Akcje i obligacje

Obligacja – papier wartościowy, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia. Są to papiery wartościowe masowego obrotu, występują więc w seriach. W przeciwieństwie do akcji, obligacje nie dają ich posiadaczowi żadnych uprawnień względem emitenta typu współwłasność, dywidenda czy też uczestnictwo w walnych zgromadzeniach.
Obligacje mogą być emitowane przez skarb państwa, korporacje (mogą być wtedy dopuszczane do obrotu giełdowego) bądź np. gminy lub miasta (obligacje komunalne lub inaczej obligacje municypalne).
Obligacje można dzielić na kuponowe i zerokuponowe. Obligacje zerokuponowe są zwykle emitowane z dyskontem. Obligacje kuponowe wiążą się z okresową płatnością kuponu, którego wysokość jest zwykle zależna od ratingu emitenta. Oprocentowanie obligacji może być stałe bądź zmienne. Zwykle wysokość kuponu obligacji o zmiennym oprocentowaniu przedstawiana jest w formie "stopa bazowa + x%", np. WIBOR + 0.5%. Możliwe jest także oprocentowanie uzależnione od stopy inflacji (takie obligacje emituje polski Skarb Państwa).
Obligacje skarbowe to dłużne papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa, reprezentowany przez Ministra Finansów. Skarb Państwa - emitent obligacji - pożycza od nabywcy obligacji określoną sumę pieniędzy i zobowiązuje się ją zwrócić (wykupić obligacje) - w określonym czasie wraz z należnymi odsetkami.
Innymi słowy, obligacje skarbowe to forma oprocentowanej pożyczki pieniężnej zaciąganej przez Skarb Państwa u osób zakupujących obligacje. Środki uzyskane z obligacji finansują istotne cele przewidziane w budżecie państwa oraz są przeznaczane na spłatę wcześniej zaciągniętych długów.
Rodzaje obligacji
Obligacje skarbowe oferowane w sieci sprzedaży detalicznej dzielą się na dwie grupy:
• obligacje oszczędnościowe
• obligacje rynkowe
Obligacje oszczędnościowe są oferowane wyłącznie osobom fizycznym, rezydentom i nie-rezydentom. Mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umowy sprzedaży lub darowizny. Nie są natomiast notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych. Obligacje oszczędnościowe są emitowane co miesiąc i sprzedawane zawsze po cenie równej wartości nominalnej, tj. 100zł.
Do obligacji oszczędnościowych zalicza się obligacje dwuletnie, czteroletnie oraz dziesięcioletnie.

Obligacje rynkowe są dostępne zarówno dla rezydentów jak i nie-rezydentów, będących osobami fizycznymi oraz dla osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej, z wyłączeniem podmiotów finansowych, spółek akcyjnych i spółek z ograniczoną odpowiedzialnością. Najważniejszą cechą tych obligacji jest możliwość obrotu nimi na Giełdzie Papierów Wartościowych - za pośrednictwem biur maklerskich dla posiadaczy rachunków papierów wartościowych lub możliwość sprzedaży bezpośrednio z rachunku rejestrowego dla tych, którzy nie posiadają rachunku inwestycyjnego. Od maja 2005 r. obligacje rynkowe są notowane nie tylko na Giełdzie Papierów Wartościowych, ale także na rynku regulowanym prowadzonym przez MTS CeTO S.A. (dotyczy to obligacji wyemitowanych od maja 2005 r., a więc TZ0508 i wszystkich kolejnych emisji trzylatek oraz emisji pięciolatek od SP0610 do SP1210). Ponadto mogą być przedmiotem obrotu na rynku wtórnym nieregulowanym na podstawie umów sprzedaży lub darowizny.

W Polsce emituje się najczęściej obligacje na okres:
• 2 lat - o stałym oprocentowaniu
• 3 lat - zmienne oprocentowanie
• 4 lat - zmienne oprocentowanie
• 10 lat - zmienne oprocentowanie

Akcja - papier wartościowy łączący w sobie prawa o charakterze majątkowym i niemają
tkowym, wynikające z uczestnictwa akcjonariusza w spółce akcyjnej. Akcja, to inaczej ogół praw i obowiązków akcjonariusza w spółce albo też część kapitału akcyjnego.

