Andragogika

Andragogika to młoda dyscyplina nauk pedagogicznych; pojawiła się ok. II połowy XX wieku, posiada własną strukturę.

Rodzaje andragogiki (szczegółowe):
- ogólna
- teoria wychowania dorosłych
- teoria kształcenia dorosłych
- historia myśli i praktyki edukacyjnej z dorosłymi

Oświatę dorosłych można rozpatrywać jako system społeczny, który stanowi zespół urządzeń, czynników w celu kształcenia; określony jest w ramy społeczno- organizacyjne.

Oświata dorosłych jako działalność pedagogiczna obejmuje uczenie, nauczanie, kształcenie, samokształcenie. Celem jest wspieranie rozwoju osobowości osób dorosłych.

Oświata dorosłych pełni 2 najważniejsze funkcje:
- właściwa- samokształceniowa działalność kulturowo oświatowa uprawiana poza szkoła
- zastępcza (kompensacyjna)- szkolenie, kształcenie dorosłych, które jest realizowane na poziomie obowiązku szkolnego w danym kraju.

2 kierunki pracy oświatowej z dorosłymi:
- ekstensywny- obejmuje formy masowego oddziaływania w celu szerokiego, szybkiego rozpowszechniania wiadomości np. mass media. Jak najszybciej do jak największej liczby osób- ILOŚĆ
- intensywny- celem jest doprowadzenie do głębszych przeobrażeń osobowości, rozwijanie możliwości, postawy twórczej osobnika. Mała liczba osób bierze udział- JAKOŚĆ

Dzieje oświaty dorosłych związane są z ruchami społecznymi, z uwłaszczeniem chłopów (XVII/XIX wiek), okres migracji ze wsi do miast, rozwój przemysłu. Od początku istnieją 2 nurty:
- od góry- oznacza działalność oświatowa organizowaną min. przez filantropów, związki religijne
- od dołu- inicjatorzy to organizacje i stowarzyszenia robotnicze, ludowe, chłopskie

Związane było to z ruchami:
- Ruchy demokratyczne- zapoczątkowane przez wielką rewolucję francuską; pojawiły się dążenia do udostępnienie oświaty do dużej liczby odbiorców, ponieważ to doprowadzi do demokratyzacji społeczeństwa
- Ruchy rewolucyjne- wystąpiły ok.XIX wieku oparte na ideologii walki klasowej w duchu socjalistycznym, np. koła samokształceniowe
- Ruchy narodowe- miały na celu umocnienie więzi narodowych poprzez uświadamianie narodowe
- Ruchy religijne- od początku chrześcijaństwa prowadzono charakterystyczne formy oświatowe np. kultywowanie pieśni, obyczaje, homilie.

Rozwój nauki i techniki miał największy wpływa na rozwój oświaty dorosłych (XIX wiek).

Obecność oświaty dorosłych w dziejach:
- Starożytność: dialogi Sokratesa; „rzeczpospolita’ Platona V/IV wiek p.n.e. pokazywał początkowe koncepcje kształtowania osób dorosłych, wskazywał na możliwości oddziaływania wychowawczego na dorosłego, wiązał wychowanie dorosłych z pełnieniem przez nich ról obywatelskich. Naczelnym celem wychowania jest kształtowanie cnoty posłuszeństwa i władzy. Do czynników kształcenia zaliczał:
- Kształcenie zdolności charakteru
- Kształcenie zdolności przydatności zawodowej
- Zwracał uwagę na samowychowanie ( poznaj siebie aby zrozumieć innych) Ostatecznym celem samowychowania jest dążenie do świętości, najwyższy stopień egzystencji człowieka, mamy być posłuszni wobec Boga.
- Platon –prekursor oświaty dorosłych ( pokazywanie człowieka w kontekście ról społecznych).

