ich zmian. Ten przyrodniczo niepowtarzalny obszar jest obecnie poligonem badań wielu instytucji naukowych. Co roku w Karkonoszach realizowanych jest kilkadziesiąt tematów badawczych. Badania przyczyniają się do powiększania zasobów wiedzy na temat przyrody tych gór, co pracownikom Karkonoskiego Parku Narodowego pozwala lepiej zaplanować strategię ochrony ekosystemów Parku.

Obecnie w Karkonoskim Parku Narodowym trwają prace nad przygotowaniem długoterminowego programu badań naukowych i monitoringu. W pracach uczestniczą zarówno pracownicy Parku, jak i przedstawiciele Rady Naukowej KPN.

DOKUMENTY

Karkonoskiego Parku Narodowego dotyczą:
> Ustawa o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku
> Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 14 maja 1996 r. ? unieważniało ono rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 16 stycznia 1959 r. w sprawie utworzenia Karkonoskiego Parku Narodowego (za wyjątkiem punktu mówiącego o utworzeniu park
> Zarządzenie ministra środowiska z dnia 28 stycznia 2008 r. - opisuje ono zadania ochronne dla Karkonoskiego Parku Narodowego