Scharakteryzuj nurty poezji barokowej - wykorzystaj twórczość Jana Andrzeja Morsztyna, Daniela Naborowskiego i Wacława Potockiego

W pewnym uproszczeniu mówimy, że w literaturze polskiego baroku zaistniały dwa ważne, podstawowe nurty. Pierwszy - nurt dworski - rozwijający się na dworach magnackich i królewskim; drugi to nurt ziemiański (sarmacki) - charakterystyczny dla szlacheckich dworków ziemiańskich, odległych od miast, tętniących własnym życiem, kultywującym własne tradycje.

Nurt dworski reprezentują: Jan Andrzej Morsztyn i Daniel Naborowski. Ten typ literatury uprawiany był na wzór europejski, zwłaszcza modna stała się poezja włoskiego Marina, którego naśladowali także polscy poeci. Poezja dworska miała więc zaskakiwać odbiorcę, dowodzić mistrzostwa autora, wreszcie - bawić i uatrakcyjniać uczty i rozmaite dworskie spotkania. Był to nurt kosmopolityczny, czyli czerpiący z wzorów zachodnich, im składający uznanie, a z niechęcią odnoszący się do rodzimych, polskich tradycji.

Nurt ziemiański - sarmacki - opanował polskie szlachecki dworki. Zwany jest także swojskim, bo ta właśnie literatura, odmiennie niż nurt dworski, przykładała ogromną wagę do rodzimych tradycji, wręcz tworzyła własną szlachecką ideologię i swój polski rodowód uznawała za najwyższy. Twórcami tego nurtu są: Wacław Potocki, Jan Chryzostom Pasek. Nurt ten nazywa się także sarmackim od słynnej teorii o Sarmatach, bardzo rozpowszechnionej w XVII w. i oddziaływającej na późniejsze epoki.

Podział literatury baroku na dwa nurty jest wygodny, lecz nie jest pełny. Mówimy oględnie: poezja dworska, lecz już Morsztyn i Naborowski są poetami, którzy znacznie się od siebie różnią - można więc mówić co najmniej o kilku nurtach poetyckich.

Wśród nich wyróżniamy
1. Poezja metafizyczna - przedstawiciele tego nurtu to prekursor baroku Mikołaj Sęp-Szarzyński i Sebastian Grabowiecki. Ten typ poezji krąży wokół odwiecznego pytania: "człowiek - cóż to jest?". Odpowiedź ubierają poeci w rozmaite środki literackie, nie unikając grozy i makabry, ich twórczość cechuje intelektualizm, powaga tematu.

2. Poezja "światowych rozkoszy" - Hieronim Mortsztyn, Szymon Zimorowic. Można powiedzieć, że to poezja optymistyczna, bo, owszem, zauważa, że rozkosze ziemskie - to dar od Boga, że należy z nich korzystać, śmierci na przykład przeciwstawiać miłość:

"Opisać świeckie delicyje, których każdy
póki żyw, niech - jeśli chce - zażyje"
Oto hasło tej poezji. Do tego nurtu zaliczamy słynnego Jana Andrzeja Morsztyna.

3. Poezja ziemiańska - "na wsiach", czyli szlacheckich siedzibach, oprócz pamiętnikarstwa rozwijała się także poezja. Ziemiańscy poeci, jak np. Miaskowski, a potem bardzo ważny poeta Wacław Potocki prezentowali wzór życia na wsi, głosili także pochwałę natury, stoicką zasadę umiaru, a wieś prezentowali jako miejsce ucieczki od problemów świata doczesnego.

4. Poezja mieszczańsko - plebejska. Mieszkańcy miast - lecz nie dworów i pałaców, a ludność miejska, rzemieślnicy i handlarze, także zaczęli rozwijać swój nurt literacki. Symbolem tej literatury jest Sowizdrzał, mówimy o poezji mieszczańsko-plebejskiej. Jej bohaterem jest człowiek - jego miejsce w machinie społecznej, jego postawa wobec konfliktów i uroków miast, wreszcie uniwersalne prawa ludzkie stanowią przedmiot rozważań "miejskiej" poezji. Wiersze krążyły często anonimowo, twórcą, który pozostał w pamięci potomnych był Jan z Kijan