Umowa o pracę i jej rodzaje

Umowa o pracę

Umowa o pracę jest dwustronną czynnością prawną. W wyniku jej zawarcia pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy pod jego kierownictwem w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca do zatrudnienia pracownika za wynagrodzeniem.

Zgodnie z art. 29 Kodeksu Pracy, umowa o pracę powinna być zawarta na piśmie. Nie oznacza to jednak, że umowa zawarta ustnie jest nieważna. W przypadku niezachowania formy pisemnej, pracodawca zobowiązany jest potwierdzić pracownikowi na piśmie, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia rozpoczęcia pracy rodzaj umowy i jej warunki.

Umowa zawarta ustnie lub w sposób dorozumiany np. przed dopuszczeniem pracownika do pracy jest ważna. Niedopełnienie przez pracodawcę tego obowiązku stanowi wykroczenie przeciwko prawom pracownika i jest zagrożone karą grzywny.
? miejsce pracy i miejsce jej wykonywania oraz termin rozpoczęcia pracy
? wynagrodzenie odpowiadające rodzajowi pracy
Są to warunki obligatoryjne (obowiązkowe), które muszą być w każdej umowie określone, jednak brak któregoś z elementów nie powoduje, podobnie jak niezachowanie pisemnej formy umowy, nieważność umowy.

Rodzaj pracy to typ czynności składających się na umówioną pracę. Jego określenie
w umowie o pracę może nastąpić przez wskazanie jednego z następujących parametrów:
? stanowisko pracy lub pełnionej funkcji, jeżeli są one wyodrębniane w strukturze organizacyjnej zakładu pracy (w jego regulaminie organizacyjnym)
? wykonywanego przez pracownika zawodu lub posiadanej specjalności
? opisanie czynności faktycznych objętych zakresem posiadanej specjalności
Określony w umowie rodzaj pracy nie może być jednostronnie zmieniany przez pracodawcę poprzez dokonanie korekt w tzw. zakresie czynności obowiązującym pracownika.

Umowa na czas nieokreślony jest najbardziej korzystną formą zatrudnienia dla pracownika, zapewnia, bowiem pracownikowi najlepszą ochronę stosunku pracy,
np. pracodawca wypowiadając umowę zawartą na czas nieokreślony musi podać przyczynę uzasadniającą rozwiązanie umowy, a o zamiarze wypowiedzenia umowy pracownikowi musi zawiadomić zakładową organizację związkową.

Kodeks Pracy przewiduje trzy sposoby rozwiązania umowy na czas nieokreślony:
? za porozumieniem stron
? za wypowiedzeniem
? bez wypowiedzenia

Okres wypowiedzenia:
? dwa tygodnie gdy pracownik był zatrudniony krócej niż sześć miesięcy
? jeden miesiąc jeżeli pracownik był zatrudniony conajmniej sześć miesięcy
? trzy miesiące gdy pracownik był zatrudniony trzy lata

Umowa na czas określony jest jedną z najpopularniejszych umów terminowych. Czas trwania umowy ustalają strony stosunku pracy w drodze negocjacji.
Umowy na czas określony rozwiązują się z upływem terminu, na jaki zostały zawarte
(w zasadzie nie mogą być wypowiadane). Wypowiedzenie może nastąpić, gdy:
? umowa była zawarta na dłużej niż 6 miesięcy
? gdy pracodawca jest w stanie likwidacji lub upadłości
Umowy o pracę na czas określony są bardzo wygodne dla pracodawcy a znacznie mniej dla pracownika. Pracownik jest, bowiem pozbawiony poczucia bezpieczeństwa oraz uprawnień związanych ze stałym zatrudnieniem. Ustawodawca wprowadził do kodeksu zasadę, zgodnie, z którą jeżeli te same strony zawarły dwukrotnie umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, to zawarcie trzeciej umowy w ciągu 30 dni od rozwiązania drugiej jest równoznaczne w skutkach z zawarciem umowy na czas nieokreślony.

