Deficyt budżetowy

Deficyt budżetowy to różnica pomiędzy dochodami a wydatkami budżetu. Deficyt jest zawsze ujemny, czyli jeśli wydatki są większe od dochodów. Jeśli natomiast jest odwrotnie (dochody większe od wydatków) wtedy powstaje nadwyżka budżetowa.

W Polsce ustawowo określony jest sposób i cel predysponowania nadwyżkami lub sposób finansowania przewidzianego ustawą deficytu.
Deficyt budżetowy jest to brak pokrycia części wydatków budżetu państwa w dochodach, bez wpływów z pożyczek krajowych i zagranicznych. Dotyczy ustalonego okresu: roku, kwartału, miesiąca. Deficyt budżetowy może być już założony w ustawie budżetowej ale w tym wypadku polskie prawo budżetowe wymaga określenia sposobu pokrycia deficytu budżetowego. Deficyt budżetowy może też powstać w trakcie realizowania budżetu w wyniku popełnionych błędów lub pod wpływem czynników niezależnych. Powszechnie uważa się, że deficyt budżetowy jest wynikiem złego gospodarowania lub błędnej polityki budżetowej.
Wyróżniamy 3 rodzaje deficytu:
- deficyt rzeczywisty
- deficyt strukturalny
- deficyt cykliczny

Deficyt rzeczywisty - jest faktyczną różnicą między wydatkami a dochodami w danym okresie tzn. roku budżetowym.
Deficyt strukturalny- jest wielkością symulowana, hipotetyczną powstająca w warunkach gdy dochody i wydatki są realizowane przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych gospodarki.
Deficyt cykliczny- jest rezultatem cyklu koniunkturalnego ożywienia lub recesji wpływające na dochody i wydatki budżetowe a wiec w warunkach gdy gospodarka nie funkcjonuje przy pełnym wykorzystaniu zdolności wytwórczych. Jak łatwo zauważyć deficyt cykliczny zawsze różni się od rzeczywistego i strukturalnego.

Deficyt budżetowy może wynikać:
- z nadmiernych wydatków budżetowych
- z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
- z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych
- wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym ? różne siły społeczne, z jednej strony zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.

Opisując deficyt budżetowy należy mieć na uwadze strumieniowy charakter dochodów i wydatków. Rezultat porównań tych 2 strumieni można przedstawić w następujący sposób
ED=EW
ED > EW
ED < EW

Gdzie ED-to suma strumieni dochodów budżetowych,EW-to suma strumieni wydatków
Porównanie tych strumieni oznacza najczęściej wystepowanie nadwyżki lub deficytu.Budzet panstwa jest na scisle określony czas z reguly to jest rok kalendarzowy.
Zasadnicze znaczenie dla badania równowagi budżetowej ma porównywanie stumieni dochodów i wydatków na koniec roku budżetowego. Budzet jest uchwalany przez parlament na okres roku później traci moc co oznacza ze ograny budżetowe nie maja prawa dokorzystania ze środków budżetu.

Sposoby finansowania deficytu budżetowego
Zaciąganie kredytów w bankach

Powoduje to zmniejszenie możliwości kredytowych dla sektora prywatnego, co jest niekorzystne dla inwestorów prywatnych, bo może spowodować wzrost stopy procentowej kredytu. Nazywa się to efektem wypierania, który nie nastąpi jednak w pełni w okresie ożywienia czy recesji.
Zwiększanie długu publicznego

Dług publiczny to całkowita kwota zadłużenia rządu w formie należytej zapłaty, z tytułu sprzedanych papierów wartościowych skarbu państwa, w celu pokrycia deficytu budżetowego. Możliwości finansowania deficytu publicznego z rosnącym zadłużeniem publicznym zależą od stopnia chłonności i poziomu rozwoju rynku kapitałowego. Skarb państwa Skarb państwa emituje obligacje i sprzedaje je na wolnym rynku. Obligacje te charakteryzują się wysoką płynnością. Zwykle też oprocentowanie jest wyższe od oprocentowania depozytów terminowych. Wykupywanie strych obligacji wraz z odsetkami następuje zwykle z dochodów pochodzących z emisji nowych obligacji. Powoduje to stały wzrost zadłużenia publicznego. Jeśli rynek jest chłonny i rozwinięty to obligacje znajdują swoich nabywców. Jeżeli rynek jest niechłonny to aby sfinansować deficyt budżetowy, niesprzedane obligacje musi wykupić bank centralny (zwykle w drodze emisji pieniądza, co może uruchomić spiralę inflacji).
Zmniejszenie wydatków przez rząd

Najprostszą metodą walki z deficytem są drastyczne cięcia w wydatkach budżetowych w celu ich dostosowania do osiąganych dochodów. Powoduje to zmniejszenie nakładów na oświatę, kulturę, służbę zdrowia itp. Może to doprowadzić do wielu negatywnych następstw w rozwoju społeczno-gospodarczym kraju oraz w stanie zdrowia społeczeństwa. Poza tym tego typu cięcia mogą poprawić sytuację chwilowo. Zmniejszenie wydatków prowadzi do obniżenia popytu i zahamowania wzrostu dochodu narodowego. W efekcie to co budżet zyska w dłuższym okresie straci.

Deficyt budżetowy w mld zł oraz w stosunku do PKB w latach 1995- 2006
Dane w przybliżeniu

1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
10 12 11 14 12 16 32 38 36 40 28 26
3,0% 3,1% 2,4% 2,2% 1,9% 2,1% 4,2% 4,9% 4,4% 4,5% 2,9% 2,8%
Opracowanie własne.


,,Deficyt budżetowy, jaki Ministerstwo Finansów zaproponuje w założeniach do budżetu na 2007 rok wyniesie 30 mld zł przy dochodach rzędu 213,1 mld zł?- cytat wiceminister finansów Elżbieta Suchocka-Roguska.



LITERATURA:

Stanisława Owsiak "Finanse Publiczne.Teoria i Praktyka". Wydawnictwo PWN, Warszawa 2006 r.