"Świętoszek" - opracowanie

"Świętoszek" to doskonała komedia intrygi i charakterów autorstwa Moliera. Jean Baptiste Poquelin ukazuje w niej obłudę i postawę dewotów. Sztuka opowiada o familii mieszczańskiej, dosyć zamożnej, której spokój zachwiewa Tartufe, czyli tytułowy świętoszek. Jest on biednym przybłędą i oszustem, który podstępem zaskarbia sobie łaskę Orgona. Ukazuje mu się jako człowiek niezwykle pobożny (przed kościołem staje z biedakami, a w środku pada na twarz na widok ukrzyżowanego Jezusa). W rzeczywistości jednak jest fałszywcem chcącym przejąć mieszczański majątek a przy okazji zaleca się do gospodyni. Nikt nie daje się zwieść świętoszkowi poza panem domu i jego matką.

Scena V aktu IV ukazuje wpadkę oszusta. Elmira chcąc ukazać mężowi prawdziwe oblicze ich gościa uknuła podstęp. Każe schować się małżonkowi pod stół uważnie przyglądać się nadchodzącym wydarzeniom. Nadchodzi świętoszek. Początkowo jest on nieufny, podejrzliwie odnosi się do przychylności wobec własnej osoby. Gospodyni jednak udaje troskę o jego los i zachęca go do wyznania swoich uczuć i planów. Świętoszek w końcu postanowił się otworzyć i opowiedzieć o swoich namiętnościach. Składa Elmirze dwuznaczne propozycje ("Jeżeli tylko niebo nam na drodze stoi, Usunąć tę zawadę leży w mocy mojej: Przeszkodą to nie będzie szczęśliwości naszej."), która w końcu godzi się zostać jego kochanką. O panu domu Tartufe wypowiada się w następujący sposób: "To człowiek stworzony, by go za nos wodzić. Toż on przyjaźni naszej sam pragnie najszczerszej, I sprawiłem, że choćby widział, nie uwierzy." W ten sposób Orgon przekonał się o prawdziwym obliczu świętoszka.

Powyższa scena umiejętnie ośmiesza wiele zjawisk. Jednym z nich jest dewocja i dwulicowość. Świętoszek doskonale udaje osobę głęboko wierzącą, cnotliwą, świetnie kamufluje swą prawdziwą osobowość i wykorzystuje naiwność innych ludzi. Nie cofnie się przed niczym, by osiągnąć swój cel. Innym przedmiotem kpin pisarza jest ludzka naiwność ukazana w tym utworze u Orgona i jego matki. Oboje z łatwością dają się owinąć wokół palca przybyszowi i ślepie wierzą w jego udawaną pobożność. Pomimo usilnych perswazji pozostałych domowników nie zmieniają oni swojego zdania o świętoszku. Pan domu w wyniku niesłusznych według niego oskarżeń posuwa się nawet do wydziedziczenia swojego syna. Ośmieszeniu zostało poddana także łatwość z jaką mężczyźni dają się oszukać kobietom za pomocą nieskomplikowanego podstępu. Świętoszek mimo znajomości swojego "fachu" z łatwością wpadł w sidła zastawione przez panią domu.

Utwór "Świętoszek" doskonale ośmiesza wiele postaw będących powszechnymi w społeczeństwie francuskim XVII wieku. Sztuka była przez to nawet przez pewien czas zakazana. Jednak zachowania opisane przez pisarza nie odeszły w niepamięć i są obecne w społeczeństwie także w dzisiejszych czasach.