Umowa na czas wykonywania określonej pracy - Umowę taką zawiera się
w pracach dorywczych i sezonowych oraz w celu wykonania przez pracownika ściśle określonego zadania, np. wybudowania obiektu, zorganizowanie szkolenia, sporządzenie bilansu itp.
Praca jest wykonywana pod kierownictwem pracodawcy.
Przy umowie zawartej na czas określania wykonywania pracy nie jest możliwe ścisłe określenie terminu jej zakończenia, a ustanie stosunku pracy uzależnione jest od przyszłego zdarzenia.
Omawiana umowa rozwiązuje się z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta. Może być także rozwiązana na mocy porozumienia stron lub bez wypowiedzenia:
? z winy pracownika
? bez winy pracownika
? z winy pracodawcy
Umowa na czas wykonywania określonej pracy nie może być rozwiązana w drodze wypowiedzenia chyba, że zakład jest w stanie upadłości lub likwidacji oraz z przyczyn dotyczących zakładu pracy (zwolnienia grupowe).
Umowa na okres próbny może poprzedzać każdą z pozostałych umów o pracę na okres nieprzekraczający trzech miesięcy.
Zawarcie tej umowy zależy wyłącznie od woli stron stosunku pracy. Umowę na okres próbny pracodawca może zawrzeć z każdym pracownikiem tylko raz. Od pracodawcy zależy czas umowy (do 3 miesięcy).
Rozwiązanie takiej umowy może nastąpić za wypowiedzeniem. Okres wypowiedzenia umowy zależy od czasu jej trwania:
? trzy dni robocze jeżeli okres próbny nie przekracza dwóch tygodni
? jeden tydzień jeżeli okres próbny jest dłuższy niż 2 tygodnie
? dwa tygodnie jeżeli czas próby wynosi 3 miesiące

Umowa na zastępstwo nie stanowi nowego rodzaju umowy o pracę. Umowa o pracę może być zawarta na czas nieokreślony, określony, lub na czas wykonywania określonej pracy, a każda z nich może być poprzedzona umową na okres próbny. Umowa na zastępstwo jest pewnym typem umowy na czas określony. Oznacza to, że stosuje się do niej wszelkie zasady dotyczące zawierania i rozwiązywania tych umów z wyjątkiem dotyczącym zakresu ochrony stosunku pracy.
Termin końcowy umowy na zastępstwo może być oznaczony konkretną datą lub poprzez wskazanie okoliczności, której zaistnienie spowoduje rozwiązanie umowy.
Umowa na zastępstwo i umowa na czas określony różnią się zakresem ochrony stosunku pracy zatrudnionych na ich podstawie kobiet w ciąży. W przypadku umowy na zastępstwo nie stosuje się, bowiem przepisów gwarantujących przedłużenie umowy o pracę do dnia porodu, gdy termin zakończenia umowy przypada po upływie trzeciego miesiąca ciąży. Rozwiązuje się z upływem czasu, na jaki była zawarta.
Wcześniejsze rozwiązanie tej umowy jest możliwe:
? za porozumieniem stron
? bez wypowiedzenia
? za dwutygodniowym wypowiedzeniem jeżeli w umowie została zawarta odpowiednia klauzula (dotyczy to umów zawartych na dłużej niż 6 miesięcy)

Umowa zlecenia, umowa cywilnoprawna uregulowana w kodeksie cywilnym
(art. 734-751). Przedmiotem umowy zlecenia jest wykonanie określonej czynności prawnej
(odpłatnie lub nieodpłatnie). Ścisła definicja kodeksowa nie obejmuje zleceń dotyczących wykonania czynności faktycznych, choć niektórzy prawnicy rozszerzają znaczenie umowy zlecenia także na takie umowy, poprzez odniesienie do art. 750 Kodeksu Cywilnego dotyczącego umów o świadczenie usług, gdzie indziej nie uregulowanych, których przedmiotem może być także wykonanie czynności faktycznych.
Stronami umowy zlecenia mogą być dowolne osoby fizyczne lub osoby prawne
(pod warunkiem posiadania zdolności do czynności prawnych. Strony umowy zlecenia tradycyjnie nazywa się zleceniodawcą (zlecający wykonanie określonych czynności)
i zleceniobiorcą (wykonującym zlecenie).
Domniemuje się, że za wykonanie zlecenia, zleceniobiorcy należy się wynagrodzenie. Zlecenie może być nieodpłatne, jednak wtedy brak wynagrodzenia powinien być zawarty w umowie. Przy braku dokładnego określenia wysokości wynagrodzenia, należy się "wynagrodzenie odpowiadające wykonanej pracy", przy ustalaniu, którego bierze się pod uwagę czas poświęcony na wykonanie zlecenia, stopień skomplikowania czynności będących przedmiotem zlecenia, przygotowanie zawodowe zleceniodawcy (jego profesjonalizm). Zleceniobiorca ma obowiązek informować zleceniodawcę o przebiegu wykonywania umowy, a na zakończenie - przedstawić mu sprawozdanie z jej wykonania.
Umowę zlecenia określa się jako umowę starannego działania i przeciwstawia umowie
o dzieło określanej umową rezultatu. Oznacza to, iż w umowie zlecenia ważna jest wykonywana praca (wykonywanie czynności) na rzecz zleceniodawcy, która niekoniecznie będzie prowadzić do określonego rezultatu - co jest przedmiotem umowy o dzieło. Wynagrodzenie z umowy zlecenia przysługuje za samo "staranne działanie" nie zaś za jego rezultat.

