Gospodarka Polski od średniowiecza

GOSPODARKA POLSKI OD ŚREDNIOWIECZA DO OKRESU MIĘDZYWOJENNEGO

XIII w. – XV w

Od XIII w. lokowano wsie na prawie niemieckim. Chłopi byli obciążeni czynszem wobec swojego pana. Pomyślność wsi wynikała z zapotrzebowania na żywność w polskich miasteczkach, zwłaszcza w XIII – XV w. Szlachta otrzymywała od poddanych czynsz w wysokości ustalanej podczas lokacji wsi. W XV wieku rozpoczęła się pomyślna koniunktura na polskie zboże, która trwała, aż do XVII wieku.

Folwark - gospodarstwo wiejskie, należące do pana. Istniało od XII wieku. Folwark najczęściej zatrudniał pracowników najemnych, którzy uprawiali dla niego rolę, hodowali bydło czy zakładali sady. Do XV wieku folwarki były małe i wytwarzały żywność jedynie na potrzeby domu pana, aż do czasu pomyślnej koniunktury na polskie zboże, kiedy szlachta energicznie zabrała się do ich powiększania.

W pierwszej połowie XV wieku szlachta zaczęła zmuszać właścicieli ziemi do jej sprzedaży. W powiększonych folwarkach uprawiano głównie zboże. W 1520 roku sejm postanowił, że każdy chłop musi co najmniej jeden dzień w tygodniu przepracować bez zapłaty, do XVII wieku liczba godzin odpracowanych bez zapłaty stale rosła. Takiego rodzaju praca została nazwana pańszczyzną.

W XVI wieku, znaczny rozwój folwarków, odbieranie ziemi sołtysom, spowodowało zubożenie chłopów, których coraz rzadziej było stać na wyroby rzemieślnicze. Taka sytuacja przyczyniła się do upadku miast. Na znaczeniu traciły szczególnie małe miasta, ponieważ szlachta zakupywała wyroby głównie w dużych miastach, takich jak Kraków, Poznań, Lwów czy Gdańsk. „Wenecja Północy” czyli Gdańsk po 1466 roku stał się polskim oknem na świat Gdańsk jako wolne miasto mogło prowadzić własną politykę zagraniczną i handlową, co skutkowało znacznym rozwojem miasta. Pomyślne gospodarczo XVI stulecie stało się dla Polski „złotym wiekiem”

Od XII wieku mistrzowie poszczególnych specjalności no, szewcy czy piekarze łączyli się w cechy czyli organizacje mające bronić rzemieślniczych interesów.

W XVI wieku Europę pod względem gospodarczym umownie dzielono wzdłuż rzeki Łaby. Zachodnie państwa postawiły na rozwój rzemieślnictwa, zaś wschodnie, w tym Rzeczpospolita na rolnictwo.

W tym czasie rozwinął się system nakładczy, który polegała tym, że nakładca udawał się na wieś bądź do malego miasta i proponował mieszkańcom dodatkowy zarobek. Dostarczał im odpowiednich surowców, zaś oni oddawali mu gotowe produkty.

Po pewnym czasie nakładcy postanowili zjednoczyć kilka mniejszych warsztatów i stworzyć jeden duży zakład,
zwany manufakturą.

Wykształcił się ustrój zwany kapitalizmem.

W XIX wieku Europę ogarnęła rewolucja przemysłowa, która po części objęła również Polskę. Zamiast trójpolówki zaczęto stosować płodozmian, zaczęto używać nawozów, a nawet maszyn rolniczych np. siewników czy młockarni. Była to tzw. rewolucja agrarna.

Rolnicy zaczęli przenosić się z wsi do miast i przekształcili się robotników. Doprowadziło to do ukształtowania nowego podziału społeczeństwa na klasę robotniczą i arystokrację. Powstały pierwsze związki zawodowe, mające bronić robotniczych interesów przed samowolą pracodawców.

Od 1795 roku Polska znajdowała się pod zaborami, gdzie przeprowadzono reformy uwłaszczeniowe. Rolnictwo w Wielkopolsce i na Pomorzy szybko zbliżało się do poziomy krajów zachodnich. Ziemie polskie w państwie niemieckim stanowił jego rolnicze zaplecze. Zaś Królestwo Polskie pod zaborem Rosyjskim stanowiło jedną z najbardziej uprzemysłowionych części. W Galicji przemysł prawie nie istniał, a rolnictwo stało na niskim poziomie.

Po I wojnie światowej w latach 1914 – 1919 Europa zaczęła odczuwać jej skutki. Nastał okres zwany wielkim kryzysem. Jej bezpośrednią przyczyną okazała się nadprodukcja. Rozpoczęła się ona w październikowy „czarny czwartek” w 1929 roku. Stalin, po przejęciu władzy w państwie rozpoczął przymusową kolektywizację. Od tego czasu gospodarkę ZSRR cechowało centralne planowanie.

Po przyłączeniu do Polski Litwy Środkowej i wschodniej części Górnego Śląska granice państwa zostały ukształtowane. Polska pod względem terytorium zajmowała szóste miejsce w Europie. Trzyczęściowa Rzeczpospolita była zróżnicowana pod względem gospodarczym, religijnym, etnicznym i narodowościowym.