Gatunki literackie

Dramat romantyczny – odmiana dramatu wykreowana przez twórców epoki romantyzmu w XIX w.

Cechy dramatu romantycznego:

* synkretyzm rodzajowy i gatunkowy
* zerwanie z zasadą trzech jedności (czasu, miejsca, akcji)
* luźna kompozycja lub kompozycja otwarta
* wprowadzenie inwersji czasowej, brak związku przyczynowo-skutkowego
* mieszanie scen zbiorowych ze scenami kameralnymi
* przeplatanie scen realistycznych z fantastycznymi i fantastyczno-wizyjnymi
* bohater romantyczny
* występuje idea walki narodowo-wyzwoleńczej
* występują elementy ludowe
* złamanie zasady decorum (zasada zgodności treści z formą, inaczej jednorodność stylistyczna. Była stosowana do każdego gatunku literackiego. Polegała na odpowiednim dobraniu stylu mówienia (pisania), słownictwa i składni do gatunku i tematyki dzieła. Jedna z głównych zasad obowiązujących w teatrze greckim).

Elegia (triste) – utwór liryczny o treści poważnej, refleksyjny, utrzymany w tonie smutnego rozpamiętywania, rozważania lub skargi, dotyczący spraw osobistych lub problemów egzystencjalnych (przemijanie, śmierć, miłość); wyróżniamy też elegie miłosne i patriotyczne. Należy do najbardziej charakterystycznych form liryki bezpośredniej.

Fraszka – (wł. frasca - gałązka, drobiazg, bagatela, błahostka) – krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę.

Karykatura (wł. caricatura) - rysunek lub portret, rzadziej rzeźba (np. karykatury autorstwa Józefa Gosławskiego) uwydatniający i ośmieszający charakterystyczne cechy osoby lub przedmiotu. Także forma literacka o powyższych cechach. Sposób przedstawienia postaci literackiej, polegajacy na wyolbrzymieniu i pełnym przesady wyjaskrawieniu pewnych cech jej wyglądu zewnętrznego lub postawy wobec życia, mający na celu ośmieszającą charakterystykę. Karykatura jest jednym z uprzywilejowanych instrumentów satyry.

Opowiadanie - krótki utwór epicki o prostej akcji, niewielkich rozmiarach o jednowątkowej fabule, pisany prozą.

Parodia to odmiana parafrazy, która spełnia funkcję humorystyczną (rodzaj zabawy literackiej) bądź satyryczną (używana jako element polemiki).

Poemat - dłuższy utwór wierszowany obejmujący ciąg wydarzeń tworzących fabułę lub grupę refleksji, opisów. Odmiany: poemat epicki, opisowy, dydaktyczny, heroikomiczny (parodia eposu bohaterskiego), dygresyjny (wątek fabularny przeplatany dygresjami autora), filozoficzny, liryczny.
Odrębnym typem jest poemat prozą — gatunek liryczny ukształtowany w romantyzmie, rozpowszechniony we współczesnej poezji mający charakter osobisty lub refleksyjny o zwartej kompozycji.

Recenzja - to krytyczne omówienie utworu artystycznego lub naukowego, którego celem jest poddanie ocenie wartości tego dzieła w oparciu o powszechnie przyjęte kryteria, lub w sposób czysto subiektywny.