Czym dla bohaterów "Lalki" Bolesława Prusa są miłość i małżeństwo.

Bohaterowie ?Lalki? są ludźmi w różnym wieku i o różnym statusie społecznym, więc ich podejście do życia jest zróżnicowane. Dotyczy to także spraw małżeństwa i miłości. Prezentowane poglądy można podzielić na dwa zasadnicze rodzaje: romantyczne i pragmatyczne. Poglądy romantyczne zakładają istnienie miłości głębokiej, prawdziwej, idealnej, niezależnej od statusu społecznego, nazwiska i majątku. Spełnieniem i ukoronowaniem takiej miłości miało być szczęśliwe małżeństwo.
Pragmatyzm w odniesieniu do spraw małżeńskich przejawiał się niewiarą w prawdziwą miłość i traktowaniem małżeństwa jako kontraktu, który powinien być oparty głównie na zgodności ?urodzenia i majątku?.?
Poglądy na miłość i małżeństwo nieraz zmieniały się z biegiem czasu pod wpływem różnych sytuacji życiowych. Przykładem takiej przemiany jest doktor Szuman. Jego prawdziwą miłością była narzeczona, która zmarła przed ślubem, co doprowadziło go do próby samobójczej, a z wiekiem uczyniło z niego człowieka cynicznego, trywializującego uczucia, który określał miłość jako instynkt przetrwania gatunku. Małżeństwo uważa za ?głupstwo?, oraz jako lekarstwo na nieszczęśliwe zakochanie.
Wokulski natomiast w młodości ożenił się z rozsądku, i dopiero jako wdowiec w średnim wieku odkrył miłość romantyczną. Wtedy też uwierzył, że małżeństwo może być ukoronowaniem miłości. Jest on pół romantykiem, pół pozytywistą, a także dojrzałym mężczyzna o burzliwym życiorysie. Wierzy w miłość od pierwszego wejrzenia i uważa ją jako sens życia. Idealizuje ukochaną kobietę.
Postacią nietypową jest również panna Izabela. Mimo że jest młoda, cały jej romantyzm sprowadza się do cichych westchnień pod adresem marmurowego Apollina, który co jakiś czas nabiera wyidealizowanych rysów znajomych jej mężczyzn. Należy do osób z chłodnym temperamentem-niezdolna do kochania oraz jest typową arystokratką. Według niej głównym obowiązkiem małżonków jest godne uczestniczenie w życiu towarzyskim, a także oddzielenie miłości od małżeństwa-nie ma konieczności zawierania go. Poza tym, co wydaje się dosyć dziwne, zgadza się ze zdaniem starszych matron, że małżeństwo polegało na odpowiednim doborze nazwisk i majątków, a miłość prawdziwa pojawiała się dopiero po ślubie. Nie była to wprawdzie miłość naprawdę piękna i silna, ale wystarczająca, aby ?żona umiała pięknie prezentować się w domu, a mąż z powagą asystować jej w świecie?.
Do nurtu pragmatycznego zalicza się także Starski - człowiek młody, ale pozbawiony romantyzmu, nastawiony na używanie życia. Teoretycznie wierzy w idealną miłość, ale rodzącą się na bazie odpowiedniej sytuacji materialnej. O małżeństwie mówi jako o kontrakcie, wydarzeniu mającym znaczenie przede wszystkim w świecie interesów, dlatego też sam nie zamierzał się ożenić. Jego specjalnością było też zajmowanie się: "...Bałamuceniem młodych mężatek. W tym to on mistrz i już ma tak ustaloną reputację, że mężatki wcale mu się nie opierają, a panny wierzą, że, do której zacznie się umizgać Starski, natychmiast dostanie męża...". Liczy na majątek ciotki - prezesowej Zasławskiej. Była ona szlachetną arystokratką, reprezentantką pokolenia romantycznego, a także nieszczęśliwie zakochana w człowieku z niższych sfer.
Warto zastanowić się czy różnica w podejściu do spraw miłości i małżeństwa uniemożliwiła związek Izabeli z Wokulskim. Wiadomo, ze szczęśliwe pary nie muszą być we wszystkim zgodne, nawet w stosunku do własnych uczuć. Można wyobrazić sobie udany związek zakochanej dziewczyny z pragmatycznym, dojrzałym mężczyzną. Tu jednak było inaczej. To ona nie umiała prawdziwie kochać, a on spojrzeć racjonalnie na swoją sytuację i dlatego ich historia nie miała szczęśliwego zakończenia.
Ujmując ogólnie poglądy wymienionych bohaterów dochodzimy do wniosku, że ani miłość ani małżeństwo nie dają człowiekowi szczęścia. Prawdziwa miłość zwykle jest niespełniona, zazwyczaj z różnych względów małżeństwo jest niemożliwe i staje się ona dla zakochanego jedynie cierpieniem. Małżeństwo natomiast zwykle niewiele ma wspólnego z miłością, więc tym samym nie może być szczęśliwe. ?Lalka? ukazuje różne aspekty zjawiska miłości ? psychologiczne, kulturowe, społeczne, fizjologiczne itp.