Włochy Mussoliniego i Niemcy Hitlera do 1939r.

1. Faszyzm we Włoszech
Społeczeństwo włoskie po mimo wygrania wojny czuło się oszukane. Mimo że Włochy były państwem zwycięskim musieli zadowolić się skromnymi nabytkami terytorialnymi [Tyrol i Istria], a Vittorio Orlando choć brał formalnie udział w rozmowach "grubej czwórki" to nie miał nic do powiedzenia. Nic też dziwnego że mówi się o tzw. "kalekim zwycięstwie" lub "ukradzionym zwycięstwie". Wielkie nadzieje wiązano z Risorgimento [odrodzeniem], zakończonym zje dnoczeniem Włoch w roku 1870r. nie spełniły się. Włoch przeciwnie niz Niemcy po zjednoczeniu nie potrafiły wyjść z pozycji kraju drugorzędnego, ani zniwelować różnic pomiędzy północą, a południem. Rozdrobnienie powojenne nie pozwalało na utworzenie rządu ze stabilną większością. W kraju był kryzys związany z przestawieniem z godpodarki wojennej na pokojową. Mnożyły się strajki i marsze robotników i kombatantów. Jeden z takich marszy pod wodzą futurystycznego pisarza Gabriela d'Annuzio zajął miasto
Fiume - przedmiot sporu pomiędzy Włochami, a Królestwem SHS. W 1919 dawny socjalistyczny dziennikarz Mussolini założył organizację skupiającą część weteranów wojennych zwaną Fasci di Combattimento [fasci- oznacza związek jak i pęk rózg noszony przez liktorów]. Organizacja ta w swym programie poza hasłem budowy "Wielkich Włoch" znajdował się postulat progresji podatkowej, a więc nałorzenia większych podatków na najbogatszych oraz konfiskaty dóbr kościelnych. Profram ten łączył hasła nacjonalistyczne z lewicowymi. Przez całe Włochy przeszła fala walk pomiędzy czarnymi koszulami - faszystami, a czerwonymi. Potęgował się efekt chaosu i słabości państwa. Rodzący się faszyzm stwarzał dla pracodawców nadzieje na zabezpieczenie ich intersesów przez zwalczanie wpływów lewicy i ruchów strajkowych, a całemu społeczeństwu obiecywał porządek i zaspokojenie aspiracji narodowych. Taka "rewolucja porządku" na tle rozkładających się systemów politycznych budziła rzeczywistą nadzieję. W roku 1921 powstała Narodowa Partia Faszystowska, a także powołano do życia Włoską Partię Komunistyczną. W październiku 1922 faszyści zorganizowali tzw. marsz na Rzym. Około 40 tyś. czarnych koszul ruszyło do stolicy. Do walk nie doszło, król Wiktor Emanuel III zaproponował Musoliniemu urząd prezesa rady ministrów. Mussolini zdobył w ten sposób władzę wykonawczą, wbrew oczekiwaniom nie rozwiązał struktur parlamentarnych lecz stworzy obok nich Wielką Radę Faszystowską, w końcu 1922 zdelegalizowano partię komunistyczną. Cała Europa wychodziła z powojennego kryzysu. w 1924 odbyły się wybory, które zapewniły Faszystom większość w parlamencie. Zasiadał w nim również komunistyczna opozycja, a jej lider Giacomo Matteotti w swoich wystąpieniach ostro zwalczał politykę rządu faszystowskiego, za co w czerwcu 1924 został porwany, a jego ciało znaleziono w lesie. To morderstwo polityczne oznaczało przejście faszystów do ofensywy. W 1925 Musolini zniósł wolność prasy, a przedstawiciele opozycji opuścili parlament. Duce ogłosił przejęcie pełni władzy, a Włochy stały się pierwszym państwem faszystowskim. "Wszystko w państwie nic poza państwem, nic przeciw państwu" "Il Duce ha sepmre ragione" -Duce ma zawsze racje, głosiły plakaty. Nieudana próba zamachu na wodza była przyczyną likwidacji partii politycznych. Wobec przeciwników stosowano terror. W ideologii faszystowskich Włoch nie było ideologii rasistowskiej. Nie prześladowano Kościoła, doszło do podpisania tzw. paktów laterańskich regulujących spór pomiędzy Watykanem, a Włochami. Zarówno armia jak i wielki przmysł był niezależny od partii faszystowskiej. Religia rzymskokatolicka został uznana jako religia panująca we Włoszech. Faszyzm Włoski inaczej niż narodowy socjalizm nie doprowadził do przejęcia pełni władzy przez partię. Kult państwa, nawiązanie do tradycji Cesarstwa stanowiły podstawy ideologii i propagandy, zaczęto np.prowadzić badania archeologiczne w Rzymie. Aby zastąpić walkę klas solidaryzmem społecznym próbowano wprowadzić w życie zasady korporacjonizmu. Pracodawcy i pracownicy tworzyli syndykaty, których przedstawiciele zasiadali w Narodowej Radzie Korporacyjnej. Przynależność do związku zawodowego była przymusowa. Wprowadzono zakaz strajku i lock outu. Władza stała się arbitrem w ewentualnych sporach. Osuszono bagna pontyjskie, rozbudowano ustawodawstwo socjalne, państwo otoczyło opieką rodzinę. Ze względu na symbiotyczne współistnienie monarchii, Kościoła oraz faszyzmu włoskiego wielu ludzi [nawet pośród elit intelektualnych] traktowało faszyzm jako panaceum na wielki kryzys.

