Msza Święta - części i symbole jej towarzyszące

Msza święta jest to Przenajświętsza Ofiara Nowego i wiecznego Przymierza Bożego z ludźmi, w której Jezus Chrystus, raz jeden na wszystkie wieki życie swoje ofiarował niegdyś na krzyżu za zbawienie świata, teraz niepojęcie utajony pod postaciami chleba i wina, złączony mistycznie z całą społecznością Kościoła swego świętego, ofiarę swoją krzyżową bezkrwawym sposobem ponawia przez posługę kapłana na uwielbienie Boga, za grzechy nasze i na uproszenie nam łask do zbawienia potrzebnych.

Części mszy

A) OBRZĘDY WSTĘPNE
- Wejście
- Pozdrowienie ołtarza i zgromadzonego ludu
- Akt pokuty
- Panie, zmiłuj się nad nami
- Chwała na wysokości
- Kolekta

B) LITURGIA SŁOWA
- Pierwsze czytanie
- Psalm międzylekcyjny
- Drugie czytanie
- Aklamacja przed Ewangelią
- Ewangelia
- Homilia
- Wyznanie wiary
- Modlitwa powszechna

C) LITURGIA EUCHARYSTYCZNA
- Przygotowanie darów
- Modlitwa Eucharystyczna
Prefacja
Aklamacja Święty
Epikleza
Opowiadanie o ustanowieniu i konsekracji
Anamneza
Złożenie ofiary
Modlitwy wstawiennicze
Końcowa doksologia
Obrzęd Komunii
Modlitwa Ojcze nasz
Obrzęd pokoju
Baranku Boży
Komunia święta

D) OBRZĘD ZAKOŃCZENIA
- Pozdrowienie i błogosławieństwo kapłana
- Rozesłanie

Symbole stanowią szczególny rodzaj znaków, a bogactwo ich funkcji, możliwości i znaczeń nie mieści się w zwięzłych definicjach i precyzyjnych opisach.. Symbole stosowane są w celu przedstawienia tego, co jest niepostrzegalne zmysłowo. Posiadają one pierwotne, dosłowne i wprost dane znaczenie oraz "drugie dno" - nieprzebrany sens, który może podlegać wciąż nowej i pogłębiającej się interpretacji. Symbol jest rzeczywistością złożoną, stojącą na przecięciu różnych zakresów bytu; z jednej strony spraw przestrzennych podpadających pod zmysły, z drugiej niewidzialnych i przekraczających czas.

Ofiarowanie: Pan Jezus wziąwszy chleb w ręce swoje, a potem kielich z winem, dzięki czynił i błogosławił.

Ofiara była centrem religii. Do niej się odnosiły wszystkie obrządki, dla niej było kapłaństwo, ołtarze, świątynie itd. Ofiara, jako najszczytniejszy akt religii, była łącznią między Bogiem a ludźmi: Bogu cześć oddawała, a ludziom ściągała błogosławieństwo i miłosierdzie Boskie. Ofiara jest początkiem wszystkich sakramentów, środkiem zewnętrznego kształtu Kościoła. Wszystkie obrzędy, wszystkie świątynie, wszystkie przybory do niej się odnoszą, jako przygotowania lub ozdoby. Około niej piętrzy się siedmioma stopniami cała hierarchia Kościoła, której podstawową racją bytu jest sprawowanie tej ofiary.

Przeistoczenie - zmiana (wskutek wypowiedzenia przez kapłana słów konsekracji) substancji chleba i wina w Ciało i Krew Chrystusa, chociaż postaci chleba i wina pozostają

Komunia Święta, to inaczej Eucharystia lub Wieczerza Pańska, podczas której celebrans i wierni spożywają (przyjmują) Ciało i Krew (Komunia pod dwiema postaciami) lub też Ciało Pańskie (Komunia pod jedną postacią). Chrześcijanie spożywają Komunię Świętą (eucharystia, Wieczerza Pańska) pod dwiema postaciami: poprzez przyjęcie postaci chleba do ust lub na rękę oraz poprzez spożycie wina z kielicha.

