O wielkości zasobów ludzkich, ich strukturze decydują obok przyrostu naturalnego migracje.
1. Definicja migracji i ich podział
a) - wg kryterium czasu - stałe, okresowe, wahadłowe.
b) - wg zasięgu - zewnętrzne (międzykontynentalne, międzynarodowe), wewnętrzne (między-wojewódzkie, wewnątrz-wojewódzkie),
c) - wg rodzaju jednostek osadniczych - M.-M., M.-W, W-W,
d) - wg przyczyny:
- ekonomiczne (otrzymanie ziemi, pracy, mieszkania),
- polityczne - represje polityczne, repatriacje, deportacje (wysiedlenia) Tybetańczycy, Kongo
- społeczne - łączenie się rodzin, zawieranie małżeństw
- religijne - pielgrzymki do miejsc kultu religijnego (Częstochowa, Mekka), ucieczka przed prześladowaniami religijnymi,
- kulturowe - np. Kazachowie uciekli do Chin po kolektywizacji stad zwierząt),
- przyrodnicze - kataklizmy naturalne (częste posuchy w Brazylii), ekologiczne (Afryka
- nadmierny wypas zwierząt, deforestacja, w przyszłości Nauru).
- turystyczne
- służbowe
2. Czynniki sprzyjające migracjom
- zróżnicowanie atrakcyjności przestrzeni - zróżnicowanie dochodów, warunków życia - w tym szczególna rola nowych inwestycji w przemyśle - przykład: Warszawa, Poznań i Kraków a Ściana Wschodnia w Polsce,
- zasoby mieszkaniowe,
- polityka państwa - prawo meldunkowe - azyl lub wiza w celu: zagospodarowania terenów cennych strategicznie (tereny sporne w Izraelu), zagospodarowania pustkowi demograficznych (południowa Amazonia), zagospodarowania terenów o cennych zasobach naturalnych - np. przymusowe przesiedlenia z Rosji do Kazachstanu w celu zagospodarowania zasobów węgla i miedzi,
- zróżnicowanie przestrzenne zasobów pracy (ludzkich),
- korzystna faza cyklu koniunkturalnego - dynamiczny wzrost gospodarczy (tworzenie miejsc pracy, poprawa infrastruktury, wzrost płac).
3. Migracja jako zjawisko czasowe.
- przebiega stosownie do cyklu gospodarczego (recesja, dobra koniunktura),
- przebieg zależny od przebiegu zjawisk przyrodniczych - migracje sezonowe - prace w
rolnictwie, turystyce, odpoczynek zimowy i letni,
- przebieg zależny od ustaleń prawnych - terminy szkolnych ferii, święta wraz z sąsiadującymi dniami,
- powstawanie lub likwidacja barier - wizy, meldunki - np. . w Polsce bardzo duży wzrost migracji z Polski w momencie likwidacji obowiązku posiadania wizy do krajów europejskich, napływ Azjatów do Polski itp.
4. Migracja jako zjawisko przestrzenne
- przewaga migracji na małe odległości, w migracjach na małe odległości dominują kobiety,
- w migracjach na duże odległości dominują mężczyźni.
- przewaga migracji ze wsi do miast
- sukcesja: migracja początkowo ze strefy podmiejskiej do centrum, potem z dalej położonych terenów do strefy podmiejskiej,
- rozchodzenie się migracji wzdłuż szlaków transportowych,
- zatrzymywanie się części migracji w punktach sposobności pośrednich,
- przepływ powrotny,
- duże miasta mają większy zasięg oddziaływania niż małe miasta, wielkość zasięgu zależy od kosztów pokonywania odległości - obecnie maleje zakres dojazdów do pracy.
- natężenie migracji rośnie proporcjonalnie do liczby mieszkańców, a odwrotnie proporcjonalnie do kwadratu iloczynu odległości jednostek osadniczych, pomiędzy którymi zachodzi migracja.
5. Selektywność migracji
- wiek - ruchliwość jest większa w przypadku grup wiekowych 18-35 lat oraz 0-4 lata.
- stan cywilny - osoby wolne.
- miejsce zamieszkania - częściej migrują osoby ze wsi
- płeć - bardziej ruchliwe są kobiety,
- cechy osobowe - przedsiębiorczość, ryzykanckie skłonności, energiczność, przynależność do narodu wędrującego - Cyganie, nomadowie w krajach pustynnych, dobre zdrowie.
- selekcja negatywna i selekcja pozytywna.
6. Skutki migracji na przykładzie Polski
- wpływ na przyrost naturalny i strukturę demograficzną (niedobór kobiet w Polsce północno-wschodniej, odmłodzone i dojrzałe społeczeństwa w regionach Polski),
- pośredni wpływ na warunki prowadzenia działalności gospodarczej ?odpływ ludności wywołuje spadek realnego popytu - przykład Ściany Wschodniej - wymieranie ludności, ubożenie, narastanie ryzyka inwestycyjnego
- wpływ na rynek pracy i bezrobocie w Polsce - utajone (przeludnienie agrarne) i jawne (tereny północne Polski)
- oddziaływanie na strukturę społeczną (przykład Zambrowa, Nowej Huty - podziały społeczne, elity, partykularyzm)
