Prawo administracyjne. Wykład

Prawo administracyjne - wykład

Administracjno- prawna reglamentacja niektórych swobód wolności jednostki.

1. Prawo zrzeszania się- stowarzyszenia.
Art. 58 Konstytucji stanowi, że każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z konstytucją lub ustawą. O odmowie rejestracji zrzeszenia orzeka sąd. Zrzekać nie mogą się osoby propagujące treści zabronione przez konstytucję, np. faszyzm, rasizm. Problematykę stowarzyszeń normuje ustawa z 07-04-1987r. ? prawo o stowarzyszeniach.
Stowarzyszenie ? jest dobrowolnym, samorządnym trwałym zrzeszeniem w celach niezarobkowych. Cechy stowarzyszenia:
dobrowolny charakter
samorządność
trwały charakter
cel niezarobkowy

Ad. 1 ? dobrowolny charakter- każdy może do stowarzyszenia wstąpić i wystąpić.

Ad. 2 - samorządność- to samodzielność w ustalaniu celów, programów i struktur stowarzyszenia.

Ad. 3 - trwałość- oznacza, że stowarzyszenie tworzy się w celach długofalowych, a nie w calach doraźnych.

Ad. 4 ? Cel niezarobkowy ? oznacza, że stowarzyszenie opiera się na pomocy społecznej- wyjątek stowarzyszenie zwykłe może prowadzić działalność gospodarczą i zatrudniać pracowników, byleby było to zgodne z celami statutowymi.

Statut określa cel, program i strukturę działania stowarzyszenia. Ustawy o stowarzyszeniach nie stosuje się do organizacji społecznych działających na podstawie innych ustaw.
Prawo o stowarzyszeniach przewiduje
3 rodzaje stowarzyszeń:
stowarzyszenia zarejestrowane (w sądzie)
stowarzyszenia zwykłe (nie zarejestrowane)
związki stowarzyszeń

ad. 1) Stowarzyszenie zarejestrowane-
do jego powstania wymagane jest zgłoszenie co najmniej 15 osób, powołanie komitetu założycielskiego oraz uchwalenie statutu.
Komitet założycielski składa do sądu wniosek o zarejestrowanie, podając elementy, które powinien zawierać statut. Sąd rejestrowy bada, czy statut jest zgodny z przepisami prawa i czy założyciele stowarzyszenia spełniają ustawowe wymagania. Gdy wszystko jest w porządku, sąd wydaje postanowienie o zarejestrowaniu. Stowarzyszenie nabywa osobowość prawną i może działać dopiero z chwilą wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS).
O wpisaniu stowarzyszenia do rejestru sąd zawiadamia właściwy organ administracji sprawujący nadzór nad stowarzyszeniem.
Władze stowarzyszenia:
walne zgromadzenie lub zebranie delegatów
zarząd
organ kontroli wewnętrznej, np. komisja kontrolna, komisja rewizyjna
Stowarzyszenia mogą posiadać majątek: składki, darowizny, inne ofiary publiczne. Wyjątkowo stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą oraz otrzymywać dotacje. Majątek stowarzyszenie przeznacza na cele statutowe lub na cel wskazany w uchwale walnego zgromadzenia. W przypadku braku takich postanowień w uchwale lub w statucie o przeznaczeniu majątku na określony cel społeczny orzeka sąd. Stowarzyszenie może ulec rozwiązaniu albo na podstawie własnej uchwały lub na mocy postanowienia sądu.
W przypadku postanowienia sądu organ nadzoru administracyjnego składa do sądu stosowny wniosek, wtedy gdy:
liczba członków stowarzyszenia jest mniejsza od wymaganej do jego założenia
gdy stowarzyszenie nie posiada władz przewidzianych ustawą
gdy nie ma warunków do powołania tych władz w przeciągu 1 roku.
W przypadku rozwiązania stowarzyszenia, ulega ono likwidacji.
Jeśli rozwiązanie stowarzyszenia następuje przez sąd organ wyznacza likwidatora. Natomiast, jeżeli rozwiązanie następuje w wyniku uchwały walnego zgromadzenia funkcję likwidatora pełni zarząd. Z chwilą likwidacji, likwidator składa wniosek o wykreślenie stowarzyszenia z rejestru. Koszty likwidacji pokrywa się z majątku stowarzyszenia.

Ad. 2) Stowarzyszenia zwykłe- jest to uproszczona forma stowarzyszenia. Do założenia takiego stowarzyszenia wystarczy zgłoszenie co najmniej 3 osób, uchwalenie regulaminu (zamiast statutu- określi on nazwę, cel, teren i środki działania, siedzibę stowarzyszenia) oraz przedstawicieli reprezentujących stowarzyszenie. O tym informuje się organ nadzoru. Jeśli w ciągu 30 dni od zgłoszenia informacji do organu nadzoru nie zakaże on działalności, stowarzyszenie może zacząć działać. W innym przypadku organ nadzoru lub prokurator mogą wystąpić z wnioskiem do sądu o wydanie postanowienia o zakazie założenia stowarzyszenia.
Stowarzyszenia zwykłe nie mogą tworzyć terenowych jednostek organizacyjnych, np. nie mogą łączyć się w związki stowarzyszeń, nie mogą zrzeszać osób prawnych, nie mogą prowadzić działalności gospodarczej, nie mogą otrzymywać zapisów, spadków, darowizn, a ich majątek tworzą tylko składki członkowskie. Nie mają osobowości prawnej.

AD. 3) Związki stowarzyszeń- mogą je tworzyć tylko stowarzyszenia zarejestrowane w licznie co najmniej 3. Do związków stowarzyszeń stosuje się przepisy o stowarzyszeniach zarejestrowanych odpowiednio, tzn. w ten sam sposób.

Nadzór nad stowarzyszeniami- nadzór ten sprawuje sąd i organ administracji. W przypadku stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego, nadzór sprawuje wojewoda (organ nadzoru), w pozostałych przypadkach starosta właściwy ze względu na siedzibę stowarzyszenia. Celem nadzoru jest przestrzeganie prawa oraz statutu (regulaminu) stowarzyszenia. Organ nadzoru ma uprawnienia typu kontrolnego i może żądać od zarządu stowarzyszenia odpisów uchwał walnego zgromadzenia oraz niezbędnych wyjaśnień. Organ nadzoru może nałożyć grzywnę albo wystąpić do sądu o zastosowanie innego środka. Sąd na wniosek organu nadzoru lub prokuratora udziela władzom stowarzyszenia upomnienia. Sąd uchyla niezgodną z prawem lub statutem uchwałę lub rozwiązuje stowarzyszenie, wtedy kiedy stowarzyszenie rażąco (w sposób ewidentny narusza prawo) narusza prawo lub statut. Rozwiązanie może nastąpić z tej przyczyny, kiedy nie ma warunków do przywrócenia jego działalności zgodnej z prawem lub statutem. Sąd stosuje powyższe środki na wniosek, jednakże może z własnej inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu i ustanowić przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw. Może też wyznaczyć kuratora. Kurator zwołuje walne zgromadzenie do dokonania wyboru zarządu, a do chwili jego wyboru reprezentuje stowarzyszenie.

Organizacje pożytku publicznego- w tym zakresie wypowiada się ustawa z 24-04-2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Status organizacji pożytku publicznego uzyskuje się po wpisie do KRS. Organizacja ta uzyskuje określone przywileje podatkowe. Sfera działania tych organizacji dotyczy w szczególności:
pomocy społecznej, działalności charytatywnej, podtrzymywania tradycji narodowej, ochrony zdrowia, edukacji i wychowania, pomocy ofiarom klęsk żywiołowych.
Z tymi organizacjami współpracują organy administracji poprzez wzajemne konsultacje, informacje, inicjatywy. Na działalność tych organizacji przeznacza się dotacje. Nadzór nad tymi organizacjami sprawuje minister ds. zabezpieczenia społecznego.