Umowa o dzieło jest umową cywilnoprawną, która została określona w Kodeksie Cywilnym w art. 627-646. Przez umowę o dzieło rozumie się, iż przyjmujący zamówienie jest zobowiązany do wykonania oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty wynagrodzenia.
Zamawiający zobowiązuje się do wykonania i dostarczenia gotowego rezultatu, czyli stworzenie lub przetworzenie albo doprowadzenie do takiej postaci, w jakiej poprzednio nie istniało i tylko za to należy mu się wynagrodzenie. Poprzez stworzenie rozumie się np. wybudowanie domu czy uszycie płaszcza, natomiast poprzez przetworzenie np. remont domu. Wykonanie dzieła to nie tylko samo działanie, lecz doprowadzenie do oznaczonego rezultatu. Rezultat ten powinien być określony w umowie. Przyjmujący zamówienie ponosi ryzyko świadczenia usług np. koszty nieudanych prób czy zepsuty materiał i obciążają jego rachunek, natomiast zamawiający płaci ustalone wynagrodzenie niezależnie ile w rzeczywistości kosztowało wytwórcę osiągnięcie dzieła.
Umowa o dzieło może mieć charakter materialny (np. wykonanie mebla, witryny internetowej), jak i niematerialny (np. nauczenie określonej umiejętności), ale musi być utrwalony w przedmiocie materialnym.
Jest zawsze odpłatna. Wynagrodzenie powinno być ustalone w umowie, a w przypadku jego braku w grę wejdą przepisy ustawy. Wynagrodzenie przysługuje przyjmującemu zamówienie dopiero po wykonaniu i oddaniu zamawiającemu działa o ile w umowie nie określono tego inaczej.
Umowa wygasa, gdy zamawiający odbierze dzieło bez zastrzeżeń, a także w razie śmierci przyjmującego zamówienie, gdy wykonanie dzieła zależało od jego osobistych przymiotów.
Wykonawca powinien wykonać dzieło w sposób prawidłowy i w terminie określonym
w umowie. Jeżeli dzieło będzie wymagać użycia odpowiednich materiałów to strony powinny umówić się, kto je dostarcza. W przypadku, gdy zobowiązany do dostarczenia jest zamawiający to przyjmujący zamówienie powinien zadbadać o dostarczone materiały
i zawiadomić zamawiającego o ich nieprzydatności. Zamawiający nie musi wykonywać dzieła osobiście. Jednak za wady dzieła odpowiada z tytułu rękojmi. Strony mogą ustalić wynagrodzenie ryczałtowe lub też wynagrodzenie na podstawie wstępnego zestawienia planowanych prac i przewidywanych kosztów, czyli kosztorysowe.
Zamawiający ma przede wszystkim obowiązek odebrania dzieła i zapłacenia wynagrodzenia. Do jego najważniejszych uprawnień należą: prawo do kontrolowania wykonania dzieła, żądanie jego wydania i dochodzenia roszczeń z tytułu rękojmi za wady dzieła, zarówno fizyczne jak i prawne.
W przypadku, gdy wykonane dzieło jest wadliwe, zamawiający może wezwać przyjmującego zamówienie do zmiany sposobu wykonania w określonym terminie. Po bezskutecznym wezwaniu może albo odstąpić albo powierzyć dalsze prace innej osobie na koszt
i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie. Jeżeli okaże się, że wykonane dzieło jest wadliwe to zamawiającemu przysługuje uprawnienie z tytułu rękojmi zależne od tego czy wady dzieła są usuwalne, czy nieusuwalne oraz czy są istotne.
Jeżeli wady są usuwalne, zamawiający może żądać dokonania naprawy i wyznaczyć termin dokonania tego. Przyjmujący zamówienie jednak może odmówić dokonania naprawy,
w przypadku, gdy wymaga ona nadmiernych kosztów. Jeżeli zamawiający nie odebrał gotowego dzieła z powodu wady może także powierzyć naprawienie go osobie trzeciej na koszt przyjmującego zamówienie.

