Różne oblicza heroizmu na podstawie opisu dwóch mogił z "Nad Niemnem" Elizy Orzeszkowej.

Powieść Elizy Orzeszkowej jest obrazem szlachty polskiej po powstaniu styczniowym. Ukazuje zarówno życie najbogatszych z szlachty dworskiej jak zaścianek, bardzo ważnym elementem powieści jest także starcie ideałów romantycznych z pozytywistycznymi, których przedstawiciele występują w powieści. Mogiły także poniekąd biorą udział w tym sporze. Przypominają z jednej strony o walce o wolność i ojczyznę, pełnym poświęceniu się dla jakiegoś ideału jak i o wartości mozolnej pracy i codziennego trudu życia. Obiema opiekują się głównie Bohatyrowicze i każda na swój sposób jest czczona i pamiętana.

Mogiła Jana i Cecylii pochodziła z XVI w. Usytuowana w lesie wśród drzew wtapiała się w otaczającą ją naturę. Znajdowała się na końcu alei, za kamieniem. Ludzie odwiedzali ją często a legendę o szlachectwie Bohatyrowiczów kultywowało najstarsze pokolenie. Jan i Cecylia byli dwójką młodych zakochanych. Pochodzenie z różnych warstw sprawiło jednak, że w imię miłości zmuszeni byli opuścić rodzinne domy. W tamtych czasach nie było bowiem dopuszczalne by szlachcianka związała się z chłopem. Osiedlili się w puszczy nad Niemnem i tam założyli rodzinę. Ciężka, wytrwała i mozolna praca sprawiły że mogli tam żyć a potem wybudować osadę. Kiedy byli już w podeszłym wieku, a gospodarstwo prowadziły już ich dzieci przybył król Zygmunt August. Pełen podziwu dla poświęcenia i bohaterstwa rodziny nadał im nazwisko i herb: ?Nobilituję was i nakazuję abyście nosili nazwisko Bohatyrowiczów a pieczętowali się klejnotem Pomian?.
Jan i Cecylia to bohaterowie pracy, ich celem nie była walka o romantyczne ideały, ale codzienny trud w budowaniu rodziny. Ich odwaga polegała na zmaganiu się z trudnościami życia, tworzeniu nowych wartości w ramach rodziny, osady. Jak podkreśla król podczas swojej wizyty: ?Ale żeś ty był bohaterem mężnym , który tę oto ziemię dzikiej puszczy i srogim zwierzęciem odebrał, a zawojowawszy ją nie mieczem i krwią, ale pracą i potem, piersi jej dla mnogiego ludu otworzył, a przez to ojczyźnie bogactwa przymnażając?. Praca miała dla nich niebywałe znaczenie, to właśnie dzięki niej przystosowali na swoje potrzeby kawałek lasu, założyli rodzinę, przetrwali. Całość ich działań stanowi pozytywistyczną koncepcję bohaterstwa, heroizmu nie walki ale pracy na rzecz ojczyzny. W myśl hasła pracy organicznej ich rodzina stanowiła właśnie jedna z komórek organizmu jakim była Polska i rozwijanie jej przekładało się na rozwój całego kraju. Mogiła Jana i Cecylii, choć trzystu letnia, w powieści E. Orzeszkowej stanowi symbol głównych wartości epoki pozytywizmu, a stosunek do niej stanowi podstawę do podziału bohaterów. Po jednej stronie znajdą się bowiem ludzie doceniających wartość pracy, tacy jak Justyna czy Witold, po drugiej zaś pasożyty społeczne, romantycy, nieroby, czyli np. pani Emilia, Różyc czy Kirło.

Drugą mogiłą, którą opiekowali się Bohatyrowicze była mogiła powstańcza. Spoczywało w niej czterdziestu żołnierzy poległych podczas ostatniej bitwy, w tym brat Benedykta Korczyńskiego, Andrzej i ojciec Janka Bohatyrowicza, Jerzy. Położona także wśród natury była dużo bardziej zaniedbana niż grób Jana i Cecylii i tak naprawdę odwiedzali ją tylko Anzelm, Jan i Andrzejowa. Powoli zarastała roślinnością i kiedy zobaczyła ją Justyna wyglądała już jak leśny, łagodny pagórek. To zapomnienie świadczy o stosunku ludzi do powstania styczniowego. Chciano o nim zapomnieć tak samo jak o ideałach romantycznej walki. Dla szlachty mogiła stanowiła symbol dążeń narodu polskiego do odzyskania niepodległości. Przypominała nie tak dawną walkę o dobro ojczyzny i wspólny cel jaki wtedy przyświecał ludziom: wolność.
Powstańcy to bohaterowie walki. Ich heroizm polegał na bezwarunkowym poświęceniu się dla narodu i wielkim patriotyzmie, a mogiła przypomina postawy takie jak solidaryzm społeczny czy szacunek dla tradycji. Stąd też podział bohaterów na patriotów, którzy wciąż opiekują się grobem i tchórzy, którzy nie rozumieją tradycji powstania.

Mogiły w ?Nad Niemnem? Elizy Orzeszkowej pełnią bardzo ważną funkcję: przypominają ideały romantyczne i pozytywistyczne jakie przyświecały mieszkańcom nadniemeńskiej doliny. Ukazują dwa różne typy heroizmu: pracy oraz walki, i jednocześnie przypominają wartości o których czasem zapominają bohaterowie powieści. Stanowią swoiste sacrum, są miejscami otoczonymi czcią i pamięcią a opieka nad nimi jest znakiem pamięci o ideałach z przeszłości.