Zgromadzenie- zgodnie z art. 57 Konstytucji RP zapewnia się jednostce wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestnictwa w nich. Ograniczenia tej wolności może określić tylko ustawa.
Szczegółowo zagadnienia te omawia ustawa z 05-07-1990r. prawo o zgromadzeniach.
Zgromadzeniem jest zgrupowanie co najmniej 15 osób zwołane w celu wspólnych obrad lub w celu wspólnego wyrażenia stanowiska. Dotyczy to tylko zgromadzeń publicznych. Jest to zgromadzenie pewnej liczby osób, które łączy element psychologiczny. W tym zakresie wyróżniamy:
- określoną liczbę osób, zebraną w jednym miejscu i czasie, których łączy związek psychologiczny w celu wyrażenia opinii lub poglądów. Wyłączenia: w rozumieniu ustawy, nie uznaje się za zgromadzenie zgromadzeń organizowanych przez organy państwa, kościoła katolickiego i innych wyznań. Zgodnie z art. 1, ust 1 ustawy o zgromadzeniach, każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się. Prawo to może być ograniczone ustawowo tylko w zakresie niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony zdrowia i moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony pomników zagłady. Ograniczenie swobody może mieć miejsce, gdy zgromadzenie narusza przepisy prawa karnego, zagraża życiu lub zdrowiu albo mieniu w znacznych rozmiarach. Zgromadzenie może organizować osoba posiadająca zdolność do czynności prawnych, osoba prawna, organizacja lub grupa osób. Ingerencja administracyjna polega albo na wprowadzeniu określonych zakazów, np. uczestnictwa osób posiadających materiały wybuchowe, albo na wprowadzeniu określonych obowiązków na organizatora zgromadzenia albo na obowiązku zawiadomienia odpowiedniego organu o zamiarze zorganizowania zgromadzenia. Postępowanie w sprawach zgromadzeń należy do zadań zleconych gminy. Organem odwoławczym jest wojewoda. O zamiarze zwołania zgromadzenia należy zawiadomić organ administracji, nie później niż w 3 dni i nie wcześniej niż w 30 dni przed datą zgromadzenia. W przypadku zgromadzeń przy placówkach dyplomatycznych należy zawiadomić MSZ i policję. Zakaz zgromadzeń dokonuje się poprzez wydanie decyzji administracyjnej w oparciu o kpa. Istnieją skrócone terminy wydania decyzji:
- 3 dni od daty zawiadomienia i nie później niż 24 h przed zgromadzeniem. Istnieją również skrócone terminy odwołania- 3 dni od doręczenia decyzji. Organ II instancji powinien rozpatrzyć odwołanie w ciągu 3 dni, czyli wydać decyzję. Odwołanie nie wstrzymuje wykonania decyzji. Termin do złożenia skargi na decyzję II instancji wynosi 3 dni. Termin do rozpatrzenia skargi wynosi 7 dni.
Obowiązki organizatora. Odpowiada on za:
zgodny z prawem przebieg zgromadzenia
stosuje przewidziane z prawem środki w celu zapewnienia ad 1
Zgromadzenie ma przewodniczącego, którym jest organizator, chyba że uczestnicy wybiorą innego. Uczestnicy obowiązani są podporządkować się jego zarządzeniom. Może on usunąć osoby, które naruszają prawo, uniemożliwiają zgromadzenie. Może się zwrócić z tym do policji lub straży miejskiej, które są obowiązane pomóc. Z chwilą rozwiązania uczestnicy mają obowiązek opuszczenia miejsca zgromadzenia. Organom gminy przysługują uprawnienia porządkowe. Organy te mogą delegować na zgromadzenie swych przedstawicieli. Przedstawiciele mogą rozwiązać zgromadzenie, lecz tylko wtedy gdy jego przebieg zagraża życiu, zdrowiu, mieniu w znacznych rozmiarach lub naruszono przepisy prawa o zgromadzeniach albo przepisy karne, jednak muszą o tym uprzedzić organizatora. Gdy nie odnosi to skutku wydaje się decyzję administracyjną w szczególnym trybie. Jest to decyzja ustna po 3-krotnym ostrzeżeniu uczestników o możliwości rozwiązania zgromadzenia. Przedstawiciel ogłasza decyzję przewodniczącemu wobec zgromadzonych. Decyzji tej nadaje się rygor natychmiastowej wykonalności. Na piśmie doręcza się ją w ciągu 24 godzin przedstawicielowi. Odwołanie od niej przysługuje w terminie 3- ech dni przedstawicielowi i uczestnikom.

Reglamentacja w zakresie publicznego przekazywania informacji a wolność słowa.
Publiczne przekazywanie informacji- są to różne formy upowszechniana informacji dokonane za pomocą wizji, fonii, druku na użytek nieograniczonego kręgu osób. Jest to związane z art. 14 Konstytucji który stanowi, że RP zapewnia wolność prasy i innych środków masowego przekazu. Natomiast zgodnie z art. 54 Konstytucji każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane. Ustawa może wprowadzić obowiązek uprzedniego uzyskania koncesji na prowadzenie stacji radiowej lub telewizyjnej. W związku z powyższym istnieje szereg aktów prawnych dotyczących wolności wypowiedzi.
1. prawo prasowe (ustawa z 26-01-1984r.) deklarując wolność prasy wprowadza jednocześnie zasadę rzetelnego informowania oraz jawność życia publicznego. Jedyną reglamentacją w zakresie wolności prasy jest rejestracja w sądzie wojewódzkim dziennika lub czasopisma, odmowy rejestracji oraz zawieszenia wydawania tejże prasy. Jest to ochrona przed nieuczciwą konkurencją. Ustawa przewiduje również odpowiedzialność karną lub cywilną oraz przypadek przepadku materiału prasowego.
Ustawa o radiofonii i telewizji- 29-12-1992r.
Reglamentacja w tym zakresie polega albo na kontroli radiowo-telewizyjnej albo na działalności koncesyjnej albo na prowadzeniu rejestracji programów w sieciach kablowych. Zgodnie z tą ustawą (art. 18):
programy nie mogą propagować działań sprzecznych z prawem, z polską racją stanu oraz postaw i poglądów sprzecznych z moralnością i dobrem społecznym. W szczególności nie mogą dyskryminować ze względu na rasę, płeć i narodowość.
programy powinny szanować przekonania religijne, a zwłaszcza respektować chrześcijański system wartości.
programy nie mogą sprzyjać zachowaniom zagrażającym zdrowiu lub bezpieczeństwu oraz środowisku naturalnego.
zabronione są programy czy też decyzje zagrażające fizycznemu, psychicznemu lub moralnemu rozwoju małoletnich, a w szczególności zawierające treści pornograficzne lub w sposób nieuzasadniony eksponujące przemoc.

Kontrola- w zakresie kontroli kompetentna jest KRRiT działalności nadawcy. Przewodniczący rady może żądać od nadawcy niezbędnych materiałów i dokumentów; może wzywać do zaniechania działań naruszających prawo; wydać decyzje administracyjną nakazującą zaniechanie działań.

Koncesja- to inna forma reglamentacji. Nie dotyczy telewizji i radiofonii publicznej. Koncesji udziela przewodniczący KRRiT na podstawie uchwały rady. Stosuje się przepisy ustawy o swobodzie działalności gospod.

Zgłoszenie do rejestru- organem rejestracyjnym jest przewodniczący KRRiT. Decyzję administracyjną wydaje wtedy, gdy odmawia wpisu do rejestru. Może zakazać operatorowi sieci kablowej rozpowszechniania programów w przypadkach wskazanych w ustawie. Do postępowań stosuje się przepisy kpa w zakresie nieuregulowanym. Od decyzji przewodniczącego KRRiT nie służy odwołanie w trybie adm., lecz do SO w Warszawie sądu gospodarczego. Ustawa przewiduje kary adm. od których służy odwołanie do sądu.

Ustawa z 25-10-1991r. ?o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej?.
Ustawa przewiduje instytucje kultury oraz jednostki organizacyjne tworzone przez organy adm publ. oraz inne podmioty wskazane w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej. Podmioty te, gdy prowadzą działalność artystyczną poza swoją siedzibą lub w sposób objazdowy podlegają reglamentacjom.
Reglamentacja ta polega na zawiadomieniu właściwego organu gminy o miejscu imprezy w terminie 30 dni. Organizator ma obowiązek zabezpieczenia miejsca imprezy. Organ gminy może żądać od organizatora odpowiednich zaświadczeń, np. straży pożarnej, sanepidu, policji, itp. Np. jeżeli jest to koncert. Odmowa zorganizowania imprezy następuje w drodze decyzji. Może to nastąpić wtedy, gdy impreza zagraża życiu, zdrowiu, mieniu w znacznych rozmiarach, gdy nie spełnia norm technicznych. Odwołanie następuje w trybie przyspieszonym. Są to zakazy typu policyjnego. Prezes RM może wydać zarządzenie o zawieszeniu organizowania imprez z powodu żałoby narodowej- to inna forma reglamentacji. Może to uczynić również wojewoda z powodu klęski żywiołowej, epidemii na terenie całego lub części województwa. Jest to przykład tzw. aktu generalnego.

