Porównanie ujęć tańca w "Panu Tadeuszu" Mickiewicza i w "Weselu" Wyspiańskiego.

Wyjaśnij metaforyczny charakter tańca w oparciu o przytoczone fragmenty: "Pan Tadeusz" (księga XII wers 761-807, 826-833) oraz "Wesele" (akt III scena 37)
.
Taniec to jedna z najbardziej powszechnych form rozrywki. Towarzyszy nam od wielu wieków. Niektóre wzmianki z nim związane pochodzą już ze Starego Testamentu , ukazując króla Dawida tańczącego przed Arką Przymierza. Poprzez taniec człowiek wyrażał uczucia, bunt, cześć bogom.

Oprócz możności wyrażania siebie ma on moc jednoczenia ludzi. Taniec jest często spotykanym motywem literackim , aczkolwiek przedstawianym w różnorodny sposób. Motywy tańca odnajdujemy w "Panie Tadeuszu" Adama Mickiewicza oraz w "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego, w obu utworach jest on symbolem.

Taniec związany był z obrzędowością i obyczajami danej społeczności. Przez wieki zmienił się jego charakter, powstawał nowy, charakterystyczny dla danego obszaru i narodu.

Epopeja narodowa "Pan Tadeusz" Adama Mickiewicza ukazuje słynny "polonez 3 maja" . Opis znajduje się w XII księdze i równocześnie jest zakończeniem całego utworu. Okazją świętowania bohaterów są zaręczyny Zosi i Tadeusza. Analizując dany fragment możemy dokonać charakterystyki zgromadzonych bohaterów. Podkomorzy, który rozpoczyna poloneza to przede wszystkim ,według gości doskonały tancerz o czym świadczą okrzyki :" Ach, to może ostatni! Patrzcie , patrzcie, młodzi, może ostatni , co tak poloneza wodzi!" Nie bez powodu bohater jest "prowadzącym" , jego pierwszeństwo świadczy o pozycji społecznej. Jest pochłonięty tym co robi oraz niezwykle pewny siebie . Dumnie unosi głowę ku górze i nie zwraca uwagi na zazdrosne spojrzenia obserwatorów ( "nie dbam o was, zazdrośnikom biada"). Jego taniec nie tylko przysparza mu radości ale również jest doskonałym widowiskiem. Nikt nie próbuje dorównać Podkomorzemu, co symbolizuje zgodę narodową. Zosia zaproszona do wspólnej zabawy przez Podkomorzego "tańczy wesoło". Początkowo jest zawstydzona zachowaniem partnera lecz szybko odzyskuje pewność siebie i dotrzymuje mu kroku. Została przedstawiona w sposób idealny jako "ustrojona w rówianki i kwieciste wieńce".

Autor opisując jej taniec używa metafory ( "Sród traw i kwiatów krąży niewidzialnym lotem, Rządząc tańcem, jak anioł nocnych gwiazd obrotem.") nadając jej cechy doskonałej tancerki oraz porównując ją do anioła. Charakteryzuje się delikatnością , subtelnością oraz kobiecością , jak już wcześniej wspomnianym aniołem. Polonez 3-ciego maja wykonany przez zgromadzonych gości początkowo jest powolny , poważny oraz dostojny ale szybko zmienia się w pełen dynamizmu. Następują zwolnienia i przyspieszenia ruchów , jest hucznie , słychać oklaski oraz okrzyki. Wyraża to entuzjazm, radość znajdujących się gości o czym świadczą wykrzyknienia "wre taniec, brzmi muzyka, oklaski i zdrowia!" Pomimo mnogości metafor opis jest bardzo naturalny, realny, można odnieść wrażanie jakby zabawa znajdowała się tuż obok nas.

Scena wyraźnie działa na zmysły słuchu (" brzmi muzyka, oklaski zdrowia!")oraz wzroku ( "mieni się cętkowata, różna barwa strojów") pobudzając wyobraźnie czytelnika. Wznoszone toasty świadczą o dobrym humorze i miłej atmosferze sprzyjającej ku zabawie. Język jakiego używa autor jest barwny, poetycki, plastyczny, obrazowy i żywy , dzięki czemu odnosimy wrażenie jakby świat opisywany znajdował się obok nas. Mimo, iż opisy charakteryzują się prostota i przejrzystością nie znaczy, że brak w nich bogactwa środków artystycznych. Język jest zrozumiały naturalny , wydaje się być dostępny dla każdego , ponieważ autor używa prostych sformułowań.

Czas akcji(1811-1812) w "Panu Tadeuszu" jest niezwykle istotny, bowiem jest to okres walk napoleońskich ale także niewoli Polski. Polacy wyrażają nadzieje, że wyprawa Napoleona na Rosję (1812) wyzwoli ich ciemiężony kraj. Dlatego też słynny polonez 3 maja stał się symbolem jedności społeczeństwa oraz nadziei o wyzwoleniu Polski spod rąk zaborców.

Pomimo, iż następuje idealizacja bohaterów (bo prawie każdy z nich jest patriotą) to jest to celowe. Autor chciał podnieść na duchu Polaków po nieudanym powstaniu listopadowym i uświadomić ich jak ważnym czynnikiem jest zjednoczenie sił przeciwko wrogowi. Wymowa utworu jest wiec czysto patriotyczna, wyrażająca nadzieje na lepsza przyszłość Polski. Można wiec stwierdzić, że jego zadaniem jest pokrzepienie serc Polaków.

W "Weselu" Stanisława Wyspiańskiego motyw tańca znajduje się w akcie III scenie 37 i podobnie jak w "Panu Tadeuszu" jest scena końcową. Uroczystością , której towarzyszy taniec jest (jak sam tytuł sugeruje) wesele Lucjana Rydla z Jadwigą Mikołajczykówną .

Zebrani bohaterowie nie uczestniczą rozmowie , odbywa się dialog Chochoła wraz z Jaśkiem. Na podstawie ich wypowiedzi możliwe jest dokonanie charakterystyki. Jasiek jako jedyny uczestnik nie jest "oczarowany". Chłopak ten jest reprezentantem wsi, któremu powierzone zostało ważne zadanie pilnowania rogu. Okazał się nieodpowiedzialny, ponieważ zgubił róg. Mimo, iż zachował się infantylnie jest mu z tego powodu wstyd i pragnie pomóc cierpiącym ( "tak się męcą , pot z nich ścieko,["]jak ich zwolnić od tych mąk""). Wykonuje wszystkie czynności , o które prosi go Chochoł. Wyjmuje weselnikom kosy z rak , rysuje im na czołach kołka i ustawia do tańca. Następnie podaje skrzypce zjawie, skrupulatnie wykonuje każda czynność jakby chciał się zrehabilitować za poprzednio popełnione błędy. Szybko popada w rozpacz, bowiem orientuje się , że zapiał kur, który był oznaką do rozpoczęcia walki. Choć krzyczy(" Chyćcie broni, chyćcue koni"), aż dech mu zapiera w piersiach nikt nie reaguje. Jest bezradny wobec zaistniałej sytuacji i to go przytłacza. Chochoł przede wszystkim jest tu symbolem marazmu, uśpienia. To on gra na skrzypcach i wykonuje słynny chocholi taniec. Wciąż wypomina Jaskowi popełniony błąd "miałeś chamie zloty róg..". Przedstawiony został jako "Słomiane straszydło". O sposobie tańca dowiadujemy się z didaskaliów ,to one pełnia funkcję informacyjną oraz budują nastrój.