Odrodzenie:
- Tomasz Moor w swoim dziele „Utopia” przedstawił koncepcje powszechnej oświaty dorosłych. Każdy miał być objęty edukacją ok. 6 godzin dziennie, a resztę czasu przeznaczyć na zainteresowania. Należałoby stworzyć system instytucji oświatowych.
- Tomasz Campanella: każdy dorosły ma mieć prawo do korzystania z dóbr kultury oprócz obowiązku pracy na rzecz społeczeństwa. Wszystko bezpłatne i dostępne.
- Jan Amos Komeński: „ Pampetia czyli wszechoświecenie” opowiada się za zasadą ciągłości rozwoju oraz zasadą kształcenia ustawicznego. Koncepcja rozwoju osobowości ludzkiej- dorosły jest uformowany przez życie społeczne i przyrodę. W okresie młodości uczenie to przyswajanie wiedzy. U dorosłego uczenie jest integralnie związane ze sprawdzaniem stosunków, eksperymentowaniem. Źródłem bodźców są kontakty międzyludzkie. Akceptował potrzebę nieustannego przygotowywania się do samokształcenia. Rezultatem samokształcenia ma być samodzielne działanie, co ma pomagać w uzyskiwaniu pozycji materialnej i społecznej. Przez całe życie mamy dbać o swój rozwój, być aktywnym w życiu społecznym. Zasady Komeńskiego są uniwersalne. Zwrócił także uwagę na czytelnictwo dorosłych i aktualna wiedzą historyczną. Jest prekursorem kształcenia permanentnego tj. ustawicznego- każdy wiek jest odpowiedni do nauki, każdy ma prawo do nauki. Osobę dorosłą kształtują doświadczenia życiowe oraz umiejętność permanentnego uczenia się. Mówił o oświacie, która ma być dostępna dla wszystkich w czasach, gdy nikt nie miał dostępu do książki. Miało to zatem charakter teorii, utopii. Realizacja nastąpiła dopiero w XIX wieku.

Formy pracy oświatowej z dorosłych
Koniec XVIII wieku Anglia- powstawały kluby dyskusyjne, szkółki niedzielne, ruchy samokształceniowe dla dorosłych. Anglia to ojczyzna edukacji.
1898rok- pierwsza szkoła dla dorosłych, na początku szkoły były organizowane przez ludzi bogatych, właścicieli fabryk ( działalność od góry). Masowy ruch robotników spowodował, że powstawały stowarzyszenia robotników, kursy, odczyty, działalność alfabetacyjna.

We Francji na początku również tworzono szkoły dla dorosłych dla robotników.
W Daniu w 1851 powstał Uniwersytet Ludowy- twórca Mikołaj Grundwig , placówka ogólnokształcąca, rozszerzająca się na kraje skandynawskie oraz Europę- działają do dziś. Do powstania UL przyczyniła się silny ruch chłopski, emancypacyjny.

Możliwości rozwoju ludzi dorosłych
- Życie składa się z 3 okresów:
- Dziecięcy i młodości
- Wiek średni
- Okres starości
- Najlepszy okres dla człowieka to pomiędzy 18 a 35 rokiem życia, czas pełni sił, aktywności.
- Psychologia rozwoju wskazuje możliwość rozwoju w ciągu całego życia. Rozwój człowieka następuje poprzez zmianę jego struktury życia. Struktura ta to podstawowy w danym czasie wzorzec jego aktywności i powiązań z otoczeniem. Rozwój polega na wielokrotnych przemianach tej struktury.
- Do przejawów rozwoju zalicza się wyzbywanie nastawień z dzieciństwa.

Rozwój wg M. Tyszkowa- to trwający całe życie proces strukturyzacji i restrukturyzacji organizujący go w większe całości i zamiany tej organizacji.

Dorosłość- czas życia po osiągnięciu dojrzałości fizycznej; współwystępują regres i rozwój. regresu nie można zahamować. Na rozwój wpływają:
- sterowane przez rozwój genetyczny zmiany organizmu
- oddziaływanie środowiska społeczno- kulturowego,
- indywidualność i aktywność jednostki ( aktywność względnie autonomiczna oznacza, że sama powinnam ze sobą coś zrobić).

