Negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka.

Negatywne skutki działania niektórych substancji na organizm człowieka.

Niebezpieczeństwo związane z substancjami na psychikę człowieka drastycznie wzrosło w wyniku postępu chemicznego, zwłaszcza w dziedzinie chemii i transportu. Poważne kłopoty pojawiły się w różnych krajach, gdy zaczęto importować tego rodzaju substancje z innych obszarów kuli ziemskiej. Za przykład może posłużyć alkohol, który w Europie był używany od lat. Po sprowadzeniu go do Ameryki Północnej spowodował tam spustoszenie wśród ludności tubylczej- Indian. Jest to chyba najdrastyczniejszy przykład w historii tego, że substancje uzależniające stosowane bez ograniczeń, a zwłaszcza przy aprobacie władz, mogą wyniszczyć całe kultury i społeczeństwa, tak jak to stało się z wieloma plemionami amerykańskich Indian. Do Europy natomiast dotarł y narkotyki z krajów, w których używano ich do celów religijnych. Jako pierwsze przywieziono w XVIII i XIX wieku opium, nikotynę, haszysz i kokainę. Stosowanie tych środków przez człowieka powoduje tzw. uzależnienia.

Uzależnienie to (alkoholizm, narkomania, lekomania) jest chorobą chroniczną, przewlekłą, postępującą i nieuleczalną. Oznacza to, iż człowiek uzależniony już nigdy nie będzie umiał zażywać danego środka w sposób kontrolowany bez ponoszenia kosztów z tym związanych.

Uzależnienie obezwładnia człowieka całkowicie w sferze duchowej, emocjonalnej, fizycznej i psychicznej, doprowadzając go do stopniowej degradacji i śmierci.

Groźniejszy jednak od rozwoju transportu stał się rozwój chemii, który umożliwił obróbkę surowców naturalnych w celu uzyskania znacznie czystszych i silniej działających substancji uzależniających. Te stężone substancje są niebezpieczne z dwóch powodów:
? Łatwo je przedawkować i zażyć śmiertelną dawkę,
? Działają szybciej i intensywniej na centralny układ nerwowy, uzależniając szybciej i mocniej

Wśród uzależnień wyróżniamy:
1. Psychiczne
2. Fizyczne ( fizjologiczne)

Lekomania, narkomania?. Słowa, które są nam znane, czasem nawet zbyt dobrze? To problemy, które są tuż obok. Ukrywają się niedaleko. Być może są w naszych rodzinach, domach, klatkach schodowych, wśród znajomych, przyjaciół, współpracowników? Trudno z nimi żyć, trudno o nich mówić, a jednak nie można przejść obok nich obojętnie, bo wpływają nie tylko na życie chorego, ale i na całe jego otoczenie. No właśnie- chorego?, bo lekomania i narkomania to choroby. I właśnie jako chorobę rozumie się uzależnienie, choć wielu być może powie: ?lekomania i narkomania to wynik słabej woli?, ?jak się chce to można przestać?, albo ?to się zdarza tylko w rodzinach z marginesu?. Nic bardziej błędnego. Nikt nie wybiera nałogu, raczej staje się jego ofiarą.

Co to jest uzależnienie?
Wyróżnia się dwa rodzaje zależności: psychiczną i fizyczną. O psychicznej mówimy, kiedy człowiek ma trudności w przezwyciężeniu chęci przyjmowania jakiejś substancji działającej na psychikę (w psychiatrii nazywamy je substancjami psychoaktywnymi). Zależność fizyczna różni się od psychicznej występowaniem zjawiska tolerancji lub objawów abstynencyjnych. Tolerancja oznacza konieczność przyjmowania coraz większej dawki substancji psychoaktywnej, ponieważ poprzednio przyjmowana już nie działa. Objawy abstynencyjne pojawiają się po przerwaniu przyjmowania środka uzależniającego i z powodu ich nieprzyjemnego charakteru są zwykle powodem ponownego przyjmowania środka. Zarówno zjawisko tolerancji jak i objawy abstynencyjna są objawem przyzwyczajenia się mózgu do stałej obecności substancji psychoaktywnej we krwi. Uzależnienie jest chorobą chroniczną i postępującą, a w przypadku uzależnienia od środków psychoaktywnych, takich jak narkotyki, także śmiertelną. Uzależnienie jest chorobą zaprzeczeń - uzależniony nie dostrzega konsekwencji, jakie nadmierna dawki leków czy narkotyki wywołują w jego życiu lub zaprzecza im. Bagatelizuje pogarszający się stan zdrowia, nie słyszy uwag o swoim skandalicznym zachowaniu, używa tysięcy forteli, by zdobyć pieniądze na narkotyki czy wziąć kolejną dawkę leku. Uzależnienie jest chorobą emocji ? cichy po zażyciu narkotyków staje się hałaśliwy, nieśmiały zmienia się w duszę towarzystwa. Uzależniony, kiedy się czegoś boi zażywa środki, aby sobie z tym poradzić. Po wzięciu dawki staje się odważniejszy, może zbliżyć się do ludzi, zagłuszyć samotność. A dodatkowo ogarnia go potworne poczucie winy, więc bierze więcej, aby je uciszyć. Im więcej bierze, tym bardziej wzrasta jego poczucie winy, stając się nowym powodem do wzięcia. W ten sposób rodzi się błędne koło, z którego bardzo trudno się wyrwać. Uzależnienie jest chorobą nieuleczalną, kiedy raz stajesz się uzależnionym, zostajesz nim do końca życia, pomimo utrzymywania abstynencji.

