Historia wynalezienia papieru i materiałów pisarskich

„... bez karty papirusowej trudno wyobrazić sobie ludzką cywilizację,
a tym bardziej historię”.
Pliniusz: Historia Naturalna, XIII 68

Najważniejszym powodem, dla którego zaczęto szukać materiałów,
na których można by było pisać, była potrzeba utrwalenia przez ludzkość znaków
i obrazów. Rozwój takich obrazów i znaków w pismo jest w większości przypadków zależny od rodzaju materiałów, które były do dyspozycji. Materiał,
na którym pisano litery przechodził trudną i żmudną wędrówkę. Alfabet
„z kamienia przechodził na glinę, z gliny na papirus, z papirusu na tabliczki woskowe, z tabliczek woskowych na pergamin, z pergaminu na papier”. Litery przechodząc z jednego materiału na inny bezustannie zmieniały swój wygląd.
Człowiek pierwotny warsztat do pracy musiał sobie sporządzić
ze wszystkiego co mu się nawinęło pod rękę. Do dyspozycji miał: kamienie, kości, liście, skorupy gliniane, skóry zwierzęce, korę i największe, osiągalne wówczas „karty papieru” - ściany jaskiń. Jak pokazuje historia, pierwsze „narzędzia
i materiały” piśmiennicze okazały się bardzo dobre, bo wiele z tych zapisków przetrwało do dziś.
W Mezopotamii pismo klinowe powstawało wskutek wyciskania znaków bambusowymi pałeczkami na mokrych glinianych tabliczkach, które potem suszono w promieniach słońca. Zapis polegał na stawianiu pionowych i poziomych kresek, jedna obok drugiej, co w rezultacie dawało różne znaczenia.
W zależności od tego jaki rodzaj kreski chciano uzyskać stosowano trzy rodzaje rylców:
• trójkątny - do rysowania kątów;
• wyżłobione - do tworzenia gwoździ;
• zaokrąglone - do pisania liczb;
Grekom tak jak i Rzymianom ten sposób pisania nie przypadł do gustu, dla nich tabliczki były zbyt ciężkie. Dlatego znaleźli sobie inne podłoże. O wiele lżejsze okazały się tabliczki drewniane pokryte woskiem, niekiedy pomieszanym
ze smołą, aby nadać ciemną barwę i otoczone ramką. Do pisania na tabliczkach służyły stylusy, które przypominały duże gwoździe. Najczęściej wykonane były
z metalu, drewna lub twardej trzciny. Wielką zaletą takiego sposobu pisania było to, że tabliczkę można było ponownie zapisywać po uprzednim starciu warstwy wosku .
Jedna tabliczka nie mogła pomieścić wystarczającej ilości tekstu, dlatego zaczęto wiązać je przez otwory wiercone w ramie. Dwie związane tabliczki
zw. dyptychem, trzy - tryptychem, powyżej trzech - poliptychem. Zbiór związanych tabliczek przypominał pień drzewa - caudex, stąd wzięła się nazwa późniejszej postaci książki.
Najbardziej rozpowszechnionym materiałem pisarskim, jakiego używali starożytni Egipcjanie, był kamień. Hieroglificzne inskrypcje wykuwano
na ścianach świątyń, grobowców, na posągach stelach, urnach przy pomocy ostrych rylców.
W międzyczasie Egipcjanie „wpadli” również na pomysł sporządzania materiału pisarskiego z rośliny o nazwie papirus. Łodygi krojono na cienkie paski i układano warstwowo na krzyż. Następnie warstwy te rozklepywano drewnianym młotkiem a wydzielany sok sklejał je. Przy pisaniu na zwojach papirusowych pisarze posługiwali się cienkimi trzcinowymi pędzelkami lub piórkami. Czarny atrament wyrabiano z węgla drzewnego lub sadzy a kolorowy z minerałów rozcieranych na proszek i mieszanych z wodą.
Państwo egipskie zmonopolizowało produkcję i handel papirusem,
co przynosiło mu znaczne dochody. Jednak duże zapotrzebowanie spowodowało, że mimo wielkich plantacji w dolinie Nilu zaczęło brakować roślin. Zaczęto więc szukać czegoś co mogłoby zastąpić papirus. W rezultacie tych poszukiwań wynaleziono pergamin.
Pergamin wyparł bardzo szybko rozpowszechniony wcześniej papirus. Wyrabiano go ze skór wielu różnych, ale najczęściej młodych zwierząt. Głównie wykorzystywano skóry cielęce oraz owcze i kozie. Była to skóra wyprawiona -pozbawiona sierści, oskrobana i dokładnie wypłukana, ale nie garbowana- czyli tzw. golizna, która zazwyczaj poddawana była szeregowi innych operacji, jak np.: powtórne namaczanie, nasączanie substancjami roślinnymi, szlifowanie, wcieranie różnych substancji czy nawet farbowanie.
Chińczycy kreślili swoje dziwne ale jednocześnie pełne wdzięku i lekkości znaki przy użyciu pędzelków z giętkiego włosia związanego jedwabną nitką. Najbardziej powszechnymi materiałami pisarskimi były: drewno, bambus, kości
do czasu kiedy wpadli na pomysł jak produkować papier. Jak wiele wynalazków na świecie, tak i papier został odkryty przypadkowo. Chińczycy, odkryli, że po płukaniu jedwabnej waty na matach zostaje cienki nalot, który po wyschnięciu nadaje się do pisania. Ponieważ jedwab był bardzo drogi zastąpili go z czasem włóknami roślinnymi (np. łykiem morwy) i szmatami lnianymi.
Wynalezienie tych składników do produkcji papieru przypisuje się Tsai Lunowi około roku 105 n.e. Masa papierowa składała się z włókien tkanin miażdżonych i tłoczonych w cienkie arkusze. Była to produkcja polegająca
na powtórnym zużyciu tkanin, później dodano do składników włókna roślinne, oraz inne surowce (np. stare sieci rybackie). Nowy materiał rozpowszechnił się bardzo szybko dzięki zapoznaniu z nim cesarza. Tajemnica produkcji papieru była zazdrośnie strzeżona przez prawie 700 lat .
Najlepszy papier otrzymuje się z roślin o dużej zawartości celulozy
we włóknach, albo ze szmat pochodzących z materiałów naturalnych.
Papier znany jest blisko 19 stuleci i jest jednym z najpowszechniej używanych produktów na świecie. Nie zestarzał się i nigdy nie starzeje, bez niego nie wyobrażamy sobie dzisiejszego życia.

Igoras1993