Ustawa z 22-08-1997 ?o bezpieczeństwie imprez masowych? .
Impreza masowa to impreza sportowa, artystyczna lub rozrywkowa na której może być obecny ? ?w przypadku stadionu, innego obiektu nie będącego budynkiem lub terenu uniemożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej- nie mniej niż 1000 osób, w przypadku hali sportowej lub innego budynku umożliwia imprezę ? nie mniej niż 300 osób?. Ustawa wyklucza jej stosowanie do imprez odbywających się w teatrach, filharmoniach, kinach i muzeach. Ustawa przewiduje reglamentację nałożoną na organizatora w sensie zapewnienia bezpieczeństwa oraz porządku. Musi on uzyskać od wójta, burmistrza, prezydenta zezwolenie na przeprowadzenie imprezy, składając wniosek. Wojewoda może wprowadzić zakaz odbywania imprez- jeżeli stwierdzi, że nie zapewnia w sposób dostateczny bezpieczeństwa lub porządku. Podobne kompetencje ma zarząd powiatu. Organizator może legitymować uczestników imprezy, może usunąć osobę zakłócająca oraz przekazać ją policji.

Dostęp do informacji niejawnych.
Ochrona danych osobowych- zgodnie z art. 51, ust 1 Konstytucji ?nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji jego osoby?. Jest to prawo do informacji dot. jego osoby. Odstępstwa od tej zasady dotyczyć mogą władz publicznych. Konstytucja jednak wprowadza generalne upoważnienie dla władz publicznych do pozyskiwania, gromadzenia i udostępniania informacji, ale tylko wtedy jeśli są one niezbędne w demokratycznym państwie prawnym. Zagadnienia te obecnie normuje ustawa z 29-08-1997, o ochronie danych osobowych. Zgodnie z tą ustawą każdy ma prawo do ochrony, z tym że przetwarzanie tych danych dopuszcza się ze względu na dobro publiczne, dobro osoby lub dobro osób trzecich. Ustawę tą stosuje się do przetwarzania danych osobowych w systemach informatycznych, kartotekach, skorowidzach, księgach, wykazach oraz innych zbiórkach ewidencji. Ustawa ustala prawo osób, których dane przeznaczone są do przetwarzania. Chodzi tu o prawo do uzyskania informacji dotyczących zbioru danych o celach, którym dane służą oraz wnoszenia sprzeciwu, gdy administrator danych wykorzystuje je w celach marketingowych lub przekazuje je innemu administratorowi. Wniesienie sprzeciwu powoduje zakaz przetwarzania danych. Na wniosek osoby, której dane dotyczą administrator ma obowiązek poinformować ją o jej prawach. Informacja ta dotyczy: jakie dane zawiera zbiór, w jaki sposób je zebrano, w jakim celu i zakresie są przetwarzane, komu zostały udostępnione. Administrator może odmówić udostępnienia danych ze względu na tajemnicę służbową.

Organy ochrony danych osobowych- GIODO
- Generalny Inspektor Ochrony Danych Osobowych jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu. Jego zadania:
kontrola zgodności przetwarzania danych z przepisami
wydawanie decyzji administracyjnej i rozpatrywanie skarg
prowadzenie rejestru danych oraz udzielanie informacji
opiniowanie projektów ustaw i rozporządzeń dotyczących danych osobowych
inicjowanie przedsięwzięć w zakresie danych osobowych
udział w pracach organizacji międzynarodowych dot. danych osobowych.

GIODO ma możliwość wstępu do pomieszczeń, żądania wyjaśnień, informacji, itp. W przypadku stwierdzenia naruszenia przepisów GIODO w drodze decyzji może nakazać przywrócenia do stanu zgodnego z prawem oraz usunięcie uchybień. Stosuje się przepisy kpa.
Urząd do pomocy GIODO- Biuro GIODO
Ustawa przewiduje sankcje typu karnego. Nie wyklucza się użycia środków egzekucyjnych przez GIODO w celu wymuszenia jego decyzji. Zgodnie z art. 61 Konstytucji ?każdemu obywatelowi przysługuje prawo do informacji o działalności organów władzy publicznej?. Prawo do tej informacji nie może naruszać chronionych ustawami wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych. Informacje, których nie ujęto w BHP udziela się na wniosek. Odmowa udostępnienia informacji następuje w drodze decyzji administracyjnej, gdzie stosuje się kpa. Podmiotowi, któremu odmówiono informacji ze względu na ochronę danych osobowych, prawa do prywatności lub inną tajemnicę służy powództwo do sądu powszechnego.

Administracyjno-prawny status jednostki
Obywatelstwo polskie- zgodnie z traktatem ustanawiającym wspólnotę europejską
(25-03-1992) obywatelem UE jest każda osoba mająca przynależność państwa członkowskiego. Posiadanie obywatelstwa polskiego jest warunkiem korzystania z wielu uprawnień krajowych. Konstytucja RP przyznaje wiele praw, ale pod warunkiem obywatelstwa. Obywatelstwo- Ustawa z dnia 15-02-1962r. nie definiuje obywatelstwa. Obywatelstwo jest to trwała więź określonej osoby z państwem. W świetle prawa RP osoba, która nie posiada obywatelstwa RP jest cudzoziemcem. Jest to tzw. zasada wyłączności. Obywatel RP w myśl naszego prawa nie może być jednocześnie uważany za obywatela innego państwa. Na gruncie Konstytucji podstawową formą nabycia obywatelstwa jest urodzenie się z rodziców będących obywatelami RP. Obywatel RP nie może utracić obywatelstwa, chyba że sam się go zrzeknie. Konstytucja gwarantuje opiekę państwa obywatelom znajdującym się za granicą.
3 sposoby nabycia obywatelstwa:
z mocy prawa
w drodze aktu administracyjnego
przez oświadczenie woli

Ad 1) osób urodzonych z rodziców obywateli RP. Kiedy dziecko urodzi się w Polsce, a rodzice są nieznani lub nie posiadają żadnego obywatelstwa.
Ad 2) następuje w drodze aktu Prezydenta RP. Jest to akt nadania obywatelstwa. Gdy zamieszkuje na terenie Polski przez co najmniej 5 lat na podstawie zezwolenia. Nadanie obywatelstwa rodzicom dotyczy także dzieci pozostających pod ich władzą rodzicielską, chyba że ukończyły 16 lat (wtedy muszą wyrazić zgodę) Wyjątek- od nadania obywatelstwa odróżnia się uznanie za obywateli osób o nieokreślonym obywatelstwie lub nie posiadających żadnego obywatelstwa na ich wniosek pod warunkiem, że przebywają na terenie RP 5 lat. Pozostaje to w kompetencji wojewody.
Ad 3) dotyczy to złożenia odpowiedniego oświadczenia. Potrzebna jest decyzja administracyjna o przyjęciu oświadczenia (gdy jeden z rodziców ma obywatelstwo RP- oświadczenie składa dziecko do lat 16). Oświadczenie składa się przed wojewodą. Może je także złożyć cudzoziemiec, jeżeli pozostaje w związku małżeńskim z obywatelem RP przez co najmniej 3 lata. Po ustaniu lub unieważnieniu małżeństwa można odzyskać obywatelstwo RP, jeśli się je utraciło na skutek zawarcia małżeństwa z cudzoziemcem. Wymagana jest decyzja wojewody.

Utrata obywatelstwa.
Utrata następuje na wniosek zainteresowanego i po uzyskaniu zgody Prezydenta RP na zrzeczenie się obywatelstwa. Zgoda udzielona rodzicom rozciąga się na dzieci, z tym że gdy ukończyły 16 lat i wyrażą na to zgodę. W przypadku, gdy zgoda jest udzielona z rodziców, można zwrócić się do sądu (zdanie do wyjaśnienia). Sprawy w tym zakresie załatwiają urzędy konsularne, w tym zakresie nie stosuje się kpa.