Lekomania a narkomania
Rozważając problem lekomani i narkomani stajemy przed pytaniem, czym różnią się te nałogi. Otóż z medycznego punktu widzenia nie ma różnicy między uzależnieniem od leków i narkotyków Różnice pojawiają się w przyczynach. Lekomanom nie chodzi nie chodzi o poszukiwanie euforycznych przeżyć, lecz o walkę z bólem fizycznym lub psychicznym. Narkotyki pełnią zwykle funkcje rytualistyczną, zabawową i częściej trafiają do grup koleżeńskich, natomiast leki zażywa się w domu, samotnie, czasami za pozwoleniem rodziców.

Lekomania
Co to jest lekomania?
Zależność lekowa jest to stan wywołanym dłuższym stosowaniem leku. Lek powoduje przestrojenie czynności psychicznych oraz (lub) somatycznych do tego stopnia, że nagłe jego przerwanie stosowania wywołuje duże zaburzenia czynności organizmu zwane objawami abstynencji. Najczęściej i najszybciej wytwarza się zależność psychiczna od leku, rzadziej i później zależność somatyczna, charakteryzująca się wybitnymi zmianami narządów obwodnych po odstawieniu leku, np. zaburzeniami ciśnienia krwi, czynności serca, oddychania, układu pokarmowego.
Związek wywołujący zależność lekową wchodzi w łańcuchy przemian metabolicznych organizmu, dla których staje się w końcu niezbędny.. Istotną cechą zależności lekowej jest nieodparta potrzeba zażywania leku, a w konsekwencji wytworzenia się zachowania, którego celem jest poszukiwanie pożądanego leku za wszelką cenę
Historia
Lekomania, czyli lekozależność jest stosunkowo nowym nałogiem. Pęd za cudownymi specyfikami rozpoczął się na Zachodzie w latach sześćdziesiątych XX wieku wraz z odkryciem nowych leków uspokajających. Najpierw było valium (lek na bezsenność z grupy diazepamu), które stało się najczęściej wypisywanym przez lekarzy specyfikiem na świecie. Później ta sama sytuacja powtórzyła się z relanium ( lekiem uspokajającym z grupy benzodiazepinidów). Obecnie najczęściej uzależniają bezodiazepiny, czyli leki uspokajające i nasenne, szczególnie relanium, oraz jeszcze silniejsze barbiturany, których obrót jest na szczęście ograniczony przez prawo.
Największa grupa ryzyka
Największą grupę ryzyka uzależnienia od leków tworzą kobiety w średnim i starszym wieku, choć wśród lekomanów nie brakuje ludzi młodych. Wydaje się, że odpowiadają za to czynniki kulturowe, które pozwalają mężczyznom topić smutki w alkoholu, wyjątkowo źle reagują natomiast na pijaństwo kobiet. Z tego powodu najprawdopodobniej sięgają one po lekarstwa. Na lekozależność narażone są także osoby zajmujące wysokie stanowiska zawodowe, żyjące w ciągłym stresie. W skład grupy ryzyka wchodzą także chorzy cierpiący na przewlekłe bóle: reumatyczne, kamicy żółciowej lub nerkowej oraz nowotworowe.