Cecha rozwoju dorosłych we współczesnym świecie stanowi efekt uboczny praktyki życiowej.
Możliwości rozwoju dorosłego są duże, psycholodzy uważają, że może on występować w strefach:
- Rozwój intelektualny
- Rozwój emocjonalny (uczucia wyższe)
- Rozwój stopnia udziału świadomości w działaniu
- Rozwój potrzeb (zmiana ważności potrzeb, sposobu ich zaspokajania)
- Rozwój i stabilizacja systemu wartości
- Rozwój uspołecznienia
- Rozwój moralny
- Rozwój myślenia refleksyjnego
- Rozwój religijny

Rozwój intelektualny to proces zmian w sferze formalnych zdolności intelektualnych w zakresie rozwiązywania problemów zawodowych i osobistych, doskonalenia systemu pragmatycznej.
Ludzie są sceptyczni wobec swojej niewiedzy, dlatego poszerzają swoją wiedzę. Pojawia się zdolność do myślenia dialektycznego, rozumienia napotkanych trudności, co prowadzi do mądrości.

Dla rozwoju dorosłych korzystne są następujące tendencje:
- Ogólny wzrost wykształcenia (wzrasta ranga w systemie wartości ludzi)
- Automatyzacja najbardziej mechanicznych i powtarzalnych operacji,
- Wzrost czasu wolnego i dobrobytu powoduje rozszerzenie repertuaru naszych czynności
- Większa dostępność instytucji dla dorosłych, np. turystyka, mass media

Styl życia –2 rodzaje:
Zachowawczy- zorientowany na wartości, tradycję, stabilizację, osoby koncentrują zainteresowania na to co znają, nie lubią zmian
Ekspansywny- zorientowany na innowacje, zmiany, rozwój, dążą do wywierania wpływu na innych, nie trzymają się tradycji
Im lepsze warunki rozwoju i wykształcenia w dzieciństwie tym w wieku dojrzałym lepszy oraz aktywniejszy rozwój.

Czynniki sprzyjające rozwojowi:
- Strefa motywacji i dążeń życiowych
- Ambitne cele
- Długofalowe zadania
- Potrzeba osiągnięć
- Wytrwałe dążenia
- Samosterowność zawodowa

Struktura osobowości. Rozwojowi osobowości sprzyjają:
- Pozytywna samoocena
- Akceptacja siebie i innych
- Autonomia
- Wysoka samokontrola wewnętrzna
- Zainteresowanie światem
- Gotowość uczenia się od każdego

Struktura umysłu; rozwojowi sprzyja:
- Inteligencja
- Dobra pamięć
- Zdolności specjalne
- Otwartość na nową wiedzę
- Brak dogmatyzmu

Intelektualna struktura; rozwojowi sprzyja:
- Refleksja człowieka na temat spraw i zależności, w które jest uwikłana jego aktywność
- Łączenie własnych spostrzeżeń z innymi
- Autorefleksja skierowana na własne doświadczenia

Okres dorosłości- 3 podokresy:
I okres –wczesnej dorosłości ok. 18-35 rok życia
Czas gdy człowiek usamodzielnia się materialnie, emocjonalnie, opuszcza dom, podejmuje pracę, zakłada rodzinę. Jest to czas pełni sił fizycznych, intelektualnych, jest to najbardziej aktywna epoka życia jednostki. Podejmowane są istotne decyzje, kształtuje się kariera zawodowa, a jednocześnie starzenie się organizmu. Następuje inwolucja czyli pogorszenie słuchu, wzroku.

Praktyczna aktywność życiowa koncentruje się wokół:
- Podjęcie i wykonywanie pracy
- Założenie rodziny
- Prowadzenie gospodarstwa domowego
- Wychowywanie dzieci
- Udział w życiu społecznym
- Zmiana pracy/ pozycji/ środowiska
- Zdarzenia losowe

Występuje spiętrzenie wielu zadań i obowiązków. Praktyczne zadania są bodźcem do rozwoju. Jest to okres pełen stresu.
II okres – wiek średni 35- 65 rok życia

Centralna epoka życiowa. Szczyt życiowych możliwości i osiągnięć. Przed człowiekiem staja następujące problemy:
- Branie większej odpowiedzialności za zmiany
- Nadanie własnemu życiu pełni, pomoc partnerowi
- Kierowanie karierą
- Osiągnięcie zamierzonego standardu życiowego
- Wspomaganie rozwoju dzieci
- Opieka nad starzejącymi się rodzicami
- Pogodzenie się z oznakami starości