Akcja powinna być sporządzona na piśmie (wyjątkiem są akcje spółek publicznych[1], które mają postać zdematerializowaną) i zawierać następujące dane:
• firmę, siedzibę i adres spółki,
• oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka jest wpisana do rejestru,
• datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji,
• wartość nominalną, serię i numer, rodzaj danej akcji i uprawnienia szczególne z akcji,
• wysokość dokonanej wpłaty w przypadku akcji imiennych,
• ograniczenia co do rozporządzania akcją,
• postanowienia statutu o związanych z akcją obowiązkach wobec spółki,
• podpis zarządu i pieczęć spółki; podpis może być mechanicznie odtwarzany.
Treść dokumentu akcji może zostać również poszerzona o dodatkowe dane przez postanowienia statutu. Akcja jest nieważna gdy brakuje w niej takich elementów jak: oznaczenie emitenta, sądu i numeru w Krajowym Rejestrze Sądowym, pod którym wpisana jest spółka, oznaczenie wartości nominalnej akcji, seria, numer, rodzaj akcji i przypisane uprawnienia szczególne, podpis zarządu i pieczęć spółki.
Akcje są emitowane przez spółkę. Pierwsza seria jest emitowana przy jej założeniu, natomiast następne wiążą się już z podwyższeniem kapitału zakładowego. Akcje o równej wartości nominalnej (nie niższej niż 1 grosz) składają się na kapitał spółki. Założyciele spółki dokonują wpłat na akcje w celu pokrycia kapitału spółki.
Akcje są niepodzielne. Mogą być wydawane w odcinkach zbiorowych obejmujących większą liczbę akcji. Akcje mogą być przedmiotem współwłasności, wtedy współuprawnieni z akcji wykonują swoje prawa w spółce przez wspólnego przedstawiciela, a za świadczenia związane z akcją odpowiadają solidarnie. Jeżeli współuprawnieni nie wskazali swojego przedstawiciela, oświadczenia spółki mogą być dokonywane wobec któregokolwiek z nich.
Prawa i obowiązki wynikające z akcji są jednakowe, przy czym statut spółki może przyznać niektórym akcjom dodatkowe prawa albo przypisać do nich określone obowiązki (tzw. akcje uprzywilejowane). Do powstania akcji dochodzi z chwilą wpisu spółki do rejestru lub rejestracji podwyższenia kapitału (i od tego momentu spółka może wydawać je akcjonariuszom).
Emisja akcji
Uregulowania kodeksu spółek handlowych
Należy wróżnić dwa rodzaje emisji akcji:
• emisja założycielska - wydawanie akcji przy tworzeniu nowej spółki, dla objęcia akcji w tym przypadku jest wymagane złożenie przez zainteresowanego oświadczenia w formie aktu notarialnego, w którym przyszły akcjonariusz stwierdza, że wyraża zgodę na zawiązanie spółki i brzmienie statutu oraz na objęcie akcji. Akt musi wymieniać osobę lub osoby obejmujące akcje, liczbę i rodzaj akcji objętych przez każdą z nich, wartość nominalną, cenę emisyjną akcji oraz terminy wpłat na akcje.
• kolejne emisje - przy podwyższaniu kapitału zakładowego. W tym przypadku przyszły akcjonariusz (tzw. subskrybent) dokonuje zapisów na akcje na formularzu udostępnionym przez spółkę. W zapisie powinny znaleźć się informacje dotyczące: wartości nominalnej akcji, oznaczenia emitenta (firma siedziba spółki, numer rejestru), wpłat na akcje, podpis i pieczęć spółki.
Jeżeli akcje mają być objęte za wkłady niepieniężne, akt powinien wymieniać osoby wnoszące wkład niepieniężny, przedmiot wkładu oraz liczbę i rodzaj objętych akcji (art. 313 k.s.h.).
Ze względu na adresata emisji akcji wyróżnia się:
• subskrypcję prywatną, polegającą na złożeniu przez spółkę oferty nabycia akcji całej emisji oznaczonemu adresatowi,
• subskrypcję zamkniętą adresowaną do akcjonariuszy, którym przysługuje prawo poboru,
• subskrypcję otwartą, polegającą na zaoferowaniu akcji w drodze ogłoszenia osobom, którym nie przysługuje prawo poboru
Emisja publiczna akcji [edytuj]
Publicznym proponowaniem nabycia papierów wartościowych wg art. 3 ust. 1 "Ustawy o ofercie publicznej..." jest proponowanie nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, jeżeli propozycja jest skierowana do co najmniej 100 osób lub do nieoznaczonego adresata. Publiczne proponowanie nabycia papierów wartościowych może być dokonywane wyłącznie w drodze oferty publicznej. Ofertą publiczną jest udostępnianie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, co najmniej 100 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych.
