Erazm z Rotterdamu

Postać Erazma zarysowuje się na tle opisanych powyżej wydarzeń, o których głośno już było w całej ówczesnej Europie, nieco odmiennie aniżeli postać Lutra. Erazm, który przyjął póżniej imię Dezyderiusz urodził się ok 1466r. Był synem nieślubnym katolickiego kapłana z miasteczka Gauda Rogera Gerarda i córki pewnego lekarza z Zevembergu. Pochodzenie z nielegalnego związku pozostawiło ślad na jego psychice i umysłowości, był człowiekiem ponurym i przykrym we współżyciu. Początkowo kształcił się w Gauda. Wcześnie, bo już w 13 roku życia osierocony przez oboje rodziców zmarłych na zarazę w 1479 r., z braku środków do życia zdecydował aię na wstąpienie do klasztoru Augustianów, gdzie spodziewał się znaleźć możliwość spokojnego uprawiania umiłowanych studiów. Tam też powstało jego zamiłowanie do literatury antycznej. Pięcioletni pobyt w klasztorze, mimo uczucia skrępowania przez regułę zakonną, stanowił ważny etap w jego rozwoju duchowym, w pogłębieniu życia wewnętrznego i artystycznego dojrzewania. Pierwszy plon jego literackiej działalności jeszcze w okresie pobytu w klasztorze (1489-1491 r.) "Antibarbari" = manifest w obronie starożytnej literatury i wartości kultury klasycznej, świadczy o powolnym poddawaniu się postulatowi odnowienia życia, zerwania z przeżytkami i wyzwolenia ducha ludzkiego z okowów scholastyki i teocentrycznego ciążenia i uczynienia z głęboko pojętego człowieczeństwa centralnej idei życia (Barycz: Pochwała głupoty). Nie mieszcząc się ze swoim żywiołowym umiłowaniem wolności myśli w ciasnych ramach klasztornego życia, opuszcza Erazm za pozwoleniem władz duchownych klasztor, by objąć stanowisko sekretarza biskupa Henryka von Bergen w Cambrai, po niejakim czasie (1495 r.) zwolniony z tego stanowiska, zyskuje zezwolenie na podróż naukową do Paryża, później do Anglii, gdzie zaprzyjaźnia się z czołowymi postaciami życia umysłowego tego kraju: Johnem Coletem, Tomaszem Morusem, i Johnem Fisherem, wreszcie występuje na szerszej widowni jako autor następujących dzieł: "Adagia" (1500 r.), "Enchiridion militis Christiani" = podręcznik żołnierza chrześcijańskiego (1502 r.), "Laus stultitiae" = pochwała głupoty (1509 r.) i "Novum instrumentum omne" - pierwsze krytyczne wydanie greckiego tekstu Nowego Testamentu (1516 r.). Jednym z jego najwspanialszych dzieł była "Pochwała głupoty" dzieło to powstało na cześć jego przyjaciela Tomasza Morusa ( morus w grece oznacza głupotę). Jest to kąśliwa satyra, której główną bohaterką jest tytułowa głupota. twierdzi ona, że posiada boski rodowód i ma niewątpliwie władzę nad każdym śmiertelnikiem bez względu na pochodzenie, płeć czy piastowane stanowisko społeczne. Ma oddane służki min. rozkosz i lenistwo. Głupota nazywa wszystkich swoich wyznawców "cechem". Należa do niego uczeni, filozofowie, kobiety, mężczyżni, dzieci i młodzież, szaleńcy, kapłani, teologowie, prawnicy, książeta, arystokracja, mnisi, wszyscy ludzie bez wyjątku...Szczególnie krytykuje duchowieństwo i jego zabobony min. sprzedaż odpustów, oddawanie czci obrazom i wizerunkom świętych i rozpustę wśród przedstawicieli Kościoła. Mówi ona o sobie, że nie jest wymagającą boginią nie żywi obrazy gdy ludzie zapominają złożyć jej hołd i cześć to przecież przejaw ich głupoty.
Erazm uzyskał tytuł doktora teologii, przez krótki czas prowadził korespondencje z Marcinem Lutrem i sprzyjał jego działaniom ostatecznie zaś został przy tradycyjnym kościele. Zmarł ok 1532roku.