Opis
Stosowane w lecznictwie środki są mniej lub bardziej skomplikowane pod względem składu lub budowy chemicznej. Spotykamy wśród nich zarówno pojedyncze pierwiastki, proste związki nieorganiczne, jak i skomplikowane połączenia organiczne, złożone układy fizykochemiczne lub subtelne zespoły biochemiczne. Postęp chemii i nauk biologicznych doprowadził w dobie obecnej do lawinowego wzrostu liczby preparatów farmaceutycznych. Lekomania obejmuje w znacznym stopniu leki nasenne, które początkowo stosowane są w celu wywołania snu. Później stają się narzędziem, przy pomocy, którego leczy się nie tylko brak snu, ale i napięcie nerwów, lęk, niezadowolenie lub uczucie niezrównoważenia. Lekomania najczęściej obejmuje leki przeciwbólowe, nasenne, dopingujące i euforyzujące (wywołujące stan błogiego podniecenia). Leki hormonalne również kryją w sobie szereg, niebezpieczeństw dla zdrowia. Stosowanie hormonów tarczycy na odchudzenie może spowodować nadczynność tarczycy, a hormonów kobiecych na przedłużenie młodości ? guzy macicy. Wiele osób stosuje środki przeczyszczające jako lek na odchudzenie lub przy zaparciach i nie zdaje sobie sprawy z tego, że stałe przyjmowanie ich powoduje zmiany chorobowe jelit oraz zaburzenia w równowadze mineralnej ustroju. Na podstawie badań i ankiet korespondencyjnych w środowisku lekarskim i farmaceutycznym ustalono listę leków, których domagają się pacjenci w gabinetach lekarskich lub w aptekach. Najczęściej wymieniane leki to leki przeciw bólowi głowy i ogólnie przeciwbólowe. Jednoczesne stosowanie kilku leków może być przyczyną wielu niebezpiecznych interakcji (wzajemnych oddziaływań) środków leczniczych w organizmie, zaciemnienia obrazu choroby oraz opóźnienia właściwego rozpoznania i leczenia. Zażycia silnych środków przeciwbólowych utrudnia chirurgowi rozpoznanie ostrego zapalenia wyrostka robaczkowego, urologowi kamicy układu moczowego, a interniście ? zawału mięśnia sercowego. Może wystąpić np. uszkodzenie powierzchni gałek ocznych u chorego, który z powodu chorób tarczycy, otyłości lub trudno gojących się ran, zastosuje równocześnie leki zawierające związki jodu i maść do chorych oczu ze związkami rtęci (w łzach chorego powstaje toksyczny jodek rtęci).

Wśród zależności lekowych odróżnia się cięższą postać zwaną nałogiem i lżejszą zwaną przyzwyczajeniem. Znane są też przypadki zażywania od kilku do kilkunastu i więcej tabletek od bólu głowy, Gardanu, Pabialginy, Veramidu itp. lub wypijania kilku butelek kropli żołądkowych, walerianowych, czy nasercowych w ciągu dnia. Jeśli temu długotrwałemu używaniu leków towarzyszyć będą objawy wzrastającego zatrucia lub ogólnego wyczerpania organizmu ? to nałogu tego nie można już nazwać lekomanią, lecz toksykomanią. Toksykomanie mogą prowadzić do powstania nałogu lub nawyku. W 1974r. Komitet Ekspertów WHO ustalił 8 podstawowych typów toksykomanii:

1. Typ morfinowy ? charakteryzujący się silną zależnością psychiczną i fizyczną oraz zwiększeniem tolerancji jak, jak również wyraźnymi objawami abstynencji (opium, heroina, metadon)
2. Typ barbituranowo-alkoholowy ? o wyraźnej zależności psychicznej o różnym nasileniu oraz o mniejszej zależności fizycznej. Niewielkie zwiększenie tolerancji oraz objawów abstynencji, kwalifikują ten zespół do nałogów (meprobomat, benzodiazepiny)
3. Typ kokainowy ? charakteryzujący się silną zależnością psychiczną, nieco słabszą fizyczną, znacznym zwiększeniem tolerancji oraz zespołem abstynencji (kokaina, liście e-coca)
4. Typ cannabis (alkaloidy konopi) ? występuje umiarkowana lub silna zależność psychiczna, brak zależności fizycznej, brak objawów abstynencji, niewielkie zwiększenie tolerancji (marihuana-suszone ziele, haszysz-żywica)
5. Typ amfetaminowy ? wyraża się zależnością psychiczną i brakiem zależności psychicznej. Wyraźne zwiększenie tolerancji (deksamfetamina, metamfetamina)
6. Typ khat (katyna, pochodna efedryny) ? przeważa zależność psychiczna brak lub słaba zależność fizyczna przy braku zwiększenia tolerancji
7. Typ substancji halucynogennych ? słabo wyrażona zależność psychiczna, przy braku zależności fizycznej i braku zwiększenia tolerancji (LSD, meskalina)
8. Typ lotnych rozpuszczalników (wziewna) ? słabo wyrażona zależność psychiczna, silne objawy toksyczne (butapren, TRI)
Różnią się one od siebie objawami przewlekłego zatrucia, nasileniem i typem zależności, stopniem tolerancji, szkodliwością społeczną. Wszystkie prowadzą stopniowo do degeneracji psychicznej, głębokich zaburzeń najwyższych czynności umysłowych, charakteru, myślenia, pamięci oraz do wyniszczenia organizmu. W rezultacie używania nadmiernie długo i w zbyt dużych dawkach pewnych leków (np. uspokajających) może nastąpić uszkodzenie wielu narządów wewnętrznych wątroby, nerek) oraz różne zaburzenia ze strony układu nerwowego. Zdarzają się też sytuacje paradoksalne, np. przewlekłe stosowanie środków nasennych może spowodować bezsenność. Nałóg charakteryzuje się niezwykle nasiloną potrzebą zażywania leku, bardzo silnym uzależnieniem psychicznym i fizycznym, ciężkimi objawami abstynencji po nagłym zaprzestaniu zażywania, dużą szkodliwość dla jednostki, a nawet spowodować śmierć. Przyzwyczajenie e się potrzebą ciągłego zażywania leku, słabym uzależnieniem, niezbyt nasilonymi objawami abstynencji tylko psychicznej, przejawiającej się średnio nasilonym złym samopoczuciem, brakiem objawowych abstynencji fizycznej, mierną szkodliwością dla jednostki i społeczeństwa. Zależności lekowej często towarzyszy tolerancja na zażywany lek. Zjawisko to polega na tym, że w miarę upływu czasu przy stałym zażywaniu leku, zmniejsza się siła jego działania pożądanego. Powoduje to stopniowe zwiększanie zażywanej dawki leku dla spowodowania tych samych efektów. Są tacy chorzy, którzy nie mogą zasnąć po przyjęciu kilku tabletek środka nasennego, podczas gdy w początkach nałogu zasypiali po przyjęciu połowy tabletki.
Przyczyny wytworzenia się zależności lekowej są różne. Może ona być powstać w toku leczenia silnych, przewlekłych bólów morfiną lub lekami o podobnym do niej działaniu.