Różnica między umową o pracę a umową zlecenia i umową o dzieło

Umowa o pracę

-Stronami umowy są pracodawca i pracownik

-Umowa o pracę powoduje, że pomiędzy stronami powstaje stosunek pracy

-Pracownik jest dobrowolnie podporządkowany pracodawcy

-Pracownik musi świadczyć pracę osobiście i wykonywać polecenia pracodawcy

-Umowa o pracę jest umową starannego działania, choć chodzi w niej głównie o świadczenie pracy jako takiej

-Umowa o pracę powinna być zawarta w formie pisemnej. Jeśli zostanie zawarta ustnie, pracodawca powinien najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy potwierdzić ją na piśmie

-Umowa o pracę jest odpłatna. Pracownik nie może zrzec się prawa do wynagrodzenia

-Roszczenia ze stosunku pracy przedawniają się, co do zasady z upływem 3 lat od dnia, w którym stały się wymagalne i dochodzi się ich przed sądem pracy


Umowa zlecenia

-Stronami umowy są zleceniodawca i zleceniobiorca

-Umowa zlecenia (tak jak umowa o dzieło) powoduje, że pomiędzy stronami powstaje stosunek cywilnoprawny

-Zleceniodawca i zleceniobiorca są równorzędnymi podmiotami. Zleceniobiorca powinien kierować się wskazówkami zleceniodawcy co do sposobu świadczonej usługi

-Co do zasady zleceniobiorca powinien wykonywać pracę osobiście. Może on jednak
w określonych przypadkach, za zgodą zleceniodawcy, powierzyć jej wykonanie innej osobie, co daje zleceniodawcy pełną gwarancję, że praca będzie wykonana na czas. Za wybór osoby zastępującej odpowiada bowiem zleceniobiorca

-Umowa zlecenia jest umową starannego działania

-Umowa zlecenia może być zawarta w każdej formie: ustnie, pisemnie lub w sposób dorozumiany

-Umowa zlecenia może być odpłatna lub nieodpłatna

-Dwa rodzaje roszczeń z umowy zlecenia przedawniają się z upływem 2 lat. Są to: roszczenia o wynagrodzenie i zwrot wydatków przysługujące osobom, które trudnią się stale lub w zakresie działalności przedsiębiorstwa czynnościami danego rodzaju oraz roszczenie z tytułu zaliczek im udzielonych, roszczenia z tytułu utrzymania
i pielęgnowania, wychowania lub nauki, jeżeli przysługują osobom trudniącym się zawodowo takimi czynnościami albo osobom utrzymującym zakłady przeznaczone na ten cel. Roszczeń tych dochodzi się przed sądem cywilnym


Umowa o dzieło


-Stronami umowy są zamawiający i przyjmujący zamówienie

-Umowa o dzieło (tak jak umowa zlecenia) powoduje, że pomiędzy stronami powstaje stosunek cywilnoprawny

-Zamawiający i przyjmujący zamówienie są równorzędnymi podmiotami. Przyjmujący zamówienie ma daleko posuniętą swobodę. Zamawiający może jednak kontrolować sposób wykonania dzieła, a jeśli okaże się, że będzie wykonywane w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową, może zażądać zmiany sposobu wykonania dzieła i wyznaczyć w tym celu odpowiedni termin. Po bezskutecznym upływie terminu może odstąpić od umowy albo powierzyć dalsze wykonywanie dzieła innej osobie na koszt i niebezpieczeństwo przyjmującego zamówienie.

-Przyjmujący zamówienie może, lecz nie musi, wykonywać dzieło osobiście (chyba, że co innego wynika z umowy). Fakt osobistego wykonania dzieła ma drugorzędne znaczenie. Jeśli przyjmujący zamówienie poleci wykonanie dzieła innym osobom, musi je osobiście nadzorować, za rezultat pracy odpowiada osobiście

-Umowa o dzieło jest umową rezultatu. Chodzi w niej o wykonanie indywidualnie oznaczonego dzieła.

-Umowa o dzieło może być zawarta w każdej formie: ustnie, pisemnie lub w sposób dorozumiany

-Umowa o dzieło jest umową odpłatną

-Roszczenia z umowy o dzieło przedawniają się z upływem 2 lat od dnia oddania dzieła, a jeśli dzieło nie zostało oddane - od dnia, w którym miało być oddane, zgodnie z treścią umowy (art. 646 k.c.). roszczeń tych dochodzi się przed sadem cywilnym