Wyjaśnij stwierdzenie „Tempo ewolucji jest zmienne”. Podaj przykłady potwierdzające tą prawidłowość.

Tempo ewolucji jest to szybkość przebiegu ewolucji. Czas przekształcania się jednego gatunku w drugi lub w wyższe jednostki systematyczne, a więc prędkość, z jaką zachodzą zmiany ewolucyjne w liniach rozwojowych. Tempo tych zmian zależy od właściwości samego gatunku, takich jak: częstość zachodzenia mutacji, długość życia osobników, rekombinacje genetyczne, wielkość populacji, wpływ innych organizmów na populacje, a przede wszystkim szybkość zmian w środowisku, natężenie walki konkurencyjnej. Poszczególne grupy systematyczne pojawiły się w pewnym okresie historii Ziemi, jednak po jakimś czasie wymarły, inne trwają do dziś. Ta różnica wynika z umiejętności przystosowania się do zmian zachodzących w środowisku. Umiejętność oraz szybkość przystosowania grup systematycznych jest różna, dając szansę przeżycia lub wyginięcia.
Tempo jest zdecydowanie różne i przebiega z różną szybkością w poszczególnych okresach geologicznych (przykładem są trwające do dziś żywe skamieniałości – relikty, np. przedstawiciele ryb trzonopłetwych, płazów, gadów, ptaków czy ssaków). Szybkie tempo ewolucji występuje u organizmów żyjących w środowisku zmiennym, a wolne w środowisku stabilnym. Ponad 2 miliardy lat powstawała pojedyncza komórka, natomiast w czasie 10 milionów lat powstały wszystkie współcześnie żyjące organizmy zwierzęce. Czas trwania gatunku jest dłuższy niż czas jego powstawania (na podstawie dowodów paleontologicznych). Zmiany ewolucyjne na wyższych szczeblach niż gatunek też przebiegają w różnym tempie, np. pojawienie się ssaków drapieżnych trwało ok. 7 milionów lat, a ślimaków 70 milionów lat. Człowiek jest gatunkiem o bardzo dużym tempie ewolucji – ok. 1 mln lat. Na przykład nasz własny gatunek praktycznie nie zmienił się od co najmniej 30 tysięcy lat (co daje jakieś 1500 pokoleń), a i nasi znacznie dawniejsi przodkowie również z całą pewnością byli ludźmi, co najwyżej trudno byłoby ich dopasować do którejś z dziś żyjących ras (odmian).Tempo ewolucji może być różne w historii szczepu, np. gady ewoluowały bardzo szybko w erze mezozoicznej, wolno w kenozoicznej. Ssaki natomiast w mezozoicznej trwały niezmienione przez ponad 100 mln lat, a w kenozoicznej zmiany następowały tak szybko, że opanowały one praktycznie wszystkie środowiska, wytwarzając ogromną liczbę gatunków.
Dawniej mocno podkreślano, że ewolucja jest procesem powolnym i prowadzi do form doskonalszych i bardziej złożonych. Powodują one powstawanie organizmów coraz lepiej przystosowanych do życia i dających coraz silniejsze potomstwo. Każda ewolucyjnie bardziej zaawansowana grupa pochodzi od grup prymitywniejszych. Dziś przyjmuje się, że tempo ewolucji jest jednak zmienne. Mimo to zauważalne zmiany następują dopiero na przestrzeni wielu lat i wielu pokoleń. Istotniejsze zmiany mogą być widoczne nie wcześniej niż po jakichś parunastu tysiącach lat. W pewnych, rzadkich przypadkach zmian nie zaobserwujemy nawet przez miliony, a wyjątkowo i przez setki milionów lat. Dlatego mówimy, że tempo ewolucji jest zróżnicowane, ale w każdym razie niezmiernie powolne. W żadnym wypadku ewolucji nie da się też raczej obserwować bezpośrednio.