Zasady bezpiecznego użytkowania domowej instalacji elektrycznej oraz wpływ prądu elektrycznego na organizmy żywe

Prąd elektryczny, bez którego nie można wyobrazić sobie współczesnej cywilizacji, może być groźny dla człowieka. Dlatego należy poznać zasady bezpiecznego użytkowania domowej instalacji elektrycznej.

W domowej instalacji elektrycznej wszystkie odbiorniki dołączone są równolegle do przewodów zasilających. Działanie wszystkich urządzeń niezależnie od siebie jest główną zaletą połączenia równoległego. Jednak uruchomienie naraz zbyt wielu urządzeń pobierających energię elektryczną może spowodować przerwę w działaniu wszystkich urządzeń. Należy wtedy sprawdzić bezpieczniki.

Bezpieczniki są umieszczone w takich miejscach, aby było łatwo je wymienić lub włączyć wyłączniki automatyczne.

Najczęściej używane są bezpieczniki 6 A, 10 A i 16 A, które przerywają obwód, gdy popłynie przez nie prąd o natężeniu większym niż znamionowe – nazywamy je nadmiarowoprądowymi. Urządzenia elektryczne, w których łatwo o kontakt z wodą, a więc porażenie prądem, na przykład pralki czy zmywarki, zabezpieczane są wyłącznikami różnicowoprądowymi – przerywają one obwód, gdy natężenie prądu płynącego „do pralki” jednym przewodem różni się od natężenia prądu płynącego „od pralki” drugim przewodem. Przepalone bezpieczniki topikowe wymieniamy na nowe – nie wolno ich „naprawiać”, gdyż nie spełnią one wtedy swej roli.
Podczas zwarcia prąd nie płynie przez odbiornik, ale np. po jego metalowej obudowie. Natężenie prądu osiąga wtedy bardzo duże wartości, nawet setek amperów. Zwarcie jest bardzo niebezpieczne – grozi przepaleniem przewodów, uszkodzeniem urządzeń elektrycznych i pożarem. Może też dojść do porażenia prądem elektrycznym. Bezpieczniki, jak pamiętamy, chronią nas przed skutkami zwarcia.

Przepalone bezpieczniki topikowe zawsze wymieniamy na nowe, nie wolno ich „naprawiać”. W nowych i remontowanych instalacjach elektrycznych stosujemy automatyczne wyłączniki nadmiarowoprądowe i różnicowoprądowe – zapewniają one bezpieczne korzystanie z domowych urządzeń elektrycznych. Gniazdka sieciowe muszą być w nienagannym stanie, uszkodzone wymieniamy na nowe, nie wolno ich „naprawiać”.

Należy również zwracać uwagę na bezpieczne użytkowanie urządzeń elektrycznych i:
1. Używać sprzętów gospodarstwa domowego zgodnie z instrukcją obsługi.
2. Nigdy nie używać urządzeń, które mają uszkodzony przewód zasilający lub wtyczkę sieciową.
3. Odłączać urządzenia, wyciągając wtyczkę z gniazdka, nie wolno ciągnąć za przewód zasilający.
4. Nigdy nie suszyć włosów w trakcie kąpieli lub gdy możemy przypadkowo dotknąć naszym ciałem do wody.
5. Wszelkie prace za pomocą narzędzi zasilanych z instalacji domowej, np. wiertarki, wykonywać w obuwiu na gumowej podeszwie.

Prąd elektryczny może być bardzo groźny dla organizmów żywych. Prąd o na tężeniu 5-10 mA wywołuje w organizmie lekki skurcz mięśni, o natężeniu 10-25 mA również niebezpieczny wzrost ciśnienia krwi. Prąd o natężeniu do 80 mA powoduje migotanie komór sercowych oraz częściowe porażenie ośrodków oddechowych, co może doprowadzić do utraty przytomności. Prąd o natężeniu powyżej 80 mA powoduje silne drgania komór sercowych, utratę przytomności i w końcu śmierć. Za bezpieczne napięcie, bez względu na wartość natężenia, uważa się wartość 24 V.

Skutki działania prądu na organizm człowieka można rozpatrzyć jako fizyczne (np. cieplne), chemiczne (np. zmiany elektrolityczne) lub biologiczne (np. zaburzenia czynności).

Szczególnie niebezpieczny jest prąd stały, który może powodować zmiany elektrolityczne prowadzące do zaburzeń przemiany tlenowej. Częste stykanie się z prądem stałym prowadzi do zwyrodnienia nerwów i mięśni. Prąd zmienny o wysokim napięciu może doprowadzić do wrzenia płynu tkankowego, a po dłuższym czasie do zwęglenia kończyn lub całego ciała. Działanie prądu na układ nerwowy przejawia się zakłóceniem czynności centralnego układu nerwowego, w czego wyniku powstają zaburzenia słuchu, wzroku, utrata pamięci, zaburzenia psychiczne.