Cudzoziemcy- ? o cudzoziemcach? stanowi ustawa z 13-06-2003. Wg Konstytucji RP art. 36 każdy kto się znajduje pod władzą RP, korzysta z wolności i praw zapewnionych w Konstytucji. W związku z tym, cudzoziemca na terenie RP traktujemy jako obywatela RP.
Wyjątki:
obowiązek obrony ojczyzny
wykonywanie określonych zawodów lub bycie urzędnikiem
Zgodnie z art. 2 ustawy ?o cudzoziemcach?, cudzoziemcem jest każdy, kto nie posiada obywatelstwa polskiego, przy tym cudzoziemca będącego obywatelem 2 lub więcej państw traktuje się jako obywatela tego państwa, którego dokument podróży stanowi podstawę wjazdu na terytorium RP.

Przekroczenie granic i wizy.
Cudzoziemiec może przekroczyć granicę i przebywać na terytorium RP, jeśli posiada ważny dokument podróży i wizę. Nie dotyczy to obywateli państw UE. Nielegalne przekroczenie granicy i zatrzymanie w strefie nadgranicznej może skutkować doprowadzeniem do granicy i pobraniem odcisków palców.
Dokument podróży- to dokument uprawniający do przekroczenia granicy, wydany przez organ państwa obcego, organ polski lub organizację międzynarodową. Jeżeli cudzoziemiec posiadający zezwolenie na osiedlenie utracił dokument podróży, uległ on zniszczeniu lub stracił ważność, wówczas zwraca się z wnioskiem o wydanie dokumentu polskiego.
Wiza- zezwolenie na wydanie cudzoziemcowi przez organ polski do wjazdu, pobytu i wyjazdu z RP na warunkach w nim podanych.
Rodzaje wiz:
lotniskowa
tranzytowa
wjazdowo-pobytowa
dyplomatyczna
służbowo- kurierska
dyplomatyczno- tranzytowa
Wizy wydaje konsul, czasem wojewoda, MSZ, czy Komendant Straży Granicznej.
Cudzoziemiec wjeżdżający do RP powinien posiadać środki finansowe na pokrycie kosztów wjazdu, wyjazdu, pobytu. Obowiązek ten wyklucza zaproszenie. Zaproszenie jest wpisywane do rejestru zaproszeń, które prowadzi wojewoda. Może on wpisać albo unieważnić zaproszenie. Organ może odmówić wjazdu do RP, jeśli cudzoziemiec nie ma środków finansowych.
Zezwolenia na zamieszkanie na terytorium RP. Zezwolenie na osiedlenie się.
Następują one na czas oznaczony, udziela ich wojewoda, właściwy ze względu na miejsce zamierzonego pobytu cudzoziemca i na jego wniosek. Zezwolenie jest ważne 2 lata. Zezwolenie udziela się na jakiś cel. Istnieją sytuacje, kiedy zezwoleń udziela się na czas krótszy lub odmawia udzielenia. Np.
nie wywiązanie się ze zobowiązań podatkowych,
stwierdzenie choroby zakaźnej
względy obronności i bezpieczeństwa państwa
Zezwolenie na osiedlenie- wydaje wojewoda na wniosek cudzoziemca przebywającego w RP na podstawie wizy lub zezwolenia na czas oznaczony. Jest udzielane, gdy cudzoziemiec spełni warunki:
wykaże trwałe więzi rodzinne lub ekonomiczne z RP
ma zapewnione utrzymanie i mieszkanie
przebywał w Polsce 5 lat (niekiedy 3 lata)
Odmowa zezwolenia następuje, gdy cudzoziemiec jest persona non grata (wykaz cudzoziemców niepożądanych), gdy wymagają tego względy obronności, bezpieczeństwa. Ponadto gdy nie płaci podatków lub zgubił podróżną wizę lub inny dokument. (zdanie do wyjaśnienia). W związku z tym istnieje możliwość cofnięcia udzielonego zezwolenia.

Kontrola legalności pobytu cudzoziemców
Kontrolę przeprowadzają funkcjonariusze służby cywilnej, straży granicznej i policji oraz z upoważnienia Wojewody i Prezesa Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców ? wyznaczeni pracownicy. Jeżeli cudzoziemiec przebywa bez wizy, zezwolenia czy nie posiada środków na przeżycie, nielegalnie przekroczył granicę, nie płaci podatków- wojewoda może wydać decyzję o wydaleniu cudzoziemca. W tej decyzji wojewoda określa termin opuszczenia kraju, trasę przejazdu cudzoziemca. Decyzja o wydaleniu unieważnia z mocy prawa zezwolenia wizy itd. Niekiedy zamiast decyzji o wydaleniu, wydaje się decyzję zobowiązującą do opuszczenia przez cudzoziemca terytorium RP. Jeżeli cudzoziemiec nie wykona decyzji może być zatrzymany na 48 godzin przez organy straży granicznej, policji. Natomiast na mocy postanowienia sądu rejonowego i na wniosek wojewody, straży granicznej lub policji można cudzoziemca umieścić w ośrodku strzeżonym (areszt w celu wydalenia, nie dłużej niż 90 dni). W przypadku niesłusznego umieszczenia w ośrodku cudzoziemcowi przysługuje odszkodowanie.

Karta pobytu- wydaje się ją wtedy, gdy cudzoziemiec uzyskał zezwolenie na zamieszkanie lub osiedlenie, status uchodźcy lub zgodę na pobyt tolerowany. Uprawnia ona do wielokrotnego przekroczenia granicy bez potrzeby wizy.

Polski dokument podróży- wydaje się go cudzoziemcowi wtedy, kiedy utracił czy zgubił swój dokument podróży lub uległ on zniszczeniu. Jest ważny przez 2 lata i uprawnia do wielokrotnego przekraczania granicy.

Polski dokument tożsamości- dokument ten wydaje się małoletniemu cudzoziemcowi, urodzonemu na terytorium Polski. Wydaje się go wtedy, gdy nie sprzeciwia się temu interes RP, dobro dziecka. Jest ważny 1 rok.

Gromadzenie i przetwarzanie danych dotyczących cudzoziemców- prowadzi się rejestry, ewidencję i wykazy cudzoziemców w systemie informatycznym. Wyróżniamy rejestry wiz, zezwoleń na osiedlenie, zamieszkanie, zaproszeń cudzoziemców, wykazy persona non grata. Organami rejestrowymi są:
wojewoda, komendant oddziału straży granicznej, Komendant Główny Policji (odciski linii papilarnych cudzoziemców). Organem rejestrowym jest również Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców.

Odpowiedzialność przewoźnika cudzoziemców
Przewoźnicy, którzy przewożą cudzoziemców drogą lądową, morską lub powietrzną mają różne obowiązki. W przypadku naruszenia tych obowiązków ponoszą koszty ustawowe. Cudzoziemcowi można w drodze decyzji nakazać przebywanie w jakimś miejscu na koszt przewoźnika, zakazać opuszczenia statku powietrznego (samolotu), czy też okrętu lub nakazać transport innym statkiem morskim, lądowym czy powietrznym. Przewoźnik, który przywiózł cudzoziemca do granicy RP ma obowiązek odwieźć go do kraju, gdy cudzoziemcowi odmówiono wjazdu.

Formy udzielania pomocy cudzoziemcom
Reguluje to ustawa z 13-06-2003 o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP.
Formy pomocy:
nadanie statusu uchodźcy-
Status uchodźcy nadaje się cudzoziemcowi, który spełnia warunki do uznania za uchodźca w Konwencji Genewskiej i w Protokole Nowojorskim. Decyzje podejmuje Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców, zaś organem II instancji jest Rada ds. uchodźców
udzielenie azylu-
Cudzoziemcowi na jego wniosek można udzielić azylu na terytorium RP, gdy chodzi o jego ochronę lub przemawia za tym ważny interes RP. Odmawia się udzielenia azylu, jeżeli prowadzi działalność, która godzi w interesy obronne RP.
zgoda na pobyt tolerowany-
W przypadku wydania takiej zgody cudzoziemiec ma takie same prawa jak ten, który posiada zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony. Dostaje także kartę pobytu. Zgoda taka jest udzielana, kiedy nie ma przeciwwskazań i nie zachodzą przesłanki do wydalenia cudzoziemca. Zgodę taką wydaje Wojewoda, Prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców, a wyjątkowo Rada ds. uchodźców.

Ochrona czasowa cudzoziemców- dotyczy tych cudzoziemców, którzy opuścili swój kraj z powodu inwazji, wojny domowej, konfliktów etnicznych, rasowych, rażących naruszeń praw człowieka. Ochrony się udziela dotąd, aż stanie się możliwy bezpieczny powrót cudzoziemca do kraju nie dłużej jednak niż na rok. Okres ten może być przedłużony. Ochrony udziela się na podstawie Rozporządzenia RM , na podstawie decyzji rady UE.

Obywatele państw członkowskich UE
Normuje to ustawa z 27-07-2002 o zasadach i warunkach wjazdu i pobytu obywateli państw członkowskich UE oraz członków ich rodzin na terytorium RP. Obywatel Unii może wjechać na terytorium RP na podstawie ważnego dokumentu podróży albo innego dokumentu stwierdzającego tożsamość i obywatelstwo. Obywatele Unii i członkowie ich rodzin w okresie 3 m-cy nie mają obowiązku otrzymania zezwolenia na pobyt. Nie dotyczy to przedsiębiorców, którzy wykonują pracę lub prowadzą działalność gospodarczą na terytorium RP, ale mają miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim. Jednakże raz w tygodniu osoba taka musi przekroczyć granicę.

Dowody osobiste i paszporty- są to podstawowe dokumenty, którymi posługuje się obywatel polski. Nie są decyzjami administracyjnymi, są dokumentami urzędowymi, np. własnością RP. Ich wydawanie jest czynnością materialno-techniczną. Jednakże odmowa ich wydania powinna mieć charakter decyzji administracyjnej.

Dowody osobiste- osoba, która jest obywatelem polskim i zamieszkuje w Polsce ma obowiązek posiadania dowodu osobistego, gdy ukończyła lat 18 lub po ukończeniu 15 lat, jeżeli pozostaje w stosunku pracy albo nie pozostaje pod władzą rodzicielską albo nie zamieszkuje z rodzicami. Obywatel polski ma prawo otrzymać dowód, gdy ukończy 13 lat. Na uzasadniony wniosek rodziców lub opiekunów można wydać dowód osobisty również osobie, która nie ukończyła 13 lat. Dowód ten jest wtedy ważny przez 10 lat. Dowody wydaje wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Jest to zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej.
Dowód osobisty jest dokumentem:
stwierdzającym tożsamość
poświadczającym obywatelstwo polskie
umożliwiającym przekraczanie państw UE
Posiadacz dowodu ma obowiązek jego wymiany, gdy nastąpiła zmiana danych lub dowód został ukradziony lub zniszczony.

Paszporty- jest to dokument urzędowy, który uprawnia do przekroczenia granicy i pobytu za granicą polskiego obywatela oraz poświadcza jego obywatelstwo i tożsamość. Rodzaje paszportów:
zwykły
dyplomatyczny
służbowy Ministerstwa Spraw Zagranicznych
oraz paszport tymczasowy

Paszporty dyplomatyczne i służbowe wydaje minister właściwy spraw zagranicznych. Paszporty tymczasowe wydaje konsul obywatelom polskim nie mającym innego paszportu. Pozostałe rodzaje paszportów wydaje wojewoda (zwykły). Wyjątek- za granicą wyjątkowo konsul. Czasem tez paszporty wydaje MSZ. Prawo do paszportu jest prawem podmiotowym. Odmowa wydania paszportu następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Forma obligatoryjna odmowy wydania paszportu- organ odmówi wydania paszportu na wniosek sądu, jeżeli przeciwko takiej osobie toczy się postępowanie karne lub cywilne.

Forma fakultatywna- organ może odmówić wydania paszportu, gdy zachodzi obawa nie wykonania ustawowego obowiązku potwierdzonego orzeczeniem sądu lub decyzją administracyjną.

Unieważnienie paszportu- podstawową przyczyną unieważnienia paszportu jest utrata obywatelstwa polskiego, czyli utrata trwałej więzi z RP.

Ewidencja ludności
Sprowadza się ona do obowiązku meldunkowego obywateli oraz określonych czynności materialno-technicznych organów gminy. Nakłada się też określone obowiązki na najemców, właścicieli domów, dozorców, pracodawców czy sołtysów.

Pobyt stały i pobyt czasowy
Pobyt stały- jest zamieszkaniem w określonej miejscowości pod oznaczonym adresem z zamiarem stałego przebywania.

Pobyt czasowy- jest przebywaniem bez zamiaru zmiany miejsca pobytu stałego w innej miejscowości pod oznaczonym adresem lub w tej samej miejscowości pod innym adresem.

Osoba, która przebywa nieprzerwanie dłużej niż 2 m-ce i jest zameldowana na pobyt czasowy ma obowiązek zameldowania na stałe
Osoba, która przebywa w danej miejscowości dłużej niż 3 doby jest zobowiązana zameldować się na pobyt stały lub czasowy najpóźniej przed upływem czwartej doby.
Osoba, która opuszcza miejsce stałego lub czasowego pobytu na ponad 2 m-ce ma obowiązek wymeldowania się. Wyjazd za granicę powyżej 2 m-cy stwarza obowiązek zgłoszenia wyjazdu i powrotu. Obowiązku meldunkowego w domach wczasowych lub wypoczynkowych dokonuje się u kierownika domu.

Akta stanu cywilnego- mają one szczególny charakter. Są dokumentami publicznymi. Stanowią wyłączny dowód zdarzeń w nich stwierdzonych, np. urodzenie, małżeństwo i zgon, a także inne które mają wpływ na stan cywilny.
Stan cywilny stwierdza się na podstawie aktów sporządzonych w księgach stanu cywilnego i to w formie aktu urodzenia, małżeństwa i zgonu
Rejestracja posiada doniosły charakter, nie tylko dla ustalenia stanu cywilnego, ale jest także podstawą ewidencji ludności. Stanowi dowód w różnych postępowaniach przed organami państwa.
Z ksiąg stanu cywilnego sporządza się odpisy lub akty skrócone, zaświadczenia. W przypadku, kiedy kierownik urzędu stanu cywilnego odmówił czynności, np. przyjęcia oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński, wówczas sąd wydaje postanowienie. Dla innych czynności przewiduje się formę decyzji administracyjnej. Księgi stanu cywilnego prowadzi się w urzędach stanu cywilnego. W urzędach tych dokonuje się rejestracji stanu cywilnego. Przeprowadza to kierownik lub jego zastępca (wójt, burmistrz, prezydent miasta). Urzędy stanu cywilnego wchodzą w skład urzędu gminy.

Zasady ogólne sporządzania aktów
Są to takie zasady jak:
akty urodzenia, małżeństwa i zgonu sporządza się oddzielnie
akta mogą zawierać tylko dane przewidziane przez prawo, nie można zamieszczać w nich danych naruszających dobra osobiste
kierownik USC jest obowiązany żądać potwierdzenia prawdziwości danych

Akt urodzenia - fakt urodzenia należy zgłosić w terminie 14 dni gdy dziecko urodziło się martwe ? 3 dni). Kolejność podmiotów zgłaszających:
ojciec
matka
inna osoba obecna przy porodzie, lekarz, położna
Gdy dziecko urodziło się w ZOZ-ie, obowiązek zgłoszenia spoczywa na tym ZOZ-ie. W akcie urodzenia wpisuje się:
nazwisko
imię lub imiona
płeć
miejsce i datę urodzenia
nazwiska, imiona, miejsce i datę urodzenia każdego z rodziców i inne dane.
Kierownik USC odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion oraz imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz nie pozwalającego odróżnić płci dziecka. Rodzice w ciągu 6-ciu m-cy od sporządzenia aktu urodzenia mogą złożyć oświadczenie na piśmie o zmianie imienia dla dziecka.

Zawieranie małżeństw- małżeństwo może być zawarte w formie świeckiej, gdy mężczyzna i kobieta złożą zgodne oświadczenie, że wstępują w związek małżeński. Przy charakterze wyznaniowym oświadczają swoją wolę w obecności duchownego. Te osoby, które zamierzają wstąpić w związek małżeński otrzymują od kierownika USC zaświadczenie o braku okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa. Jest ono ważne 3 m-ce. Duchowny nie może przyjąć oświadczenia o zawarciu małżeństwa bez zaświadczenia kierownika USC. Niezwłocznie po zawarciu małżeństwa, duchowny sporządza zaświadczenie o zawarciu małżeństwa. Wtedy małżeństwo podlega prawu wyznaniowemu lub prawu kościoła. Podpisuje je duchowny, małżonkowie i dwaj świadkowie.