Według ekspertów z WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) używanie leków wzrasta z wiekiem. Badania wykazały, że w grupie osób po 65 roku życia liczba zażywanych samowolnie leków wzrasta 10-krotnie w porównaniu z grupą w wieku 15-35 lat. Odsetek osób przyjmujących różne środki farmakologiczne jest wyższy wśród kobiet niż mężczyzn. Leki stosowane z własnej inicjatywy stanowią 50% leków przyjmowanych doraźnie i 10% używanych przewlekle. Skłonność do samo leczenia w wieku starszym tłumaczy się szeregiem dolegliwości, poczuciem niepewności jutra, stałą obawą o własne zdrowie. U osób młodszych jest spowodowana praktyką leczenia każdego objawu chorobowego odrębnym lekiem oraz stała pogoń za najnowszym, rewelacyjnym medykamentem. Wpływ na tę pogoń ma również błyskotliwa reklama, piękne opakowanie i wysoka cena, które mają na celu wzbudzić u chorych przekonanie o jego niezwykłej skuteczności w działaniu.

Leczenie zależności lekowej jest nadal bardzo trudne i często kończy się niepowodzeniem. Istota zagadnienia lekomanii tkwi w samoleczeniu. Dlatego każdy lek powinien być objęty nadzorem i wskazaniami lekarskimi, a każda skłonność do samoleczenia powinna być zwalczana. Tempo współczesnego życia, przemęczenie fizyczne i psychiczne, stresy, bezsenność lub uczucie lęku i zniechęcenia skłaniają wiele osób do szukania tzw. komfortu psychicznego po linii najmniejszego oporu. Osoby te chętnie sięgają po każdy lek, który w jakimkolwiek stopniu może odmienić wszystko to, co związane jest z napięciem, bólem, niepokojem, zniechęceniem lub osłabieniem dynamizmu życiowego. Najchętniej jednak przyjmowałyby stale taki lek, który mógłby pobudzać radykalnie organizm rano, a wieczorem powodowałby szybkie zasypianie i mocny sen. W celu profilaktyki należy bardziej rygorystycznie przestrzegać ograniczeń i zakazów dotyczących odręcznej sprzedaży leków bez recept lekarskich ? środków przeciwbólowych i uspokajających, wypierać leki zabiegami fizykoterapeutycznymi, dietą, wypoczynkiem, kąpielami, masażem, akupresurą, muzykoterapią, chromo terapią (leczenie kolorami) lub autosugestią. W przypadku uzależnienia najlepszą metodą jest podawanie choremu placebo (tabletki neutralnej) jako danego leku.

