Przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach Polski w okresie rozbicia dzielnicowego.

Scharakteryzuj przemiany społeczno-gospodarcze na ziemiach Polski w okresie rozbicia dzielnicowego.

Podział Polski na dzielnice miał miejsce w 1138 roku. Bolesław Krzywousty pragnął ochronić kraj przed bratobójczymi walkami po swej śmierci oraz zapewnić państwu silną i sprawną władzę. Postanowił podzielić państwo pomiędzy swych synów. Władysław otrzymał Śląsk i ziemię lubuską, Bolesław Kędzierzawy – Mazowsze i część Kujaw, natomiast Mieszko – Wielkopolskę z Poznaniem, z kolei Henryk – ziemię sandomierską, a wdowa Salomea grody w ziemi łęczyckiej, najmłodszy Kazimierz urodził się po śmierci Bolesława i przeznaczony był do stanu duchownego. Krzywousty wprowadził także zasadę senioratu, czyli władzę miał sprawować najstarszy książę w rodzie, któremu obok dzielnicy dziedzicznej przysługiwała dzielnica senioralna. Testament nie zapewnił jednak pokoju. Walka o tron sprawiła, że najstarszy z braci, Władysław, musiał uciekać do Niemiec. Po panowaniu Bolesława i Mieszka zasada senioratu została obalona, gdyż władzę objął najmłodszy syn Kazimierz. Wciąż pogłębiający się proces rozbicia dzielnicowego powodował osłabienie kraju. Polska stała się łatwym łupem dla wielu wrogów. Książęta dzielnicowi byli zbyt słabi, by samodzielnie bronić się przed nimi. Spowodowało to upadek znaczenia Polski w Europie. Jednak pomimo osłabienia politycznego państwa był to okres intensywnych przemian gospodarczych i społecznych. Przemiany miały miejsce już w XII wieku, jednak najważniejsze z nich na przełomie XIII-XIV wieku i to na nie chcę zwrócić uwagę.
Kolonizacja na prawie niemiecki miała miejsce już w XI wieku, ale obejmowała Niderlandy, następnie w XII kraje niemieckie i w XIII wieku dotarła do Polski. Henryk Brodaty był księciem, który odbudował gospodarkę wiejską. Kolonizacja odnosi się zarówno do zakładania wsi na nowych zasadach jak i odbudowy dawnych wsi. Polegała na wyborze zasadźcy przez właściciela gruntu (m.in. możnowładców, książąt czy rycerzy), który werbował, sprowadzał osadników niemieckich i wyznaczał im role. Wsie powstawały na planie ulicówki, czyli od głównej ulicy prostopadle odchodziły równe części, łany. Każdy z osadników otrzymywał w dzierżawę łan, który był również dziedziczny, natomiast zasadźca stawał się sołtysem wsi i zajmował kilka łanów. Sołtys miał też prawo do karczmy, młyna i jatki. Przewodniczył ławie wiejskiej. Jego zadanie polegało na pobieraniu czynszu z gospodarstw i przekazywaniu właścicielowi gruntu. Szósta część czynszu należała do niego. Czas, kiedy osadnicy musieli się urządzić i nie mieli obowiązku płacenia daniny, nazywano wolnizną. Osadnicy niemieccy posługiwali się lepszymi narzędziami oraz stosowali trójpolówkę, co spowodowało, że powierzchnia ziemi uprawnej znacznie się zwiększyła i wzrosła wydajność plonów. Kolonizacja sprawiła, że do Polski przyjeżdżało wielu osadników niemieckich. Skutkiem tego, był wyż demograficzny i wymieszanie się narodów, pojawienie się mniejszości narodowych. Krajobraz Polski się zmienił. Powstało wiele wsi, które zmniejszyły obszar rozległych puszcz czy terenów bagiennych.
Henryk Brodaty rozpoczął również lokowanie miast na prawie niemieckim. Tak jak przy tworzeniu wsi, tak i przy lokowaniu miast, właściciel gruntu musiał wybrać zasadźcę, który wyszukiwał rzemieślników. Jednak zasadźca stawał się wójtem i stawał na czele ławy miejskiej. Natomiast rzemieślnicy osadzali się na ulicach prostopadłych i równoległych do rynku, gdzie znajdował się kościół i ratusz. W miastach zaczęło doskonalić się rzemiosło i rosnąć ilość ludności w mieście. Konieczna była wymiana towarów między wsią a miastem. Miasto potrzebowało wyżywienia, które zapewniała wieś, a wieś produktów miasta. Nastąpiła wymiana towarowo-pieniężna. Ponadto wyz demograficzny, który się utrzymywał, sprawił, że państwa Europy Zach., gdzie brakowało chłopów, zaczęły szukać możliwości transportowania ziarna czy bydła. W Polsce wykorzystano korzystny układ hydrograficzny do spławu morza. Ważną rolę odegrały również szlaki handlowe, m.in. szlak bałtycki. W miastach pojawiały się targi. Sprzyjało to rozwojowi handlu i rzemiosła.
Poza zmianami gospodarczymi doszło do wielu zmian społecznych. W wieku XIII wykształcił się stan rycerski – szlachta. Wyróżniali się prawem rycerskim i herbami rodowymi. Skutkiem kolonizacja na prawie niemieckim było również wykształcenie się mieszczaństwa, gdyż ludność miasta była bardzo zróżnicowana majątkowo. Inna grupą społeczną, byli chłopi, który posiadali prawo wychodu (możliwość opuszczenia wsi), a obciążeni byli czynszem i dziesięciną na rzecz kościoła oraz usługami na rzecz państwa. Osobną grupę społeczną stanowiło również duchowieństwo, które uniezależniło się od władz państwowych, które były w czasie rozbicia dzielnicowego bardzo osłabione. Dziesięcina, która musieli uiszczać chłopi, umocniła pozycje duchowieństwa.
Okres rozbicia dzielnicowego nie jest jednoznaczny, gdyż spowodował osłabienie polityczne Polski, jednak był tez okresem intensywnych przemian gospodarczych i społecznych. Nastąpiło porozumienie między miastem a wsią i wymiana towarów. Ten stan zachował się do dzisiaj, jednak w nieco innym stopniu. Bardzo ożywiły się rzemiosło i handel, co było impulsem dla rozwoju miast. Dzięki rozwojowi rolnictwa zwiększył się areał ziemi uprawnej. Zmienił się krajobraz Polski. Skutkiem kolonizacji był wyż demograficzny i powstanie mniejszości narodowych. Wykształciło się społeczeństwo stanowe. Bardzo ważne były te przemiany, gdyż najgorszą rzeczą jest stanie zastój i nie naprawianie błędów przez państwo.