Akt zgonu- zgon należy zgłosić najpóźniej w ciągu 3 dni (w przypadku osoby choroby zakaźnej- 24 godziny). Do zgłoszenia są zobowiązani:
małżonek lub dzieci zmarłego
najbliżsi krewni i powinowaci
osoby zamieszkałe w lokalu, w którym nastąpił zgon
osoby, które były obecne przy śmierci
administrator domu, w którym nastąpił zgon
Jeżeli zgon nastąpił w szpitalu lub zakładzie- zgłasza go zakład lub szpital. Zgon powinien stwierdzić lekarz. Akt zgonu sporządza się na podstawie karty zgonu.

Zmiana imion i nazwisk
- może ona nastąpić, gdy jest ono ośmieszające lub nielicujące z godnością człowieka, posiada brzmienie niepolskie, gdy wnioskodawca chce zmienić nazwisko na takie, które od wielu lat używa. W tych sprawach na wniosek strony orzeka starosta właściwy na miejsce zamieszkania. Zmiana nazwiska osób będących w związku małżeńskim wymaga zgody drugiego małżonka. Zmiana nazwiska obojga rodziców dotyczy także małoletnich dzieci (gdy dziecko ukończy 14 lat, wymagana jest także jego zgoda). Następuje to w drodze decyzji administracyjnej (wydaje ją starosta). Nazwisko i imię jest dobrem osobistym każdego.

Problematyka cmentarzy i pochówku zmarłych
Rozróżniamy cmentarze komunalne i wyznaniowe. Przyjęcie zwłok do pochowania na cmentarzu następuje po przedstawieniu karty zgonu. W miejscowościach, gdzie nie ma cmentarzy komunalnych, zarząd cmentarza wyznaniowego jest zobowiązany umożliwić pochowanie na nim osób innych wyznań, niewierzących i bez dyskryminacji. Zarząd cmentarza wyznaniowego nie może odmówić pochówku zwłok osób, które nabyły prawo do pochówku w innym miejscu cmentarza. Zwłoki osób zmarłych, nie mogą być chowane przed upływem doby od chwili zgonu (wyjątek choroby zakaźne). Zwłoki powinny być usunięte najpóźniej z mieszkania po upływie 72 godzin.
Prawo pochowania zwłok ma najbliższa rodzina w kolejności:
małżonek
krewni zstępni (dzieci)
krewni wstępni (rodzice, dziadkowie)
krewni w linii bocznej do IV stopnia
powinowaci w linii prostej do I stopnia
Zwłoki nie pochowane, lub nie przekazane szkołom wyższym dla celów naukowych powinien pochować Ośrodek Pomocy Społecznej miejsca zgonu. Zgon i jego przyczyna powinny być ustalone przez lekarza, który leczył zmarłego w ostatniej chorobie. W pozostałych przypadkach zgon stwierdza i ustala jego przyczyny lekarz publicznego ZOZ. Może to być inna osoba powołana przez organ gminy.
Zwłoki mogą być pochowane przez złożenie do grobu ziemnego, murowanego, w katakumbach lub na pełnym morzu.

Powszechny obowiązek obrony
Konstytucja RP stanowi, iż obowiązkiem obywatela polskiego jest obrona ojczyzny. Obok powszechnego obowiązku obrony istnieje obowiązek umacniania obronności RP., przygotowania ludności i mienia narodowego na wypadek wojny. Obowiązki te ciążą zarówno na obywatelach jak i na organach państwa.

Służba zastępcza
- obywatel któremu przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne nie pozwalają na odbywanie służby wojskowej może być obowiązany do służby zastępczej.

Zakres podmiotowy- dotyczy wszystkich obywateli polskich, zdolnych ze względu na wiek i stan zdrowia. Mężczyźni, którzy w danym roku kończą 18 lat powinni zgłosić się do rejestracji, a ci którzy kończą 19 lat mają obowiązek zgłosić się do poboru. W kwestii stanu zdrowia orzekają komisje lekarskie powiatowe i wojewódzkie. Od orzeczenia komisji powiatowej odwołanie służy zarówno poborowemu, jak i WKU (Wojskowy Komendant Uzupełnień). Obowiązek odbycia zasadniczej służby wojskowej może ulec odroczeniu (bezpośrednia opieka nad członkiem rodziny, nauka w szkole wyższej, okres kampanii wyborczej, wybór do Sejmu itp.). Powszechny obowiązek obrony w stosunku do kobiet oznacza, że realizują go kobiety posiadające kwalifikacje przydatne do czynnej służby wojskowej oraz te, które kończą naukę w szkołach medycznych i weterynaryjnych.

Zakres przedmiotowy- powszechny obowiązek dotyczy:
obowiązku pełnienia służby wojskowej
obowiązku pełnienia służby cywilnej
odbywania przysposobienia obronnego
uczestnictwa w samoobronie ludności
pełnienia służby w jednostkach zmilitaryzowanych
oraz wykonywania świadczeń na rzecz obrony
Absolwenci szkół wyższych powinni przejść przeszkolenie wojskowe. Osoby podlegające powszechnemu obowiązkowi obrony są obowiązane do osobistego wstawiennictwa na wezwanie organów. Osoby objęte ewidencją wojskową otrzymują wojskowe dokumenty osobiste, których nie można przenosić, przesyłać, przewozić za granicę. Są zobowiązani dochować tajemnicy informacji niejawnych, która trwa również po zwolnieniu ze służby. Żołnierze w służbie czynnej nie mogą uczestniczyć w partiach politycznych, wstępować do związków zawodowych i innych stowarzyszeń działających poza wojskiem. Na wyjazd i pobyt za granicą powinni uzyskać zezwolenie. W czasie wykonywania czynności mają obowiązek nosić mundury, odznaki i oznaki wojskowe. Korzystają też z szeregu uprawnień (umundurowanie, zakwaterowanie, publiczne ZOZ-y)
Ordery i odznaczenia
Traktuje się je jako formę wyróżnienia przez państwo lub inne podmioty uprawnione do ich nadawania. Najwyższym wyróżnieniem zasług cywilnych i wojskowych jest położonych w czasie pokoju lub wojny dla chwały i rozwoju RP są ordery i odznaczenia. Ordery: Order Orła Białego, Order Wojenny Virtuti Millitari, Order Odrodzenia Polski i Order Zasługi RP.
Odznaczenia: Krzyż Walecznych, Krzyż Zasługi z Mieczami, Krzyż Zasługi, Krzyż Zasługi za Dzielność, Medal za Ofiarność i Odwagę, Medal za Długoletnie Pożycie Małżeńskie. Ordery i odznaczenia nadaje się obywatelom polskim, wyjątkowo cudzoziemcom. Mają one charakter osobisty. Ordery i odznaczenia nadaje Prezydent RP w formie postanowienia ogłaszanego w Monitorze Polskim. Pozbawienie orderu lub odznaczenia może nastąpić tylko w przypadkach wskazanych w ustawie i następuje w formie decyzji.

Korzystanie z rzeczy powszechnego użytku
Obywatel ma prawo do korzystania z rzeczy publicznych, tj. należących do państwa oraz związków publiczno-prawnych (głównie jednostki samorządu terytorialnego).Są to rzeczy przeznaczone dla każdego, czyli służące ogółowi społeczeństwa. Wyjątkiem w tym zakresie jest korzystanie z rzeczy na podstawie np. zezwolenia, koncesji, itp. Do rzeczy powszechnego użytku zalicza się zazwyczaj drogi publiczne, wody płynące, otwarte morza, biblioteki, muzea, itp. O wyodrębnieniu decyduje cel publiczny. W tym zakresie do rzeczy nie stosuje się form prawa cywilnego. Rzecz powszechnego użytku podlega szczególnej ochronie prawnej typu policyjnego.