2. Opis najsilniej uzależniających grup leków wraz z przykładami
ŚRODKI NASENNE ? BARBITURANY
Substancja aktywna: pochodne kwasu barbiturowego (1863). Od tego czasu przeprowadzono z kwasu barbiturowego syntezę około 2500 barbituranów, z których prawie 50 było wykorzystywanych w celach klinicznych i produkowanych przez zakłady farmaceutyczne na bardzo dużą skalę.
Niektóre środki z tej grupy: Cyclobarbital, Luminal.
Środki te wykazują bardzo silne działanie depresyjne ? tłumienie aktywności centralnego układu nerwowego.
Małe dawki:
przyjemne stany relaksacji, podobne do sennego marzenia.
Większe dawki:
? przyćmienie świadomości
? pogorszenia zdolności dokonywania oceny
? silna senność
? zlewanie się mowy
? utraty koordynacji ruchów
? czasami mogą spowodować reakcje paradoksalne i prowadzić do krótkotrwałego pobudzenia
Barbiturany mają szczególne działanie w połączeniu z alkoholem i w ten sposób są bardzo często nadużywane. Alkohol wzmacnia działanie barbituranów.
Z uwagi na depresyjny wpływ na ośrodek oddechowy i długi czas wydalania z organizmu ? barbiturany są szczególnie groźne w przypadku ich przedawkowania.
Używanie barbituranów prowadzi do powstania zależności psychicznej i bardzo silnej zależności fizycznej.
Powodują wzrost tolerancji organizmu.
Objawy odstawienia są szczególnie silne ? charakteryzują się:
? niepokojem
? lękiem
? drżeniem mięśni
W zależności od rodzaju stosowanych barbituranów (krótko- lub długodziałających) mogą pojawić się od 1 do 10 dni po ich odstawieniu.
Przy bardzo silnym uzależnieniu w okresie odstawienia może pojawić się delirium wraz z majaczeniem; nagłe odstawienie może grozić nawet śmiercią.
Mechanizm powstawania tak silnej zależności jest nieskomplikowany: kiedy środek działa ? aktywność neuronów pozostaje stłumiona; kiedy zostanie odstawiony ? neurony stają się nadpobudliwe. Wieloletnie przyjmowanie tych środków prowadzi do zaburzeń neurologicznych, hormonalnych, układu krążenia i oddechowego oraz psychicznych, łącznie z zespołem otępiennym.

ŚRODKI USPOKAJAJĄCE ? BENZODIAZEPINY
Syntezę benzodiazepin przeprowadzono po raz pierwszy w roku 1950, następnie zsyntetyzowano całą grupę tego typu leków uspokajających. Obecnie dla celów klinicznych wykorzystuje się na świecie około kilkunastu rodzajów benzodiazepin, których podstawową właściwością jest działanie przeciwlękowe i uspokajające, co doprowadza do stanu zobojętnienia na przykre doznania.
Niektóre środki z tej grupy: Relanium, Oxazepam, Nitrazepam.
Leki zawierające benzodiazepiny są prawdopodobnie najczęściej zapisywanymi środkami psychoaktywnymi przez lekarzy na całym świecie.
Efekty wywoływane przez środki z grupy benzodiazepin są bardzo podobne do tych, które wywołują barbiturany, mimo że mechanizm ich działania jest zupełnie inny ? bardziej przypominający ten, w jaki sposób działają na system nerwowy opiaty ? wiążą się ze specyficznymi receptorami w układzie nerwowym człowieka.
Generalnie uważa się, że środki z grupy benzodiazepin są o wiele bezpieczniejsze niż barbiturany. A jednak i one wywołują, oprócz uzależnienia psychicznego, powstanie zależności fizycznej i rozwój tolerancji.
Zespół abstynencyjny, wywołany odstawieniem benzodiazepin ma zdecydowanie łagodniejszy przebieg niż w przypadku barbituranów.
Śmierć z powodu przypadkowego przedawkowania benzodiazepin należy do rzadkości (do zatrzymania oddechu i akcji serca może dojść po szybkim przyjęciu środka) ? na przykład drogą dożylnej iniekcji.
Również tutaj ryzyko przedawkowania zwiększa się, jeżeli beznodiazepiny przyjmowane są z innymi depresantami (np. alkohol).

Rozmiary lekomanii W sumie ponad 80% dorosłych mieszkańców USA zażywa w każdym tygodniu lek tego samego typu, a połowa z nich bierze leki na receptę. Około 7% ludności przyjmuje pięć lub więcej leków na receptę w każdym tygodniu, a 25% - pięć lub więcej leków różnego typu, w tym leki na receptę, sprzedawane bez recepty leki przeciwbólowe oraz na przeziębienie, suplementy ziołowe jak ginkgo biloba lub St. John?s wort oraz suplementy z witaminami i minerałami. Negatywne reakcje na leki należą do głównych przyczyn hospitalizacji i zgonów w tym kraju.