Oferta publiczna lub dopuszczenie papierów wartościowych do obrotu na rynku regulowanym wymaga sporządzenia prospektu emisyjnego, zatwierdzenia go przez Komisję Nadzoru Finansowego oraz udostępnienia go do publicznej wiadomości. Komisja może odmówić zatwierdzenia prospektu emisyjnego w przypadku, gdy nie odpowiada on pod względem formy lub treści wymogom określonym w przepisach prawa.
Po zatwierdzeniu prospektu emisyjnego emitent lub wprowadzający do obrotu przekazuje jego ostateczną wersję do Komisji oraz udostępnia prospekt emisyjny do publicznej wiadomości (np. przez ogłoszenie w gazecie czy w siedzibie giełdy papierów wartościowych). Emitent lub wprowadzający jest obowiązany udostępnić do publicznej wiadomości prospekt emisyjny w terminie umożliwiającym inwestorom zapoznanie się z jego treścią, nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych nim objętych, jeżeli papiery wartościowe są przedmiotem oferty publicznej, albo w dniu dopuszczenia papierów do obrotu na rynku regulowanym, jeżeli papiery wartościowe nie były uprzednio przedmiotem oferty publicznej.
Akcje spółek dopuszczonych do obrotu publicznego mają postać zdematerializowaną (tzn. są zapisem elektronicznym na odpowiednich rachunkach prowadzonych przez domy maklerskie) przy czym KNF, na wniosek emitenta może udzielić zezwolenia na przywrócenie akcjom formy dokumentu.
Rodzaje akcji [edytuj]
Kodeks spółek handlowych rozróżnia następujące akcje:
• imienne - z których uprawnienia przysługują osobie (fizycznej, prawnej) wskazanej w dokumencie akcji. Wobec spółki za akcjonariusza uważa się osobę wpisaną do księgi akcyjnej, z uwzględnieniem przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Wskazanie w dokumencie akcji konkretnej osoby będzie skutkowało bez ograniczenia tylko względem osób trzecich. W stosunku do spółki realizacja praw z akcji może mieć miejsce tylko przy zgodności wpisu do księgi akcyjnej z oznaczeniem uprawnionego w dokumencie akcji. Księga akcyjna prowadzona jest przez zarząd spółki.
• na okaziciela - z których uprawnienia do wykonywania wynikających z nich praw przysługują każdemu posiadaczowi akcji. Dokumenty akcji na okaziciela nie mogą być wydawane przed pełną wpłatą. Spółka na dowód posiadania akcji i dokonywanych na nie wpłat wydaje imienne świadectwa tymczasowe, które wymagają wpisu do księgi akcyjnej, zakaz wydania akcji nie w pełni opłaconych nie dotyczy akcji imiennych.
• aportowe - akcje pokryte wkładem niepieniężnym. Przedmiotem aportu nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy albo usług, zasad pokrycia akcji, czasowego ograniczenia obrotu oraz odpowiedzialności akcjonariuszy wnoszących wkład niepieniężny z tytułu wad. Akcje obejmowane za wkłady niepieniężne powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki, jeżeli cena po której obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, cała nadwyżka powinna być opłacona przed zarejestrowaniem spółki. Przedmiot wkładu niepieniężnego, osoby wnoszące ten wkład oraz liczba i rodzaj obejmowanych przez nie akcji wymaga określenia w statucie spółki.
• gotówkowe - akcje pokryte w formie pieniężnej. Wymagają one pokrycia co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej przed rejestracją spółki albo podwyższenia kapitału. Jeżeli cena, po jakiej obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, cała nadwyżka powinna być uiszczona przed rejestracją. Wpłaty na akcje dokonywane są bezpośrednio lub za pośrednictwem domu maklerskiego, na rachunek spółki prowadzony przez bank. Akcja nie w pełni opłacona musi być akcją imienną, chyba że zamiast akcji imiennych spółka wyda świadectwa tymczasowe;
• uprzywilejowane - są one akcjami imiennymi. Uprzywilejowanie może dotyczyć zarówno praw majątkowych wynikających z akcji (dywidendy, udziału w podziale masy likwidacyjnej), jak i praw niemajątkowych (korporacyjnych - prawo głosu)
• nieme - to akcje, z których akcjonariuszowi nie przysługuje prawo głosu, w zamian za to posiadacz takiej akcji jest uprzywilejowany co do wysokości dywidendy oraz prawa pierwszeństwo wypłaty dywidendy;
• do których przypisany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych;
• założycielskie (imienne świadectwa założycielskie) - mogą być wydawane w celu wynagrodzenia usług świadczonych przez założycieli spółki.