Reglamentacja adm-prawna korzystania z rzeczy powszechnego użytku

Korzystanie z dróg publicznych ? problematykę tą regulują różne akty prawne:
ustawa z 21-03-1985r. o drogach publicznych
ustawa z 27-10-1994r. o autostradach płatnych oraz Krajowym Funduszu Drogowym
ustawa z 20-06-1997r. prawo o ruchu drogowym
ustawa z 06-09-2001r. o transporcie drogowym
Droga publiczna jest to droga, z której może korzystać każdy zgodnie z jej przeznaczeniem. Tylko takie drogi są drogami powszechnego użytku. Korzystanie z dróg prywatnych może odbywać się tylko za zgodą właściciela. Rozróżnia się następujące kategorie dróg:
drogi krajowe
drogi wojewódzkie
drogi powiatowe
drogi gminne
Drogi krajowe stanowią własność SP, zaś pozostałe stanowią własność samorządu terytorialnego odpowiedniego szczebla. Rozróżniamy też drogi wewnętrzne, np. drogi w osiedlach mieszkaniowych, place przed dworcami itp. Budowa i utrzymanie tych dróg należy do zarządcy terenu, a w przypadku braku zarządcy do właściciela terenu. Ponadto drogi publiczne dzieli się na:
ogólnodostępne
drogi o ograniczonej dostępności, w tym autostrady i drogi expresowe.
Expresowymi są te drogi, które są przeznaczone wyłącznie dla pojazdów samochodowych, autostrady także, ale muszą spełniać jeszcze inne wymagania. Drogi zaliczane do autostrad są płatne, nie wyklucza to możliwości pobierania opłat za korzystanie z innych dróg, np. przeprawy promowe itp.
Ustawa o drogach publicznych przewiduje możliwość tworzenia tzw. stref śródmiejskich. Jest to płatne i stanowi dochód gminy. Ustawa o autostradach płatnych przewiduje przepisy dot. budowy i eksploatacji autostrad. Budowa autostrady następuje na podstawie umowy ministra infrastruktury ze spółką. Spółka współdziała w tym zakresie z administracją drogową, policją, pogotowiem itd. Zarządcami dróg są albo organy adm rządowej albo jednostki samorządowe. Dla dróg krajowych jest to Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad, dla dróg wojewódzkich- zarząd województwa, dla dróg powiatowych ? zarząd powiatu i dla dróg gminnych- wójt, burmistrz (prezydent). Istotne znaczenia ma wyodrębnienie drogi lub pasa drogowego. Droga obejmuje budowlę wraz z drogowymi obiektami inżynierskimi, urządzeniami oraz instalacjami stanowiąca całość techniczno-użytkową, przeznaczoną do prowadzenia ruchu drogowego, zlokalizowaną w pasie drogowym. Natomiast pas drogowy jest to wydzielony liniami granicznymi grunt wraz z przestrzenią nad i pod powierzchnią, w którym są zlokalizowane droga oraz obiekty budowlane i urządzenia techniczne związane z prowadzeniem, zabezpieczeniem i obsługą ruchu, a także urządzenia związane z potrzebami zarządzania drogą. Zarządca drogi sporządza i weryfikuje okresowo plany rozwoju sieci drogowej i przekazuje je organom właściwym do sporządzania Planu Zagospodarowania Przestrzennego. W planach tych przeznacza się pod przyszłą budowę dróg odpowiedni pas terenu. Jeśli zaś nastąpiło zajęcie pasa drogowego bez zezwolenia zarządcy lub niezgodnie z zezwoleniem wówczas zarządca drogi orzeka o przywróceniu drogi do stanu poprzedniego decyzją administracyjną. Lokalizowanie w pasie drogowym urządzeń i obiektów nie związanych z gospodarką, drogą lub potrzebami ruchu drogowego wymaga zezwolenia. Ponadto istnieje konieczność posiadania licencji na zarobkowe wykonywanie transportu drogowego oraz zezwolenia na wykonywanie regulowanych przewozów w transporcie międzynarodowym i krajowym. Przewoźnicy zagraniczni powinni mieć zezwolenie ministra infrastruktury. Na przewozy na potrzeby własne zezwolenie nie jest wymagane, wystarczy zgłoszenie tego jako działalności pomocniczej. Ustawa prawo o ruchu drogowym nakłada obowiązki na wszystkich użytkowników dróg, dzieląc ich na kategorie pieszych, pojazdów zaprzęgowych, korzystających z rowerów i motorowerów oraz z pojazdów samochodowych.
Obowiązki pieszych- mają obowiązek korzystania z chodnika, a gdy go brak z pobocza. Jeżeli nie ma pobocza- to z jezdni. Powinien korzystać z lewej strony jezdni. Pieszy znajdujący się na wydzielonym przejściu ma pierwszeństwo przed pojazdem. Zabrania się przechodzenia przez jezdnię w miejscu o ograniczonej widoczności, przebiegania, chodzenia po torach itp. Piesi mogą poruszać się w kolumnach. Kolumna może poruszać się prawą stroną jezdni, liczna osób w kolumnie nie może przekraczać 4, wojsko 6.
Obowiązki w zakresie ruchu rowerów, pojazdów zaprzęgowych i zwierząt: kierujący rowerem korzystając z drogi dla rowerów i pieszych powinien być szczególnie ostrożny i ustępować pierwszeństwa pieszym. Dziecko w wieku do lat 7 powinno być umieszczone w bezpiecznym siodełku. W pojazdach zaprzęgowych mogą być używane zwierzęta niepłochliwe, sprawnie fizycznie i dające sobą kierować. Zabrania się jazdy obok innego uczestnika ruchu, jazdy na płozach bez dzwonków i przeciążania zwierzęcia.
Obowiązki kierujących pojazdami: włączając się do ruchu należy zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa innym uczestnikom ruchu. Należy jechać z prędkością zapewniającą panowanie nad pojazdem (na autostradzie 110, na drodze expresowej dwujezdniowej 110, pozostałe 90, w terenie zabudowanym 50). Zabrania się wyprzedzania przy dojeżdżaniu do wierzchołka wzniesienia, na zakręcie, zapala się światła przeciwmgielne przy mgle. W sposób uprzywilejowany mogą poruszać się pojazdy należące do straży pożarnej, pogotowia ratunkowego, jednostek ratownictwa chemicznego, policji, straży granicznej, ABW, Agencji Wywiadu, CBA, sił zbrojnych, służby więziennej, kontroli skarbowej, służby celnej, BOR-u, inspekcji transportu drogowego oraz innych jednostek za zezwoleniem ministra spraw wewnętrznych.
Warunki techniczne pojazdów
Producent lub importer nowych pojazdów samochodowych, ciągników rolniczych, motorowerów, tramwajów musi posiadać świadectwo homologii wydawane przez ministra infrastruktury. Warunkiem dopuszczalności do ruchu pojazdu samochodowego lub innego jest dowód rejestracyjny lub czasowe pozwolenie. Wydaje je starosta właściwy ze względu na miejsce zamieszkania. Wraz z dowodem wydaje się tablice rejestracyjne. Czasowej rejestracji dokonuje się na okres 30 dni. Rejestr pojazdów posiada formę decyzji administracyjnych.
Pojazdy podlegają okresowym badaniom technicznym, dokonywanym na koszt właściciela w stacji kontroli.
Uprawnienia policji w zakresie bezpieczeństwa i porządku na drogach
Kompetencje kontrolne policji sprowadzają się do legitymowania uczestników ruchu i wydawania im wiążących poleceń, co do sposobu korzystania z drogi i pojazdu, sprawdzenia dokumentów i stanu technicznego pojazdu. Policja prowadzi rejestr kierowców naruszających przepisy ruchu drogowego. Ustawa prawo o ruchu drogowym reguluje sprawy zatrzymywania praw jazdy, cofania i przywracania uprawnień do kierowania pojazdami.
Szczególne korzystanie z dróg
Polega ono na uzyskaniu zezwolenia , które jest wymagane w przypadku zawodów sportowych, rajdów, wyścigów, zgromadzeń powodujących utrudnienie ruchu. Nie dotyczy to procesji, pielgrzymek i konduktów pogrzebowych.