Alkoholizm
Następstwa długotrwałego nadużywania alkoholu. Przyczyny alkoholizmu nie są znane, na ogół przyjmuje się współdziałanie wielu czynników: genetycznych, biologicznych i środowiskowych.
W Polsce ok. 4,5 mln osób nadużywa alkoholu, w tym ok. 600-900 tys. jest uzależnionych i wymaga leczenia. W odróżnieniu od innych rodzajów toksykomanii , w alkoholizmie występuje głównie uzależnienie psychiczne, natomiast somatyczne objawy abstynencyjne są dość nikłe. Tylko w alkoholizmie w miarę rozwoju nałogu spada tolerancja.

Skutki alkoholizmu
Alkoholizm prowadzi do zmian fizycznych (uszkodzenia narządów miąższowych, przewodu pokarmowego, serca) oraz psychicznych (zaburzeń zachowania, utraty krytycyzmu, obniżenia uczuciowości wyższej, występowania stanów depresyjnych, prób samobójczych, agresji), w końcowym stanie - do zespołu otępiennego.
Bardzo poważne są następstwa społeczne. Alkoholizm powoduje zazwyczaj rozbicie rodziny, rozluźnienie więzów społecznych i zawodowych, zmniejszenie dyscypliny pracy, obniżenie jakości. Jest jednym z głównych czynników w rozwoju przestępczości. Znaczna część wypadków komunikacyjnych i zawodowych związana jest z używaniem alkoholu.

Nikotynizm
Palenie tytoniu to nie tylko farmakologiczne uzależnienie od nikotyny, ale przede wszystkim nawyk o charakterze behawioralnym, psychologicznym i społecznym. Palenie tytoniu, niestety nadal, pozostaje olbrzymim problemem społecznym w Polsce. Co 10 sekund na świecie umiera ktoś na chorobę wywołaną paleniem tytoniu. Liczne badania światowe wykazały związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy paleniem tytoniu a rozwojem chorób. Wynik ten nie jest zaskakujący w świetle wiedzy na temat składu dymu tytoniowego.
Ponadto należy pamiętać, że palenie zwiększa zachorowalność i umieralność związaną z wrzodem trawiennym. Palenie, dodatkowo, zwiększa ryzyko poronień, porodów przedwczesnych i zgonów niemowląt. Zaś w świetle ostatnich badań, palenie bierne zwiększa zachorowalność na infekcje układu oddechowego, raka płuc, zawał mięśnia sercowego.
Dzieci zmuszane do wdychania dymu tytoniowego częściej zapadają na choroby infekcyjne układu oddechowego (zapalenia płuc, oskrzeli, górnych dróg oddechowych). Poza tym palenie tytoniu przez rodziców w istotny sposób zwiększa ryzyko wystąpienia astmy oskrzelowej u dziecka, a także przewlekłego zapalenia ucha środkowego, które jest główną przyczyną głuchoty w wieku dziecięcym. Należy przy tym pamiętać, iż negatywne skutki tego nałogu nie są ograniczone jedynie do samych palaczy.
Uzależnienie od papierosów rodzi się niepostrzeżenie. Najpierw wypalasz pierwszego w swoim życiu papierosa, potem drugiego, aż wreszcie spostrzeżesz, że już wypalasz całą paczkę dziennie. W miarę upływu czasu pojawia się postępujące przyzwyczajenie i biologiczne uzależnienie od tytoniu.
Około 10.000.000 Polaków pali regularnie 15- 20 sztuk papierosów dziennie. Prawie 5.000.000 Tych osób pali dłużej niż 20 lat. Każdego roku 100.000 Zgonów w Polsce ma bezpośredni związek z negatywnymi skutkami palenia tytoniu, przy czym ponad połowa z nich (60%) dotyczy osób w wieku 35- 69 lat. W Polsce codziennie zaczyna palić około 500 nieletnich chłopców i dziewcząt, a rocznie próbuje palenia około 180.000 dzieci. Szacuje się, iż dzieci w Polsce wypalają rocznie od 3 do 4 mld sztuk papierosów. Papierosy są jedynym legalnie sprzedawanym środkiem rakotwórczym w Polsce i na świecie.