Pozdrowienie ludu jest aktem personalnym, wyrażającym szacunek i uznanie. Za praformę dzisiejszych pozdrowień liturgicznych uznaje się słowo barakah (błogosławić). W Antiochi i Konstynantopolu utrwalały się takie formy jak: "pokój wam", "pokój wszystkim". Natomiast chrześcijaństwo zachodnie używało głównie formy "Pan z wami" (Dominum vobiscum), zaś odpowiedzią było "i z duchem twoim" (et cum spiritum tuo). Pozdrowienie na początku mszy pełni przede wszystkim funkcję psychologiczną, i ma na celu stworzenie poczucia jedności wśród zgromadzonej wspólnoty. Mszał Rzymski zezwala na używanie następujących form pozdrowienia zgromadzonych:
• "Miłość Boga Ojca, łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa i dar jedności w Duchu
• Świętym niech będą z wami wszystkimi."
• Wierni: "I z duchem twoim."
• "Łaska i pokój od Boga, naszego Ojca, i od Pana Jezusa Chrystusa niech będą z wami."
• Wierni: "I z duchem twoim."
• Łaska i pokój od Tego, który jest i który był, i który przychodzi, niech będą z wami
• Wierni: "I z duchem twoim."
• Łaska naszego Pana Jezusa Chrystusa niech będzie z wami.
• Wierni: "I z duchem twoim."
• "Pan z wami.
• Jeżeli mszy przewodniczy biskup, to może użyć formy: "Pokój z wami."
• Lud odpowiada: "I z duchem twoim."

Akt pokuty (łac. Actus pænitentialis) jest ważną częścią obrzędów wstępnych Mszy świętej. Składa się ona z czterech ważnych elementów – wezwania kapłana, chwili ciszy, formuły wyznania grzechów oraz absolucji, a więc prośby kierowanej przez kapłana w imieniu całej zgromadzonej wspólnoty o przebaczenie wyznanych grzechów. Mszał podaje cztery formy wyznania grzechów:
• Confiteor – "Spowiadam się...", modlitwa przejęta przez katolików ze Wschodu, znana tam już od VI wieku. Niektóre jej elementy przez wieki ulegały zmianie: przez dłuższy czas używano liczby mnogiej, po Soborze Watykańskim II dodano do niego grzech zaniechania.
• Forma druga (skrócona)
• Forma dialogowana
• Aspersja – niedzielne pokropienie wodą pobłogosławioną

Kyrie eleison (gr. Panie zmiłuj się) jest to forma wołania błagalnego występująca w ST (Ps. 40, 5; 40, 11, Iz. 33,2, a w zmienionej postaci eleison me kyrie - Ps. 7, 3; 10, 14; 31, 10; 56, 2; 86, 3 - numeracja wg Septuaginty), która w tej postaci została przejęta do wszystkich liturgii Kościoła Rzymskiego. W rzymskiej liturgii łacińskiej Kyrie eleison wraz z dodanym później wezwaniem Christe eleison jest formą liturgiczno-muzyczną należącą do Ordinarium Missae, wykonywaną po Introicie i bezpośrednio poprzedzającą Gloria. Kyrie eleison to gatunek litanijny biorący swoje początki na wschodzie gdzie jest używane do dzisiaj jako odpowiedź ludu na wezwania diakona.

Gloria in excelsis Deo (w skrócie Gloria) (po łac. Chwała na wysokości Bogu) to początek jednego ze śpiewów mszalnych wprowadzony przez św. Telesfora i wprowadzony do liturgii w latach 125-136, należącego do części stałych mszy. Gatunkowo jest to hymn, a jego tekst zaczerpnięty został z liturgii Kościołów wschodnich. Wykonywany był po śpiewie Kyrie a poprzedzał kolektę. W postaci chorałowej był to śpiew dialogowany, wykonywany (szczególnie w zakonach) przez dwa chóry. Z czasem zredukowany do recytacji przez celebransa przy możliwości równoczesnego wykonania np. przez scholę lub zespół wokalno-instrumentalny.

Kolekta to modlitwa w Kościele Rzymskokatolickim odmawiana przed pierwszym czytaniem w czasie Mszy Świętej. Po skończeniu hymnu (Chwała na wysokości Bogu) lub w dzień powszedni aktu pokuty kapłan ze złożonymi rękami mówi Módlmy się. Wszyscy razem z kapłanem modlą się przez pewien czas w milczeniu. Potem kapłan z rozłożonymi rękami odmawia modlitwę (na słowa "Przez naszego Pana..." składa ręce). Po jej ukończeniu lud odpowiada: Amen. Kolektą nazywa się też nadzwyczajną zbiórkę pieniędzy na cele określone przez Kościół.