2.Stosunki wewnętrzne w Republice Weimarskiej
Narodzinom Republiki Wiemarskiej towarzyszyły trzy elementy: klęska wojenna Niemiec, krwawa rozprwaw z ruchem rewolucyjnym i kryzys gospodarczy. Socjaldemokraci, którzy w wyborach 1919r. otrzymali połowę głosów i swojego prezydenta byli atakowani ze wszystkich stron- dla jednych smbolizowali krwawą rozprawę z rewolucjonistami, a dla innych "nóż w plecy" przyczynienie się do ostatecznej klęski Niemiec. W 1923 zaktywizowała się lewica, a komuniści weszli w skład rządów w Turyngii i Saksonii. W Bawarii połączone grupy skrajnych nacjonalistów, pod wodzą Hitlera i gen. Ludendorffa zorganizowały pucz przeciwko rządowi centralnemu- tzw. pucz monachijski. W 1923 r. mogło się wydawać, że koniec republiki jest już bliski i Niemcy pogrążą się w walkach wewnętrznych. Jednakże republika przezwyciężyła kryzys. Złożyła się na to zmiana polityki państw zachodnich, a także plan Dawesa - rozkładający spłacenie rat na wiele lat oraz kredyty na rozbudowę gospodarki niemieckiej. W 1925 roku prezydentem Niemiec został Hindeburg . Zaczął się okres stabilizacji. Mogło się wydawać, że nieliczna Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotników [NSDAP] funkcjonująca pod tą nzawą od 1920 r. skompromitowana nieudanym puczem w Monachium, głosząca hasła antysemickie i rewanżystowskiej. W 1924 r. Hitler wychodzi z więzienia
3. Dojście Hitlera do władzy
W styczniu 1933r. Hindeburg powierzył Hitlerowi jako liderowi najwiekszej partii tytuł kanclerza. Hitler utworzył rząd koalicyjny, w którym NSDAP otrzymało tylko kilka tek. Wydawało się, że nowe władze będą działać w demokratycznych ramach. W lutym 1933 spłonął budynek Reichstagu. Nigdy do końca nie wyjaśniono jak doszło do pożaru. Proces "podpalaczy" w Lipsku nie wykazał winy komunistów bułgarskich m.in. Dymitrowa. Pożar stał sie jedynie pretekstem do ogłoszenia stanu wyjątkowego na mocy art.48 konstytucji, oraz rozpisania nowych wyborów. Dały one NSDAP 44% => ok. 19 mln. Niemców głosowało na tą partię. Mandaty komunistów uniewa zniono. Nowy Reichstag w marcu 1933 uchwalił czteroletnie specjalne pełnomocnictwa dla rządu, dająć mu prawo do wydawania ustaw i uchylania konstytucji. Tak więc demokracja dzięki swoim mechanizmom wyprowadziła do władzy swego zabójcę.W połowie 1933 rozwiązano wszystkie partie [poza NSDAP]. Niemcy stały się państwem monopartyjnym. W 1934 umiera Hindeburg,a Hitler przejmuje tytuł "Wódz i Kanclerz Rzeszy" . Państwo określano jako III Rzesza, aby odróżnić ją od "zgniłej " Republiki Weimarskiej.
4. Organizacja III Rzeszy
W tworzeniu nowego państwa poza Hitlerem widącą rolę grali: Hermann Goring - marszałek Rzeszy, Joseph Goebbels- odpowiedzialny za propagandę, Rudolf Hess - "zastępca" Hitlera, Himmler - stojący na czele SS i policji, a także Ernest Rohm - dowódca SA [zginął podczas nocy długich noży].
Hitler po dojściu do władzy zlikwidował zupełnie autonomię krajów związkowych. Znakiem III Rzeszy stał się stargogermański znak ognia - swastyka, powitaniem i pożegnaniem "Heil Hitler". Podstawowym obowiązkiem kobiet miało być rodzenie dzieci. Organizowano masowe pochody, których uczestnicy mieli odczuwać wspólnotę "krwi i ziemi"
oraz palenie książek "wrogów" Rzeszy. Jednocześnie rozbudowano aparat terroru. Obok policji państwowej zaczęło działać Gestapo- Tajna Policja Państwowa. Zaczęto budować pierwsze obozy koncentracyjne gdzie więziono marksistów, liberałów, reakcjonistów, chadeków, żydów. Rozwinął się system donosicielstwa. Każdy dozorca domu miał obowiązek śledzić lokatorów i donosić o przejawach nielojalności. Coraz większą rolę odgrywało SS, które w przeciwieństwie do SA było związkiem elitarnym, jej członkowie stopniowo przejmowali większość kierowniczych stanowisk. W SA znajdowali się ludzie, którzy w 1934 żądali drugiej rewolucji i rozprawy z plutokracją. Kierownictwo SA miało wielkie ambicje i w zamian za pomoc Hitlerowi przy dojściu do władzy chciało kilku kluczowych stanowisk, niestety niektórzy z SA przechodzili do komunistów, gdyż uważali, że Hitler zdradził rewolucję układając się z fabrykantami. Doprowadziło to do tzw. "Nocy długich noży" 29/30 VI 1934, kiedy Hitler kazał rozstrzelać całą kadrę kierowniczą SA. Po tym wydarzeniu SS rozpoczęło swoją wielką karierę. W 1935 zostały wydane tzw. ustawy Norymberskie rugujące Żydów ze życia publicznego. Duża część Niemców akceptowała nowy ustrój ponieważ sytuacja materialna uległa znacznej poprawie. W roku 1939 było tylko ok. 300 tyś. bezrobotnych. , a rosnąca potęga ekonomiczna i wojskowa Niemiec rekompensująca przegraną w I wojnie światowej, wzmocniła poparcie dla nazizmu w społeczeństwie niemieckim.