W dymie tytoniowym znajduje się ponad 4000 różnych substancji, wiele o działaniu toksycznym, mutagennym (uszkadzającym DNA), teratogennym (uszkadzającym płód), kancerogennym (powodującym rozwój nowotworów). Substancje te znajdują się w dwóch frakcjach dymu: gazowej oraz cząsteczkowej zawieszonej w wodzie tworzącej tzw. ciała smołowate. Niektóre z nich działają jedynie miejscowo w jamie ustnej, drogach oddechowych, podczas gdy inne po wchłonięciu do układu krążenia wywierają działanie na większość tkanek i organów człowieka. Do najważniejszych składników dymu tytoniowego należą:
- nikotyna - jest to alkaloid przyswajany jedynie w 10% przez organizm człowieka, szybko metabolizowany i usuwany przez nerki, który wywołuje biologiczne uzależnienie u osób mających z nim kontakt. Palenie papierosów pozwala na wchłonięcie 0,05- 0,15 mg nikotyny podczas jednego zaciągnięcia, daje to 1- 2 mg po wypaleniu jednego papierosa. Podana dożylnie dawka nikotyny zawarta w jednym papierosie może zabić dorosłego człowieka. Ma ona krótki czas połowicznego rozpadu- w mózgu wynosi on ok. 5 minut. Nikotyna działa na wszystkie narządy naszego ciała.
- substancje smołowate - Substancje te podrażniają tkankę płuc i mogą prowadzić do przewlekłych stanów zapalnych oraz nowotworów. Dym tytoniowy inicjuje oraz pobudza rozwój nowotworów, zawiera około 60 substancji rakotwórczych lub współrakotwórczych, które znajdują się zarówno w głównym strumieniu dymu jak i bocznym nierzadko w większym stężeniu, na który narażone są osoby niepalące. Do najważniejszych należą:

? węglowodory aromatyczne (np. benzopiren)
? nitrozaminy (np. N-nitrozonornikotyna)
? metale ciężkie
? pierwiastki promieniotwórcze (np. kadm, polon)

- tlenek węgla - Stanowi od 1- 5% wdychanego gazu i jest wynikiem niecałkowitego spalania dymu tytoniowego. Gaz ten około 200 razy łatwiej wiąże się z hemoglobiną tworząc karboksyhemoglobinę, która nie przenosi tlenu obniżając w ten sposób stężenie hemoglobiny nawet o 15%. Tlenek węgla powoduje zmniejszenie tolerancji wysiłku, wzrost agregacji płytek krwi, co może być związane z rozwojem miażdżycy, zmniejszenie wagi ciała dzieci matek palących.
- substancje drażniące - Są to substancje, które działają głównie w drogach oddechowych i w skład ich wchodzą:
? związki upośledzające ruch rzęsek w drogach oddechowych- zaburzają one funkcję samo oczyszczającą oskrzeli i płuc doprowadzając do częstych infekcji.
? związki pobudzające wydzielanie śluzu- duże ilości śluzu mogą być przyczyną częściowego lub całkowitego zamknięcia oskrzeli.
UŻYWKI - produkty spożywcze w zasadzie bez wartości odżywczej, lecz o działaniu pobudzającym, jak kawa, herbata, tytoń, spirytualia.

Kakao
Kakaowiec właściwy jest niedużym, wiecznie zielonym drzewem. Roślina ta była uprawiana już przez Azteków. Obecnie nie spotyka się jej w stanie dzikim. Produkcja kakao rozwinęła się w wielu krajach tropikalnych, zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej i Afryce Zachodniej (Ghana).
Drzewo osiąga 6-10 metrów wysokości, w uprawie przeważnie 3-5. Korzeń wzrasta na głębokość 1 metra. Obupłciowe kwiaty wyrastają pęczkami bezpośrednio z pnia lub z najgrubszych gałęzi. Kwiaty zapylają się obcym lub własnym pyłkiem. Kwitnienie i owocowanie trwają przez cały rok. Tylko 0,5% kwiatów wykształca owoce większość zawiązków opada.
Owoc ma 30 cm długości, waży 300-600 g. W białym lub różowym miąższu znajdują się czerwonawe lub brązowe nasiona (30-50 sztuk).
Pierwszymi Europejczykami, którzy zetknęli się w 1519r. Z uprawą kakaowca prowadzoną przez Azteków, byli konkwistadorzy Hernana Corteza podczas podboju Meksyku. Aztekowie spożywali napój "gorzka woda" sporządzany z proszku kakaowego, papryki Cayenne i wanilii. 'Królewski napój" -kakao, zawierał oprócz proszku kakaowego ziarno kukurydzy w fazie dojrzałości mlecznej, zagęszczony słodki sok agawy i wanilię (bez papryki). Do drugiej połowy XIXw. Owoce kakaowca spełniały w Meksyku rolę banknotów.
W Europie używano najpierw kakao jako lekarstwa przy gośćcu, bólach gardła i żołądka. Znacznie później pojawił się współczesny napój kakao, kremy czekoladowe i czekolada w tabliczkach.
Tak zwane masło kakaowe pozyskiwane z nasion znajduje zastosowanie w przemysłach: kosmetycznym, farmaceutycznym, cukierniczym i innych.
Kakao powstaje z mielenia i rozcierania na proszek odtłuszczonych nasion.

