Era paleozoiczna

Paleozoik, 3 era w dziejach ziemi, trwała od ok. 590 do ok. 230 mln lat temu. Dzieli się na 6 okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon i perm.

W erze tej wystąpiły 2 wielkie organogenezy: kaledońska i hercyńska, prowadzące do powstania gór. Po koniec ery miały miejsce wielkie zlodowacenia. Osady paleozoiku to głównie skały okruchowe (piaskowce, łupki ilaste i In.), także wapienie organogeniczne, sole, gipsy i węgiel kamienny.

Świat roślin uległ znacznej ewolucji – od pierwotnych glonów do wysoko zorganizowanych roślin lądowych.

Świat zwierzęcy rozpoczął się nagłym pojawieniem się bezkręgowców morskich. Z paleozoiku znane są również pierwsze szczątki bezszczękowców, płazów i gadów.

W Kambrze następuje rozkwit zwierząt bezkręgowych. Zwłaszcza niektóre stawonogi – trylobity, ewoluowały szybko i stały się dla geologów bardzo użytecznymi skamieniałościami przewodnimi. Ponadto częste są w kambrze ramienionogi, ślimaki, ważni przedstawiciele wczesnych prymitywnych głowonogów, robaki oraz dość zagadkowe dawne zwierzęta znane pod nazwą archeocjatów. Skamieliny roślin kambryjskich zachowały się bardzo rzadko.

Kambr rozpoczyna się transgresją morską. Morza przetrwały od prekambru w głębokich, geosynklinalnych partiach i stamtąd wylały się na obszary lądowe. Typowym osadem mórz kambryjskich były zlepieńce.

Ordowik i sylur są okresami o silniejszej dominacji mórz. Osady kambryjskie i wczesnoordowickie zostały sfałdowane po najwcześniejszym ordowiku i wypiętrzone w czasie ruchów górotwórczych nazwanych sandomierskimi. W Polsce skały utworzone w ordowiku i sylurze można najłatwiej zaobserwować w Górach Świętokrzyskich. Świat zwierzęcy staje się coraz bogatszy. Oprócz trylobitów, coraz większe znaczenie zyskuje nowa grupa zwierząt – gapolity. Ramienionogi, głowonogi, małże, korale, szkarłupnie i gąbki mają licznych przedstawicieli w morzach ordowickich i sylurskich. W sylurze pojawiają się pierwsze kręgowce. Pod koniec tego okresu następuje ich silny rozwój. Ordowickie Rośliny są jeszcze wyłącznie morskie, ale w górnym sylurze na lądzie, po raz pierwszy, pojawiają się wyższe fory roślinne – psylofity.

Na początku dewonu ma półkuli północnej rozciągał się wielki kontynent, na którym albo przeważała erozja, albo gromadziły się pstre osady terygeniczne.

Wśród zwierząt dewońskich niemal zupełnie tracą znaczenie trylobity i gapolity, natomiast wzrasta rola otwornic, ramienionogów oraz głowonogów. W świecie kręgowców następują dwa rewolucyjne wydarzenia: ukształtowanie się chwytnego aparatu szczękowego niektórych ryb oraz pojawienie się ryb dwudysznych trzonopłetwych, żyjących od dewonu środkowego do dziś.
Nieco już archaiczne w dewonie psylofity zaczynają ustępować innym, lepiej rozwiniętym roślinom lądowy – paprociom, skrzypowatym i widłakowatym. Ląd uzyskuje bardziej zwartą szatę roślinną.

W karbonie, czyli okresie węglowym, rośliny, które pojawiły się w dewonie, osiągają maksimum swego rozwoju. Oprócz paproci, skrzypów i widłaków, rośliny szpilkowe oraz pierwotne nagonasienne tworzyły kompleks roślin drzewiastych, z których powstały potem pokłady węgla. W karbonie pojawiają się również nowe, nieznane dotychczas zwierzęta; owady oraz gady.
Na początku karbonu wiele obszarów lądowych, wypiętrzonych pod koniec dewonu, zostało ponownie zalanych przez morze. Osadzały się w nich płytkomorskie wapienie.

Między dolnym a górnym karbonem zachodzą potężne ruchy górotwórcze orogenezy hercyńskiej. Również w tym czasie tworzą się liczne intruzje, np. w Polsce masyw karkonoski, strzeliński i strzegomiński. Na znacznych obszarach wypiętrzyły się łańcuchy górskie.

Ostatni okres paleozoiku, perm, charakteryzuje się przejściem od roślinności typowej dla dewonu czy karbonu do mezozoicznych roślin nagonasiennych (iglaste, sagowce, miłorzębowate).

W morzach całkowicie wymierają trylobity, natomiast panują ramienionogi. W wodach pojawiają się nowe rodzaje ryb szczególnie śledziowate. Na lądzie liczne są płazy, ale coraz większa role odgrywają gady.

Być może pod koniec permu wyodrębniły się pierwsze zwierzęta ssakopodobne. Ginie natomiast wiele gatunków otwornic, ramienionogów, wymierają goniatyty, paleozoiczne koralowce oraz liczne szkarłupnie. Kończy się era dawnego życia na Ziemi, rozpoczyna – średniowiecze naszej planety.