System Jałtański w Europie.

W czasie wojny doszło do trzech spotkań Wielkiej Trójki: prezydenta USA - Franklina Delano Roosevelta, premiera Wielkiej Brytanii - Winstona Churchilla i dyktatorskiego przywódcy Związku Radzieckiego - Józefa Stalina. w Teheranie (28.11 - 1.12.1943 r.), w Jałcie na Krymie (4 - 11.02.1945 r.) i Poczdamie (17.07 - 2.08.1945 r.). Przywódcy Wielkiej Trójki byli przeświadczeni, że dominująca pozycja militarna dała im prawo do decydowania o wszystkich kwestiach w sposób arbitralny. Dlatego decyzje zapadające na wyżej wspomnianych konferencjach były podejmowane, na ogół, bez uwzględnienia opinii zainteresowanych krajów. Pierwsze spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło na konferencji w Teheranie, stolicy Iranu, która odbyła się w dniach od 28 listopada do 1 grudnia 1943 roku. Głównymi sprawami poruszanymi w czasie tej konferencji było uzgodnienie dalszych działań wojennych oraz dokonanie zarysu granic powojennej Europy. Kolejne spotkanie Wielkiej Trójki nastąpiło w Jałcie na Krymie w dniach 4 - 11 lutego 1945 r. W konferencji brali udział szefowie Wielkiej Trójki oraz ministrowie spraw zagranicznych, szefowie sztabów i grupy doradców. Stalin wystąpił na konferencji w roli gospodarza. Niekiedy konferencja w Jałcie jest określana jako konferencja „dwóch i pół” z uwagi na ciężką chorobę Roosevelta. Głównym celem konferencji było skoordynowanie działań militarnych w końcowym etapie wojny w Europie oraz ustalenie zasad powojennego porządku politycznego. Na spotkaniu tym podjęto szereg decyzji, które były już omawiane w Teheranie. Tak więc podjęto uchwałę w sprawie Organizacji Narodów Zjednoczonych, która miała zastąpić powołaną wcześniej Ligę Narodów. Na konferencji tej wielkie mocarstwa narzuciły małym państwom i narodom własny porządek, nie pytając nikogo o zdanie. W ten sposób kraje wyzwolone przez Armię Czerwoną znalazły się w strefie bezpieczeństwa ZSRR, faktycznie zaś pod władzą Kremla. System jałtański doprowadził do długotrwałego podziału Europy na dwa bloki, do uznania hegemonii radzieckiej w krajach leżących na wschód od Łaby. Przez długie lata, aż do upadku komunizmu w latach 1989-1990, był on respektowany przez mocarstwa zachodnie. Ostatnie spotkanie Wielkiej Trójki odbyło się na konferencji w Poczdamie, która ustanowiła nowy międzynarodowy ład w Europie po II wojnie światowej. Trwała ona od 17 lipca do 2 sierpnia 1945 roku. Poszczególnym delegacjom przewodniczyli: nowy prezydent Stanów Zjednoczonych - Harry Truman, premier Wielkiej Brytanii - Winston Churchill, którego w trakcie obrad zastąpił nowy premier Clement Attlee oraz radziecki przywódca - Józef Stalin. Jednym z podstawowych problemów, którym się zajęto były losy powojennych Niemiec. Zdecydowano o utworzeniu zarządów wojskowych mających pełnić funkcje administracyjne w czterech strefach okupacyjnych i Berlinie, który również został podzielony na analogiczne sektory. Ich podstawowym zadaniem było tzw. „4 D” czyli denazyfikacja (likwidacja władz i partii hitlerowskiej), demilitaryzacja (całkowite rozbrojenie), dekartelizacja (likwidacja karteli wspierających Hitlera), demokratyzacja (odbudowa życia politycznego na podstawach demokratycznych). Podjęto decyzje o wysiedleniu Niemców z Polski, Czechosłowacji i Węgier do stref okupacyjnych. Zagwarantowano Polsce spłatę reparacji wojennych z radzieckiej strefy okupacyjnej. Oprócz tego został uznany Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej jako jedyny przedstawiciel państwa polskiego na arenie międzynarodowej, jednocześnie wskazując na konieczność przeprowadzenia wolnych, demokratycznych wyborów do parlamentu. Umowa Poczdamska wraz z postanowieniami w Jałcie stworzyła w Europie tzw. ład jałtańsko-poczdamski, który przetrwał do 1989 roku. W zasadzie za koniec symboliczny tego ładu można było uznać zjednoczenie Niemiec. Przez te około pół wieku Europa przechodziła różne koleje losu, od zimnej wojny do odprężenia związanego z podpisaniem Aktu Końcowego KBWE w Helsinkach w 1975 roku.