Taniec rozpoczyna się w czasie gdy Chochoł zaczyna grać na skrzypcach. Przy dźwięku muzyki liczne pary wykonują "powolny, poważny, spokojny, pogodny, półcichy" taniec. Wyliczenia przymiotników maja za zadanie scharakteryzowanie go oraz zwrócenia szczególnej uwagi na jego charakter. Liczne metafory wskazują na fantastyczność sceny ("melodyjny dźwięk z polskiej gleby bólem i rozkoszą wykołysany"). Uczestnicy wesela poruszają się w koło jak gdyby byli w transie . Ich ruchy są niezależne od nich bowiem są "zaczarowani" muzyką. Opis oddziałuje na zmysł słuchu, poprzez zastosowanie onomatopei ("szumia" , "tupocą") wzroku oraz dotyku (" .."ocierając o się w ścisku, natłoczeniu") co sprawia, że obraz staje się plastyczny, pobudzający wyobraźnie. Taniec jest przedstawiony w sposób pesymistyczny, ponury, senny. Język jakiego używa autor w didaskaliach jest wyszukany, bogaty w środki artystyczne.

Duża ilości metafor i symboli utrudnia zrozumienie tego utworu i wymaga głębszej analizy. Jak większość pisarzy Stanisław Wyspiański napisał "Wesele" w konkretnym celu. Czas akcji rok 1900 to dalej okres niewoli polskiej. Tym bardziej trudny gdyż 13 września
cesarz Franciszek Józef I zagroził utratą autonomii Galicji w razie dalszych roszczeń niepodległościowych. Warto również pamiętać o tym, że autor wyraźnie zaznacza , iż walka jest potrzebna, jest jedynym słusznym sposobem na wyzwolenie narodu. Problemem, który uniemożliwia wspólna walkę jest podział wśród społeczeństwa polskiego. Pierwszym i najważniejszym krokiem powinna być konsolidacja tych grup, jednak prawdopodobnie nie możliwa. Chocholi taniec jest wiec symbolem stanu, w jakim znajdowała się wówczas Polska, a wiec uśpienie, marazm, niewola, beznadzieja. Cała chata , w której rozgrywa się akcja symbolizuje całą Polskę, a osoby w niej przebywające to społeczeństwo polskie. Błędne koło , w którym tańczą zgromadzeni oznacza bierność narodu, brak jakiejkolwiek inicjatywy niepodległościowej. Wymowa jest jednak nie do końca pesymistyczna , ponieważ przykryty słomą krzak róży symbolizuje naród żyjący w niewoli, w którym tlą się marzenia i nadzieja o wolnym kraju. Rola jaką pełni motyw tańca to próba zwrócenia uwagi na poważne problemy otaczające ówczesne społeczeństwo polskie. Jest to "głuchy krzyk" o wolność.

W obu utworach taniec jest motywem niezwykle istotnym . Miedzy nimi dostrzegamy podobieństwa oraz różnice. Pierwszym a zarazem najważniejszym podobieństwem jest umieszczenie tańca w końcowych scenach utworów. Nie jest to przypadkowe , bowiem autorzy chcieli zwrócić szczególna uwagę na jego rolę. Stanowi to pewnego rodzaju podsumowanie przedstawionych wcześniej wydarzeń historycznych. Mickiewicz i Wyspiański swoimi dziełami obejmują bardzo trudne okresy dziejowe, są to zabory. Polska przez prawie 124 lata zniknęła z map europy, był to niezwykle trudny czas dla Polaków, którzy wszelkimi możliwymi sposobami próbowali kontynuować polska tradycje. Więcej jednak dostrzegamy różnic na przykład w samym sposobie tańca. W "panu Tadeuszu" jest on dynamiczny, optymistyczny i jest symbolem jedności społeczeństwa. Został przedstawiony w sposób naturalny, realistyczny choć delikatnie wyidealizowany. Natomiast w "Weselu" jest on monotonny, spokojny, senny a świat ukazany w konwencji fantastycznej. Symbolem tego tańca jest uśpienie i bierność narodu polskiego.