NSZZ „Solidarność”

NSZZ „SOLIDAROŚĆ”

W następstwie strajków sierpniowych i podpisanych porozumień w Szczecinie, Gdańsku i Jastrzębiu, dnia 19 września 1980 r. powstały legalne, niezależne od PZPR zrzeszeń pracowniczych. Największym był NIEZALEŻNY SAMORZĄDOWY ZWIAZEK ZAWODOWY
(NSZZ) „Solidarność”( zarejestrowany 10 XI 1980), którego przewodniczącym został przywódca strajku i sygnatariusz porozumień gdańskich Lech Wałęsa.
W powszechnym odbiorze społecznym „Solidarność” była nie tylko związkiem zawodowym, ile ruchem społeczny, który miał reprezentować Polaków wobec komunistycznego państwa i walczyć o ich interesy. Wokół NSZZ „Solidarność” powstały inne organizacje, wśród których największe znaczenie miały NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych oraz Niezależne Zrzeszenie Studentów. Pod parasolem związkowym rozwiało się życie polityczne. Powstał tzw. drugi obieg kultury, dzięki któremu złamany został w tej dziedzinie monopol pastwa. Drugi obieg kultury zalazł poważne wsparcie w Kościele katolickim i innych związkach wyznaniowych . w świątyniach i salach przykościelnych organizowano koncerty, i przedstawienia teatralne, wystawy plastyczne, spotkania literackie, wykłady i dyskusje naukowe. Wydawnictwa drugiego obieg pracowały jawnie dzięki czemu cenzura stała się fikcja. Kwitło niezależne Zycie kulturalne i artystyczne. Według szacunków do NSZZ „Solidarność” przystąpiło ok. 10 mln. osob.


PROGRAM NSZZ „SOLIDARNOSC”
 Sprawiedliwość społeczna
 Samorządność
 Egalitaryzm
 Solidaryzm społeczny i pracowniczy
 Odrzucenie przemocy w rozwiązywaniu konfliktów społecznych

Robotników popierała zdecydowana większość Polaków- zaopatrywano ich w żywność, wspomagano materialnie i organizacyjnie. Wkrótce do strajkujących dołączyli działacze opozycji demokratycznej oraz część niezależne inteligencji. Dzięki tej współpracy uczestnicy protestu sformułowali 21 postulatów.

CHARAKTER 21 POSTULATOW
 Obrona praw pracownika
 Likwidacja nomenklatury
 Decentralizacja zarządzania gospodarką
 Niezawisłość sadów
 Uwolnienie oświaty. Kultury, nauki od politycznego ideologicznego nadzoru PZPR
 Ograniczenie cenzury

Solidarność dążyła do realizacji postulatów, stosują różnorodne formy nacisku na władze państw. — strajki okupacyjne w przedsiębiorstwach przem. i budynkach publ. (powszechne, ostrzegawcze i solidarnościowe), gotowość do strajku, demonstracje uliczne, negocjacje, propagandę (czasopisma, biuletyny, ulotki wyd. w dużych nakładach przez zarządy regionów i komisje zakładowe, faktycznie poza zasięgiem cenzury).

Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce 1981–83 oraz delegalizacji Solidarności (X 1982 formalnie), mimo internowania kilku tys. działaczy i represji wobec uczestników protestów, Solidarność została odbudowana w podziemiu w formie zdecentralizowanego, różnorodnego ideowo i organizacyjnie ruchu społ. (utworzona IV 1982 tajna Tymczasowa Komisja Koordynacyjna, następnie powołana 1987 jawna Krajowa Komisja Wykonawcza potwierdziły federacyjną strukturę Związku i samodzielność regionów); przyjęła formułę stopniowej, długotrwałej budowy społeczeństwa alternatywnego, tworzenia instytucji społ. niezależnych od PZPR (długi marsz); organizowała strajki i demonstracje uliczne (najliczniejsze V i VIII 1982), wydawała podziemną prasę, utworzyła wydawnictwa (drugi obieg wydawniczy) oraz Radio „Solidarność”, ogłosiła bojkot oficjalnych instytucji, m.in. telewizji państw. przez aktorów (front odmowy), koordynowała samopomoc (udział Kościoła katol.), współpracowała z międzynar. centralami związkowymi (od XI 1986 czł. Świat. Konfederacji Pracy i Międzynar. Konfederacji Wolnych Związków Zawodowych). Część działaczy postulujących stosowanie radykalnych metod walki polit., m.in. strajku generalnego 1982, powołała Solidarność Walczącą (K. Morawiecki), jej zwolennicy domagający się poszanowania statutu Związku utworzyli III 1987 Grupę Roboczą Komisji Krajowej (Gwiazda, Jurczyk, Rulewski).

J. HOLZER Solidarność 1980–1981. Geneza i historia, Warszawa 1983;
A. TOURAINE Solidarność. Analiza ruchu społecznego, Warszawa 1989;
T.G. ASH Polska rewolucja. Solidarność 1980–1982, wyd. 2 Warszawa 1990;
J. HOLZER, K. LESKI Solidarność w podziemiu, Warszawa 1990.