Ruchy rąk

Znaki krzyża – rytuał stanowiący ważny element liturgii w Kościele katolickim i prawosławnym, pojawia się także w katolickich kościołach wschodnich oraz anglikanizmie. Znak ten, rozpoczynający i kończący modlitwę oraz liturgię, stanowi wyznanie, że wierni tych religii oczekują zbawienia tylko od krzyża Chrystusowego. Znakowi może towarzyszyć wypowiedzenie słów „W imię Ojca i Syna i Ducha Świętego. (Amen.)”. Wyraża odkupienie, jest znakiem wiary, przypomina, że chrześcijanin ma krzyżować z Chrystusem siebie samego i naśladować Go w Jego bolesnej drodze. Dla żydów był hańbą, dla Rzymian głupotą, natomiast dla chrześcijan krzyż jest chlubą. Jest to znak naszego zbawienia, więc powinniśmy czynić znak krzyża, wyraźnie, nie wstydząc się

Duży znak krzyża w Kościele katolickim wygląda następująco: prawą ręka kreśli się linię od głowy do serca, później od lewego do prawego boku.
Mały natomiast polega na nakreśleniem na ciele (zwykle kciukiem prawej ręki) trzech krzyżyków: na głowie, ustach i sercu. Wyraża on gotowość do rozumienia, głoszenia i realizowania w życiu Słowa Bożego.

Znak pokoju - istniał od samego początku. Oznaczał on miłość nadprzyrodzoną, braterstwo, pokój i pojednanie. Jedność z braćmi jest równocześnie jednością z Ciałem Mistycznym Chrystusa. Znak pokoju przekazujemy najbliżej stojącym.

Rozłożenie rąk i wzniesienie ich nieco w górę tak, jak kapłan trzyma je podczas odmawiania modlitw mszalnych, to najstarsza forma postawy modlitewnej, przekazanej przez liturgię. Gest ten oznacza, że adresatem modlitwy jest Pan Bóg. Symbolizuje człowieka, który z całą ufnością zwraca się do Boga i oczekuje od Niego pomocy.
Składanie rąk przy modlitwie symbolizuje wzniesienie duszy do Boga i oddanie Mu się z wiarą. Jest znakiem poddania się Jego woli, jako najwyższemu Panu.
Nałożenie rąk zależy od obrzędu, w którym się je stosuje. Nakłada się ręce przy udzielaniu błogosławieństwa, w którym oznacza ono łaskawość Boga w Trójcy Jedynego, który jest źródłem wszelkiej świętości..

Bicie się w piersi - typowy wyraz usposobienia pokutnego. Ponieważ serce uchodziło, m.in. za źródło i siedlisko grzechu, dlatego bicie się w piersi uważano za widzialny znak poczucia grzeszności, żalu, skruchy i szczerego wyznania grzechów

Postawy

Stojąca - jest wyrazem uszanowania. Na całym świecie na widok osób "wysoko postawionych" przybiera się postawę stojącą. Podczas liturgii postawa stojąca jest zewnętrznym znakiem głębokiego uszanowania dla Boga, jako najwyższego Pana. Stanowi postawę zasadniczą, oznacza aktywność człowieka w czynnościach liturgicznych i gotowość do czynu w ogóle. Jest wyrazem dziękczynienia i oczekiwania na zmartwychwstanie.

Siedząca - jest postawą słuchającego ucznia, może także oznaczać odpoczynek; ułatwia skupienie potrzebne do przyjmowania i rozważania słowa Bożego.

Klęcząca - jest gestem pokory, wielbieniem Boga; postawa pokutna i błagalna, postawa modlitwy. Należy odróżnić klęczenie od przyklęknięcia.

Pokłony

Pokłon bardzo często stosowany jest w liturgiach wschodnich. Uważa się go tam za zwyczajny znak głębokiego szacunku i uwielbienia. W liturgii rzymskiej natomiast pokłon jest znakiem zarówno głębokiego szacunku, jak również usposobienia pokutnego, szczególnie wtedy, gdy ma on związek z prośbą o oczyszczenie z grzechów (w sakramencie pokuty, przy spowiedzi powszechnej itp.).

Skłon głowy lub ciała symbolizuje cześć i błaganie oraz szacunek. W liturgii rzymskiej pokłon często zastępowany jest przyklęknięciem. Pokłonem pozdrawia się ołtarz, krzyż, innych Liturgów, zwłaszcza celebransa, gdy na przykład diakon prosi go o błogosławieństwo i gdy je otrzymuje.

Skłon ciała - przy tym pokłonie zginam głęboko głowę i ramiona. To również jest znak czci i uwielbienia. Jeśli w jakimś kościele nie jest przechowywany Najświętszy Sakrament (nie ma "wiecznej lampki"), wtedy skłaniam ciało przed głównym ołtarzem albo przed krzyżem.