Ludowość jako sposób wartościowania świata na przykładzie ballad.

Ballada była sztandarowym gatunkiem wczesnego romantyzmu. Stało się to w dużej mierze dzięki Adamowi Mickiewiczowi i jego „Balladom i romansom”. Romantyzm zapoczątkował pewne, ważne dla tego gatunku zmiany. Wprowadził elementy ludowości, fantastyki. W balladach często pojawia się konfrontacja tego co duchowe i tego co rozumowe. Ludowość jest także w balladach sposobem wartościowania świata.

Omówię to na podstawie ballad Mickiewicza z wyżej już wspomnianego tomu „ Ballady i romanse”. Trzeba zacząć od tego, że romantycy uważali, iż świat można poznać tylko za pomocą „czucia i wiary”. Odrzucano natomiast możliwości poznawania „ mędrca szkiełka i oka ”. Duchowość wiąże się ściśle z ludowością a ta z filozofią romantyków i wpływa na sposób wartościowania świata. Inaczej czyni to przecież romantyk, a inaczej racjonalista. Dla romantyka większe znaczenie ma to co niewidoczne dla oczu, ale widoczne dla duszy i serca. Racjonalista zagłusza w sobie to czego nie może uzasadnić rozumowo i co więcej twierdzi, że nie istnieje inne poznawanie jak tylko rozumowe.

Mickiewicz sięgnął po tematy do motywów ludowych, usiłował rozwiązać i osądzić problemy moralne z ludowego punktu widzenia. Z tradycji ludowej zaczerpnął historię Świtezi, pani Twardowskiej, o rybce. Jednak ludowość ballad polega nie na tym, że temat ich wzięty jest z wierzeń ludowych. Ich sens wyraża się w tym, że odsłaniają one poglądy, wierzenia, przekonania ludu na temat dobra i zła, rozwijają zasady moralne, które odpowiadają wyobrażeniom ludowym. Wiarołomstwo musi według tych wierzeń spotkać zasłużona kara, a ten kto krzywdzi musi otrzymać zasłużoną zapłatę. Przykładem niech będzie fragment ballady „Świtezianka” :

„A gdzie przysięga? gdzie moja rada?
Wszak, kto przysięgę naruszy,
Ach, biada jemu, za życia bida!
I biada jego złej duszy".

Nie wolno gardzić mądrością ludową i lekceważyć głębokich w treści wierzeń i poglądów ludowych. Podział i widzenie jest tu więc proste : wina musi być ukarana. Każdy człowiek i każda kultura ma własną hierarchię wartości. Ludowa kieruje się wierzeniami i uczuciem „ sumieniem ludowym”.