Pozytywizm - główne idee i założenia.

?Zejść na ziemię?. Kampania propagandowo-programowa pozytywistów.

POZYTYWIZM W POLSCE:
1863-1864 ? umowna data pozytywizmu w Polsce. Nową epokę rozpoczyna kolejna klęska powstania (powstanie styczniowe).
1891 ? wydanie pierwszego tomu poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Aleksander Świętochowski, Piotr Chmielowski, Bolesław Prus, Henryk Sienkiewicz, Eliza Orzeszkowa, Maria Konopnicka to twórcy związani z kampanię propagandową pozytywizmu. Dostrzegali oni fatalną sytuację polityczną i społeczną. Stad postulaty, które wysunęli będą radykalnie odmienne od romantycznych idei.

GŁÓWNE IDEE POZYTYWIZMU:

PRACA ORGANICZNA ? idea, która zakłada, że społeczeństwo to żywy organizm, zatem, jeżeli jeden z członków tego organizmu jest chory ? źle funkcjonuje całość. Ta idea odwoływała się do współpracy wszystkich warstw społecznych w imię dobra ogółu.

PRACA U PODSTAW ? praca dla ludu, idea pracy z najbiedniejszą częścią społeczeństwa. Zakładała m.in. walkę z analfabetyzmem, brakiem świadomości patriotycznej, brakiem higieny, lukami w edukacji.

UTYLITARYZM ? użyteczność społeczna. Idea ta zakłada, że wszystkie wytwory, dzieła człowieka powinny służyć społeczeństwu, powinny być praktyczne.

DETERMNINIZM ? zakłada, że człowiek jest uzależniony od czynników zewnętrznych, to znaczy, że na życie człowieka wpływ mają inni ludzie, środowisko, sytuacja polityczna i społeczna.

EWOLUCJONIZM ? idea Karola Darwina, która zakłada, że wszystkie formy bytu podlegają prawu ewolucji, czyli nieustannej przemiany w rozwoju. Zakłada systematyczne doskonalenie się.

SCJENTYZM ? zaufanie do nauki, do wiedzy rzetelnej, przede wszystkim do nauk przyrodniczych. Człowiek jest nieodłączną częścią przyrody.

ASYMILACJA ŻYDÓW ? postulat przystosowania Żydów do kultury polskiej przy zachowaniu odrębności wyznaniowej.

EMANCYPACJA KOBIET ? walka o prawa kobiet.

REALIZM ? kierunek, który w latach 30. XIX wieku zyskał popularność we Francji. Realiści zakładali, że literatura oraz sztuka powinny być odbiciem rzeczywistości. Wykorzystywali starożytną estetykę mimetyczną. Realizm najpełniej przejawiał się w formach prozatorskich. Powieści realistyczne prezentowały panoramę społeczną (podział klasowy), a także typowego bohatera. Świat przedstawiony przypominał realia tamtych czasów, autorzy dbali o prawdopodobieństwo zachowując autentyczność np. nazw ulic, krain geograficznych. Prezentowane wydarzenia związane są z autentycznymi faktami historycznymi, stąd mnogość dat, a nawet opisy scen batalistycznych lub postaci historycznych. Bohater ocenia rzeczywistość z punktu widzenia moralności przeciętnego czytelnika. Pisarz stosuje indywidualizację językową w celu wrażenia autentyczności.

NATURALIZM ? zakładał, że człowiek jest częścią przyrody i podlega tym samym, co ona, prawom. Głównym hasłem była walka o byt. Człowiek kieruje się tymi samymi, co zwierzęta, instynktami. Powieść naturalistyczna prezentuje środowisko robotnicze przeżarte nędzą i chorobami. Naturaliści wnikliwie badają fragment rzeczywistości i dochodzą do pesymistycznych wniosków. Człowiek kieruje się w życiu instynktami, walczy o byt często nie zważając na innych, jest to tzw. człowiek fizjologiczny. Rzeczywistość chora, kaleka, zniekształcona biedą to często obraz powieści naturalistycznej. Naturaliści prezentują świat subiektywnie wybierając jego ciemniejsze strony.

Pozytywistyczny program najłatwiej można było wyrazić w formach prozatorskich lub na łamach czasopism, dlatego literatura starała się wyeliminować poezję jako mało pożyteczną.