Korzystanie z wód- kwestie te reguluje ustawa prawo wodne. Wody stanowiące własność SP lub jednostek samorządu są wodami publicznymi. Wody stojące oraz wody w rowach znajdujące się w granicach nieruchomości gruntowej stanowią własność właściciela nieruchomości.
Powszechne korzystanie z wód ? każdemu przysługuje prawo do powszechnego korzystania ze śródlądowych, powierzchniowych wód publicznych, morskich wód wewnętrznych wraz z wodami zatoki gdańskiej i z wód morza terytorialnego. Powszechne korzystanie z wód publicznych służy do zaspokajania potrzeb osobistych, gospodarstwa domowego lub rolnego bez stosowania specjalnych urządzeń technicznych, a także do wypoczynku, uprawiania turystyki, sportów wodnych oraz amatorskiego połowu ryb. Powszechne korzystanie nie obejmuje jednak wydobywania kamienia, żwiru i piasku oraz innych minerałów oraz roślin.
Zwykłe korzystanie z wód ? w tym zakresie z wody może korzystać jedynie właściciel. Dotyczy to także wody podziemnej znajdującej się na jego gruncie. W tym zakresie zezwolenie nie jest wymagane. Prawo do zwykłego korzystania z wód obejmuje zaspokajanie potrzeb gospodarstwa domowego oraz rolnego. Nie jest zwykłym korzystaniem z wód:
nawadnianie gruntów lub upraw wodą podziemną za pomocą deszczowni
korzystanie z wody podziemnej, jeśli pobór jest większy niż 5 m3 na dobę
korzystanie z wód na potrzeby działalności gospodarczej
wprowadzanie do wód lub ziemi oczyszczonych ścieków w ilości większej niż 5 m3 na dobę
Szczególne korzystanie z wód- wiąże się to z ograniczeniem praw rzeczowych właściciela oraz wydawaniem pozwoleń wodno-prawnych w formie decyzji administracyjnej. Pozwolenie to jest wymagane w zakresie:
poboru oraz odprowadzenia wód powierzchniowych oraz podziemnych
wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi
przerzutów wody oraz sztucznych zasileń wód podziemnych
piętrzenie oraz retencjonowania wód
korzystania z wód dla celów energetycznych, żeglugi, spławu
wydobywania kamienia, żwiru, piasku, wycinania roślin
rybackiego korzystania z wód
wykonania urządzeń wodnych
Stosuje się w tym zakresie kpa, zaś organem I instancji jest starosta lub wojewoda.
Spółki wodne i związki wałowe- realizują one gospodarkę wodami. Są rodzajami samorządu w zakresie zadań publicznych. Nadzór nad nimi sprawuje starosta. Zrzeszają zarówno osoby fizyczne jak i prawne. Tworzy się je w celu:
zapewnienia wody dla ludności
ochrony wód przed zanieczyszczeniem
ochrony przed powodzią
melioracji wodnych
wykorzystywania wód dla celów przeciwpożarowych
utrzymywania wód
Spółki korzystają z pomocy państwa i samorządu, nie mogą działać w celu osiągnięcia zysku. Uzyskują osobowość prawną z chwilą uprawomocnienia się decyzji starosty o zatwierdzeniu statutu spółki. Organami spółki są: walne zgromadzenie, zarząd i komisja rewizyjna.
Spółka może być rozwiązana w drodze uchwały na mocy decyzji starosty.
Kataster wodny- to system informacji o gospodarowaniu wodami, składający się z dwóch działów. Dział I obejmuje dane w zakresie stanu biologicznego środowiska wodnego, wpisu pozwoleń wodno-prawnych, urządzeń wodnych, obwodów rybackich, spółek wodnych, stref i obszarów ochronnych itp.
Dział II dotyczy planów gospodarowania wodami, list, programów priorytetowych oraz uzgodnień w zakresie gospodarki wodnej. Kataster jest dostępny bezpłatnie dla każdego. Prowadzony jest dla obszaru państwa przez Prezesa Krajowego zarządu Gospodarki Wodnej i zawiera inne dane niż kataster prowadzony przez dyrektora Regionalnego Zarządu dla regionu wodnego.

Korzystanie z zakładów publicznych- przewidują przepisy konstytucji, mówiąc o prawach ekonomicznych, socjalnych, kulturalnych oraz oświatowych. Ponadto przewidują to przepisy ustaw szczegółowych:
- placówki oświatowe- w tym zakresie wypowiada się ustawa z 07-09-1991 o systemie oświaty. W skład tego systemu wchodzą: przedszkola, szkoły podstawowe, gimnazja, szkoły ponad gimnazjalne, placówki oświatowo-wychowacze, poradnie psychologiczno-pedagogiczne i inne. Mogą to być placówki publiczne i niepubliczne. W zakresie szkół publicznych korzystanie odbywa się bezpłatnie. Obowiązek szkolny obejmuje uczęszczanie do szkół podstawowych i gimnazjów. Dotyczy dzieci, które ukończyły 7 lat i trwa do 18 roku życia. O odroczeniu obowiązku szkolnego decyduje dyrektor. Rodzice mają obowiązek zapewnić regularne uczęszczanie dziecka do szkoły. Kontrolę spełniania obowiązku szkolnego przeprowadza dyrektor, zaś jego egzekwowanie następuje w trybie egzekucji administracyjnej. Korzystanie z placówek niepublicznych odbywa się na zasadzie umowy cywilno-prawnej.

Szkoły wyższe- normują to przepisy:
ustawy z 12-09-1990 o szkolnictwie wyższym
ustawy z 26-06-1997 o wyższych szkołach zawodowych
ustawy z 31-03-1965 o wyższym szkolnictwie wojskowym.
Zasady i tryb przyjmowania oraz zakres egzaminu wstępnego określa senat uczelni. Gdy wstęp na studia nie jest wolny, rekrutację przeprowadzają komisje powołane przez dziekana (komisje wydziałowe)- od ich decyzji służy odwołanie do uczelnianej komisji rekrutacyjnej. Ostateczną decyzję administracyjną podejmuje rektor. Od tej decyzji służy skarga do wsa. Przyjęcie w poczet studentów następuje z chwilą immatrykulacji i złożenia ślubowania. Studenci podlegają odpowiedzialności dyscyplinarnej. Studia w szkołach niepaństwowych odbywają się na zasadach odpłatności ustalonej w umowie.

Zakłady opieki zdrowotnej
Konstytucja stwierdza, że każdy ma prawo do ochrony zdrowia. Obywatele mają równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Szczegółowo kwestie te traktuje ustawa z 30-08-1991 o zakładach opieki zdrowotnej. Opieką tą mogą świadczyć publiczne ZOZ-y tworzone przez organy adm rządowej, wojewodę lub jednostki samorządu terytorialnego lub inne zakłady (prywatne).
ZOZ udziela świadczeń bezpłatnie, częściowo odpłatnie, odpłatnie. W 1997r. wprowadzono prawa pacjenta. Dotyczą one udzielania świadczeń zgodnie z wiedzą medyczną, informacji o stanie zdrowia, intymności i poszanowania godności, umierania w spokoju i godności. Tam gzie jest opieka całodobowa, pacjent ma prawo do dodatkowej opieki pielęgnacyjnej przez osobę bliską lub przez siebie wskazaną, prawo do kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz i opieki duszpasterskiej. Koszty tych świadczeń z wyjątkiem opieki duszpasterskiej nie mogą obciążać ZOZ-u.

Biblioteki- kwestie te reguluje ustawa z 27-06-1997 o bibliotekach. Wprowadza ona podział na biblioteki publiczne i prywatne. Publiczne to biblioteka narodowa, wojewódzkie, powiatowe i gminne. Są one ogólnie dostępne i bezpłatne z pewnymi wyjątkami. Biblioteki mają być zorganizowane w sposób zapewniający mieszkańcom dogodny dostęp do materiałów bibliotecznych i informacji. Warunki i zasady korzystania z biblioteki określa regulamin nadany przez dyrektora. Ponadto biblioteki dzielimy na: naukowe, szkolne i pedagogiczne, specjalistyczne i zakładowe.
Istnieją również biblioteki w ZOZ-ach, w Domach Pomocy Społecznej i w zakładach karnych.

Muzea- kwestie te reguluje ustawa z 21-11-1996 o muzeach.
Muzeum jest jednostką organizacyjną, nie nastawioną na osiąganie zysku, której celem jest sprawowanie opieki nad zabytkami, informowanie o wartościach i treściach gromadzonych zbiorów, upowszechnianie podstawowych wartości historii, nauki i kultury polskiej oraz światowej, kształtowanie wrażliwości poznawczej i estetycznej. Wstęp do muzeum jest odpłatny, raz w tygodniu bezpłatny. Wysokość cen biletów i dzień bezpłatny ustala dyrektor. Muzeum może prowadzić działalność gospodarczą jako dodatkową w celu finansowania działalności podstawowej. Cały tydzień można wstępować bezpłatnie do muzeów martyrologicznych. Ich wykaz podaje w rozporządzeniu minister kultury i sztuki. O wpisaniu i skreśleniu z rejestru muzeów rozstrzyga w drodze decyzji minister kultury i sztuki.