Historia odkrycia
Odkryty w 1774 r. przez Josepha Priestley'a, który stwierdził, że zwiększona masa metali podczas ogrzewania (utleniania) nie pochodzi od tajemniczych cząstek wydobywających się z ognia, przenikających przez szkło i pochłanianych przez metal - jak dotychczas twierdzono - lecz od jednego ze składników powietrza, tlenu. Priestley badał jego właściwości, z czego wyciągnął takowe wnioski:
- gaz ten mógłby być wykorzystywany do podwyższania temperatury płomienia, przy leczeniu chorób płuc
- substancje niemetaliczne, takie jak węgiel, siarka, fosfor, łączą się z tym "powietrzem" (wtedy tak nazywano wszystkie gazy) tworząc kwasy.
Ten fakt skłonił go do nadania odkrytemu gazowi nazwy oxygenium (od greckiego: oksys - kwaśny i genos - ród). Nazwa ta zachowała się do dziś w języku angielskim. Dziś wiadomo, że istnieją kwasy nie zawierające tlenu (np. kwas solny HCl, kwas fluorowodorowy HF). Dzisiejsza polska nazwa "tlen" została wprowadzona przez Jędrzeja Śniadeckiego w 1800 roku i nawiązywała do wyrazu "tlić" i symbolicznego łuczywka, które rozżarzało się po wprowadzeniu do atmosfery tlenu. Tlen otrzymano przez termiczny rozkład tlenku rtęci (II) HgO [ 2 HgO 2 Hg O2 ].
Występowanie
Tlen jest bardzo często występującym pierwiastkiem w przyrodzie. Występuje głównie w postaci wolnej jak i w postaci tlenków. Powietrze zawiera 21% tego pierwiastka. Zajmuje on pod względem rozpowszechnienia w skorupie ziemskiej 1 miejsce (procenty wagowe). Tlen w stanie czystym występuje w postaci O2 oraz ozonu O3.
Ozon (O3) jest to nietrwałą odmiana alotropową tlenu, która rozkłada się samorzutnie w temperaturze pokojowej do O2 i tlenu atomowego. W porównaniu z tlenem jego rozpuszczalność w wodzie jest 13 razy większa. Ozon jest silnym utleniaczem i reagując ze srebrem lub rtęcią daje tlenki.
W stratosferze (ozonosfera - warstwa atmosfery ziemskiej o zwiększonej zawartości ozonu; rozciąga się na wys. 15?50 km, pochłania krótkofalowe, bardzo szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt promieniowanie słoneczne.) występują korzystne warunki do powstawania tego gazu i zaczyna się tam tworzyć cienka warstwa zwana "powłoką ozonową". Powłoka ta działa jak filtr na szkodliwe promieniowanie słoneczne (redukuje jego ilość)
Tlen wchodzi w skład wielu ważnych związków chemicznych: tlenków (w szczególności wody oraz dwutlenku węgla), nadtlenków (w szczególności nadtlenku wodoru), kwasów tlenowych, zasad i wielu związków organicznych.
Zastosowanie
Tlen znalazł szerokie zastosowanie w hutnictwie, w procesach wytopu stali. Pierwiastek ten stosuje się też w palnikach tlenowodorowych i tlenowo-acetylenowych. W medycynie stosowany jest w przypadku problemów z oddychaniem. Ozon znalazł zastosowanie jako środek dezynfekujący i silny środek utleniający.