Kawa
Palone ziarna kawy zawierają wodę, tłuszcze, garbniki oraz kofeinę. Najważniejszą substancją czynną odpowiedzialną za działanie kawy jest właśnie kofeina - alkaloid obecny także w wielu innych surowcach roślinnych, m.in. liściach herbaty i orzeszkach coli. W jednej filiżance kawy w zależności od gatunku znajduje się ok. 70-140 mg kofeiny.
Picie kawy pomaga usunąć oznaki zmęczenia, senność oraz ?rozjaśnić? umysł dzięki pobudzeniu kory mózgowej, a przez to całego centralnego układu nerwowego.
Długotrwałe spożywanie w dużych ilościach kofeiny z kawy uzależnia organizm podobnie jak nikotyna i alkohol. Stwierdzono, że stałe dawki kofeiny zwiększają tolerancję organizmu na tę substancję. Jest to tzw. efekt wzmocnienia, czyli konieczność zwiększenia dawek. Po długotrwałym spożywaniu nagłe odstawienie wyzwala efekt fizycznego uzależnienia, który może się objawiać silnym bólem głowy, otępieniem i depresją ustępującymi natychmiast po wypiciu używki. Wypijanie 3-5 filiżanek kawy dziennie (ok. 300 mg kofeiny) jest już uważane za dolną granicę nałogowego picia kawy. Typowe objawy przedawkowania kofeiny to: przyspieszone bicie serca, podwyższone ciśnienie krwi, drżące ręce, niepokój, bezsenność.

Herbata
Napar z liści herbaty, dzięki alkaloidom wywiera działanie pobudzające na układ nerwowy. Usuwa senność i zmęczenie, pobudza akcję serca i wentylację płuc, dzięki rozszerzeniu naczyń krwionośnych w mózgu, narządach i mięśniach.
Napar z liści herbaty zawiera pektyny, kofeinę olejki eteryczne i garbniki - tak, więc nie jest zbyt zdrowy. Nie zawiera żadnych witamin ani soli mineralnych.
Ponadto stwierdzono, że tanina zawarta w garbnikach zabija witaminę C w mleku dodanym do herbaty.
świeżo zaparzona herbata ma największą ilość kofeiny, a mało garbników. Im dłużej trwa proces parzenia i trzymanie "starej" herbaty, tym więcej w naparze jest szkodliwych garbników i osadu. Smak takiego "starego" napoju jest też gorszy. Po wypiciu herbaty ustępuje uczucie fizycznego zmęczenia i umysłowego znużenia.
Picie herbaty powoduje lekkie podwyższenie ciśnienia krwi, a po wypiciu mocnego naparu nie chce się spać.
Kofeina i jej metabolity zwiększają wydzielanie neuroprzekaźników, co usprawnia procesy myślowe i poprawia nastrój. Herbata działa rozgrzewająco przez przyspieszenie przemian energetycznych. U osób przyzwyczajonych do codziennego picia herbaty reakcje takie są słabo widoczne. Stosuje się również przy zatruciach, biegunkach i innych zaburzeniach trawiennych. W ostatnich latach zwraca się uwagę na antyoksydacyjne działanie zawartych w herbacie polifenoli oraz ich wpływ na obniżenie ilości cholesterolu. Częste picie mocnego naparu z herbaty może być szkodliwe, gdyż zawarte w niej garbniki mocno działają na błonę śluzową, ograniczają wchłanianie składników pokarmowych, zwłaszcza białek, wiążą wapń, magnez, żelazo, cynk, miedź i inne ważne dla organizmu biopierwiastki. Garbniki niszczą również zawartą w treści pokarmowej witaminę B1.
W 100 gramach suchych listków herbaty jest średnio od 10 do 15 miligramów fluoru. Niektóre herbaty chińskie zawierają często jeszcze większe jego ilości z powodu stosowania na plantacjach pestycydów zawierających fluor. Przedłużanie czasu parzenia powoduje zwiększenie zawartości fluoru w naparze. W herbacie mogą również występować inne niepożądane zanieczyszczenia, ponieważ proces produkcji nie przewiduje mycia lub innego oczyszczania liści z zanieczyszczeń atmosferycznych lub pozostałości środków ochrony roślin. Często występuje nadmiar miedzi pozostałej po stosowaniu środków grzybobójczych.

Substancje chemiczne są i zawsze będą obecne w życiu człowieka, jednak istotne jest to, by nie były stosowane w nadmiarze, a w racjonalny i bezpieczny sposób. Każda substancja w zwiększonej ilości jest niebezpieczna i należy o tym pamiętać.