Horacy "Exegi monumentum aere perennius" - interpretacja

Gatunek: pieśń (carmina)

Typ liryki: liryka bezpośrednia

Sytuacja liryczna: Rozwinięcie tezy w formie sentencji: "Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu"; artysta pewny własnego talentu i przekonany o wielkości swojej poezji wierzy, że dołączy do panteonu tych, którym sztuka zapewniła nieśmiertelność.

Podmiot liryczny: Poeta świadomy wielkości swego dzieła, głęboko wierzący w nieśmiertelną moc sztuki, przekonany o tym, że człowiek odważny i twórczy zapewnia sobie pamięć pokoleń.

Interpretacja: Człowiek dzięki sztuce staje się nieśmiertelny

Exegi monumentum aere perennius to najbardziej znana pieśń w dorobku rzymskiego poety, a główna myśl wydaje się nieśmiertelna jak poezja (w wierszu) Horacego.
Podmiot liryczny - poeta pewien swego talentu - w wypowiedzi bezpośredniej (z ujawnionym "ja" lirycznym) wygłasza przekonanie, że dołączy do grona tych, którzy dzięki swej twórczości żyją wiecznie w pamięci potomnych.
Pierwsze zdanie wiersza ilustruje poziom samoświadomości mówiącego - nie jest to przpuszczenie, ale stwierdzenie niepodważalnego faktu. "Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu" oznacza, że dzieło, które stworzył poeta, będzie trwalsze niż monument, nie podda się niszczącemu działaniu czasu. Wzniesie się nawet ponad "ogrom królewskich piramid" (to aluzja do "wiecznych" piramid faraonów) i "nie naruszą go deszcze", albowiem prawdziwa sztuka jest wieczna. Aby przekonać czytelnika osłuszności swoich poglądów, podmiot liryczny popiera tezę wieloma argumentami. Mówi, że jego dzieło oszczędzą rzeki, "łańcuch lat niezliczonych i mijanie wieków" - jest przekonany, że sztuki nie zniszczą ani żywioły, ani nawet czas, którego przemijanie tylko potwierdzi wartość dzieła.
Kolejne wersy przynoszą refleksje o artyście - skoro sztuka jest wieczna, on sam także zyskuje nieśmiertelność. "Nie wszystek umrę" (Non omnis moriar) to jedno z najsłynniejszych zdań w literaturze; stało się symbolem przekonania o niesmiertelności artysty zapewnionej przez jego dzieło, a poeci następnych pokoleń tę setencję po wielokroć przywoływali. Można ją odnaleźć w twórczości Kochanowskiego, Mickiewicza i wielu innych. Wszyscy oni, podobnie jak Horacy, mieli nadzieję, że nawet gdy umrą , nie umilknie ich poezja, bo ta, uniknąwszy pogrzebu, trwać będzie po wieki.
W następnych wersach poeta przywołuje symbol rzymu jako, w przekonaniu jego współczesnych, wartości niezniszczalnej - sądzi, że on sam trwać będzie tak długo, jak długo żyć będzie wieczne imperium (nie przewidział jednak, że Rzym ulegnie zagładzie, a jego poezja przetrwa). Ma nadzieję, że następne pokolenia docenią jego dzieło i że mówić będą o nim jako o tym, który "z nizin wyrosły" (Horacy był synem wyzwoleńca) dokonał przełomu poezji.
Puenta wiersza jest apostrofą do muzy Melpomeny, opiekunki artystów. Podmiot liryczny prosi ją, by doceniła jego zasługi i włożyła mu na głowę laur, czyli symbol zwycięzców.
Wiersz Horacego jest najbardziej znanym manifestem wygłoszonym przez artystę świadomego swojego talentu i pewnego mocy, którą daje poezja, a refleksja w nim zawarta towarzyszy artystom od pokoleń. Słowa: "Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu" i "Nie wszystek umrę", na zawsze określiły sposób myślenia o sztuce i artyście.

Środki stylistyczne: metafory ("Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu", "Nie wszystek umrę"), przerzutnie ("potąd będę wciąż młody pokąd na Kapitol"), apostrofa ("Bądź dumna z moich zasług i defickim laurem Melpomeno łaskawie opleć moje włosy")

Nawiązania:
- "Pieśń XXIV, księgi wtóre" Jana Kochanowskiego
- "Exegi monumentum aere perennius..." Adama Mickiewicza
- "Exegi monumentum..." Juliana Tuwima
- "Aere perennius" Juliana Tuwima
- "Hymn do Apollina" Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego