Kwas salicylowy.

Salicylany, sole lub estry kwasu salicylowego. Bezbarwne, krystaliczne proszki. Znajdują
zastosowanie w farmacji jako leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne (aspiryna i jej
pochodne, różnego rodzaju płyny i maści), przeciwbólowe (np. tabletki od bólu głowy,
Antineuralgiae, Calcipiryna, Analgan), antyseptyki dróg moczowych oraz w przemyśle
spożywczym jako środki konserwujące. Do najważniejszych salicylanów należą: salicylan
choliny (rozpuszczalny w wodzie, etanolu, acetonie), salicylan fenylu, czyli salol (rozpuszczalny
w etanolu, benzenie, eterze, chloroformie), salicylan kofeinowo-sodowy (rozpuszczalny
w wodzie i alkoholu).


Kwas salicylowy, kwas o-hydroksybenzoesowy (C6H4(OH)COOH), białe kryształki
o smaku słodkawo-kwaśnym, temperatura topnienia 156C.

Zastosowanie jako środek dezynfekcyjny (spirytus salicylowy), surowiec do produkcji leków
(aspiryna, salipiryna, kwas paraaminosalicylowy, salol i in.) oraz środek konserwujący (w postaci
soli sodowej, salicylanu sodu), tzw. salicyl.


Już Hipokrates (460 - 377 p.n.e.), zwany ojcemmedycyny, mówił o
przeciwbólowym działaniu soku pochodzącego z kory wierzby (Salix). Ze
współczesnych badań wynika, że sok ten zawiera kwas salicylowy.
W średniowieczu zielarki gotowały korę wierzby podając tak
przyrządzony gorzki wywar osobom cierpiącym z powodu bólu. Z
czasem zakazano używania kory wierzby do celów leczniczych,
gdyż okazała się ona ważnym surowcem w przemyśle lekkim. Z
tego powodu przez długie lata nikt nie pamiętał o tej leczniczej
roślinie.
Wprowadzona w 1806 roku przez Napoleona blokada Kontynentu
uniemożliwiła import z Peru do Europy Środkowej chininy -
najpowszechniej w tym czasie stosowanego środka
przeciwgorączkowego. Z konieczności zaczęto szukać środka
zastępczego i naukowcy przypomnieli sobie wówczas o
leczniczych właściwościach soku z kory wierzbowej.
W 1828 roku Johann Andreas Buchner, profesor farmacji z
Monachium, rozpoczął produkcję żółtej masy z kory wierzby, którą
nazwał salicylanem. Rok później, francuski farmaceuta Leroux
przekształcił salicylan w formę krystaliczną. W 1838 roku włoski chemik
Rafaele Piria oczyścił postać otrzymaną przez swoich poprzedników
uzyskując w rezultacie kwas salicylowy. W 1853 roku Charles
Frederic Gerhardt - chemik ze Sztrasburga - próbował otrzymać kwas acetylosalicylowy.
Nie była to jednak postać chemicznie czysta i z tego powodu nietrwała.

Hermann Kolbe, profesor niemiecki, był w stanie określić budowę kwasu salicylowego i ostatecznie
ustalił sztuczny sposób jego otrzymywania. Dzięki temu w 1874 roku rozpoczęto jego produkcję na
skalę przemysłową, a wytworzony w ten sposób kwas salicylowy był dziesięciokrotnie tańszy od
uzyskiwanego w sposób naturalny. Jednakże, z powodu okropnego smaku tego produktu oraz
drażniącego wpływu na błony śluzowe, decyzja co do wyboru leczenia musiała być podjęta przez
cierpiącego pacjenta.

Działanie jako leku:
Kwas salicylowy (kwas ortohydroksybenzoesowy) jest słabo rozpuszczalny
w chłodnej wodzie, natomiast dobrze rozpuszcza się w alkoholu, eterze,
glicerolu, tłuszczach i wrzącej wodzie. Łatwo wchłania się przez skorę
i błony śluzowe. Na tkanki działa drażniąco, a nawet żrąco. Jest środkiem
o właściwościach bakteriobójczych i grzybobójczych. Preparat do stosowania
wyłącznie zewnętrznego. Kwas salicylowy stosowany zewnętrznie działa silnie
antyseptycznie, przyżegająco i złuszczająco